(sav.gov.vn) - Năm 2023, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã thực hiện kiểm toán việc chấp hành các quy định pháp luật về đầu tư, việc thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước đối với các doanh nghiệp đầu tư kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp (KCN) và doanh nghiệp hoạt động trong KCN giai đoạn 2018-2022; đánh giá tính hiệu quả các chính sách ưu đãi đầu tư và việc đầu tư xây dựng dự án Khu kinh tế (KKT) và các khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN) giai đoạn 2020-2022 tại một số địa phương.
Nhiều bất cập trong phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch
Qua kiểm toán, KTNN nêu rõ, việc phê duyệt quy hoạch KCN còn nhiều tồn tại, không đúng quy định. Có tỉnh phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/2.000 khi chưa lấy ý kiến của tổ chức, cá nhân và cộng đồng dân cư có liên quan, quy hoạch chi tiết sử dụng đất chưa đảm bảo tỷ lệ các loại đất; quy hoạch đất làm khu lưu trú công nhân và chuyên gia trong quy hoạch KCN không đúng quy định; quy hoạch chi tiết mở rộng KCN trước khi có ý kiến chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ, chưa đáp ứng đủ điều kiện.
KTNN cũng phát hiện tình trạng phê duyệt quy hoạch chi tiết, giao đất và cấp giấy chứng nhận đầu tư trước khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; cho phép thành lập mới KCN khi các KCN hiện có trên địa bàn chưa đảm bảo tỷ lệ lấp đầy theo quy định, thậm chí có tỉnh đã chấp thuận chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư thực hiện đầu tư hạ tầng kỹ thuật trước khi thành lập CCN mà KTNN chỉ rõ, điều này là không đúng theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Quyết định số 105/2009/QĐ-TTg ngày 19/8/2009 của Thủ tướng Chính phủ về quy chế quản lý CCN và khoản 1 Điều 15 Nghị định số 68/2017/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, phát triển cụm công nghiệp.
Đáng chú ý, KTNN chỉ ra một địa phương đã điều chỉnh quy hoạch làm tăng diện tích đất thương mại, tăng tương ứng với diện tích đất đầu mối kỹ thuật, đất công cộng giảm. Có địa phương đã điều chỉnh quy hoạch từ khu lưu trú công nhân thành đất ở để bán; điều chỉnh giảm diện tích đất KCN để chuyển sang đất ở trước khi có văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ. Còn tại một địa phương khác đã điều chỉnh quy hoạch phân khu xây dựng sau khi các chủ đầu tư tại một số KCN đã thực hiện cho thuê đất, không đúng với quy hoạch tổng thể toàn khu và quy hoạch tổng thể đã được phê duyệt.
Cũng theo kết quả kiểm toán, có địa phương cho thuê đất để đầu tư mở rộng KCN khi chưa có quyết định chấp thuận mở rộng KCN và phê duyệt điều chỉnh quy hoạch; cho thuê đất có nguồn gốc từ việc thu hồi của các đơn vị hành chính, sự nghiệp chưa đúng quy định; cho doanh nghiệp thuê đất sử dụng không đúng nguyên tắc sử dụng đất (thu hồi đất xây dựng khu kho cảng của dự án KCN để cho thuê đất thực hiện dự án khác); diện tích đất cho thuê làm KCN cao hơn so với quy hoạch đã được phê duyệt, trong đó có Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh đã cho thuê đất KCN vượt 11,58 ha so với diện tích quy hoạch được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Một số KCN cho nhà đầu tư thứ cấp thuê lại theo hình thức thu tiền một lần trong khi đang được Nhà nước cho thuê đất theo hình thức trả tiền thuê đất hàng năm là không đúng quy định. Có khu công nghiệp xác định không đúng thời gian ưu đãi, đối tượng miễn tiền thuê đất.
Ưu đãi, lựa chọn doanh nghiệp đầu tư chưa phù hợp
Việc xác định giá cho thuê đất, cho thuê đất, xác định ưu đãi... tại một số địa phương còn tồn tại. Trong đó, tỉnh Ninh Thuận chưa quy định mức giá cho thuê cơ sở hạ tầng tại 01 KCN khi đến thời hạn phải điều chỉnh giá; tiến độ góp vốn và thực hiện kiểm tra chưa đầy đủ các điều khoản cam kết đối với các dự án được hưởng ưu đãi đầu tư; 01 KCN khác của tỉnh chưa xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung giai đoạn 1. Có UBND tỉnh đã cho phép 01 doanh nghiệp được ổn định mức giá thuê lại đất hàng năm và tiền sử dụng hạ tầng trong suốt thời gian thuê đất, không có trong quy định của pháp luật; có Ban Quản lý Khu kinh tế đã cho 01 công ty thuê đất khi chưa thực hiện xong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng, cho thuê đất để đầu tư xây dựng Dự án khi chưa đủ điều kiện để thành lập KCN; có dự án chưa được cấp giấy phép xây dựng đã triển khai xây dựng và đi vào hoạt động; chưa điều chỉnh giá cho thuê lại đất đã phát triển cơ sở hạ tầng tại các KCN trên địa bàn tỉnh sau khi hết thời hạn ổn định 05 năm và mức thu tiền sử dụng cơ sở hạ tầng sau khi hết thời hạn ổn định 03 năm theo quy định.
Có địa phương còn quy định một số chính sách ưu đãi và hỗ trợ đầu tư vào các KCN không có trong quy định của pháp luật; quy định giá cho thuê lại đất đã phát triển cơ sở hạ tầng và thu tiền sử dụng cơ sở hạ tầng bằng đồng ngoại tệ (USD) không đúng quy định; Trung tâm dịch vụ công ích ban hành đơn giá xử lý nước thải tại các KCN chưa đúng thẩm quyền.
Theo KTNN, còn có tình trạng một số doanh nghiệp đầu tư vào các KKT, KCN, CCN tại địa phương kê khai thuế thu nhập doanh nghiệp và tiền thuê đất chưa đúng quy định. Có địa phương thực hiện cấp giấy chứng nhận đầu tư cho dự án kinh doanh hạ tầng KCN không đúng quy định hoặc cấp giấy chứng nhận đầu tư chưa phù hợp quy hoạch, cho nhà đầu tư thuê đất thực hiện dự án có ngành nghề kinh doanh không phù hợp với quy hoạch. Cụ thể, có tỉnh đã cấp giấy chứng nhận đầu tư cho nhà đầu tư vào khu được quy hoạch nhà máy và công nghiệp hỗ trợ không phù hợp với quy hoạch 1/500 đã được duyệt. Tại địa phương khác đã cấp giấy chứng nhận đầu tư cho một số dự án đầu tư vào KCN nhưng không nằm trong danh mục quy hoạch chi tiết các ngành nghề được KCN tiếp nhận…
Bên cạnh đó, KTNN phát hiện có KCN đã đi vào hoạt động từ năm 2007 nhưng đến nay vẫn chưa có quyết định thành lập. Tiến độ thực hiện dự án chậm; nhiều KCN chưa xây dựng hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng theo đúng quy hoạch chi tiết được phê duyệt, chỉ tiến hành đầu tư từng hạng mục công trình để cho nhà đầu tư thứ cấp thuê; hiện trạng sử dụng đất tại một số KCN không phù hợp quy định, quy hoạch được duyệt.
Có địa phương còn khó khăn, vướng mắc trong việc cho thuê đất đối với dự án đầu tư trong CCN, trong trường hợp CCN được ngân sách nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng, đơn vị được giao nhiệm vụ chủ đầu tư không thuộc trường hợp được cho thuê đất để cho thuê lại đất theo quy định. Cụ thể, chủ đầu tư hạ tầng CCN trên địa bàn tỉnh là các Ban quản lý CCN cấp huyện (đơn vị sự nghiệp công lập) được giao nhiệm vụ trong quá trình thành lập, mở rộng CCN theo Điều 15 Nghị định số 68/2017/NĐ-CP ngày 25/5/2017. Các Ban quản lý này không thuộc trường hợp được cho thuê đất để đầu tư xây dựng kinh doanh kết cấu hạ tầng CCN theo quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 149 Luật Đất đai 2013, việc đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng CCN đều sử dụng nguồn vốn NSNN./.
Hồng Thoan