Được thành lập ngày 11/7/1994, trải qua 24 năm, KTNN luôn không ngừng phát triển, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng nền tài chính quốc gia minh bạch và bền vững, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế của quốc gia.
KTNN chủ động hội nhập và nâng cao vị thế trong cộng đồng ASOSAI
Một trong những đóng góp quan trọng của KTNN đối với tiến trình đạt được những mục tiêu đó là việc trở thành thành viên của tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) vào tháng 01/1997. Từ khi tham gia tổ chức, KTNN đã có điều kiện thuận lợi để trao đổi, cập nhật các kiến thức và kinh nghiệm quốc tế về chuyên môn kiểm toán nhà nước.
ASOSAI đã giúp KTNN đào tạo nhiều thế hệ công chức, kiểm toán viên tại các khóa đào tạo ở nước ngoài trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Đặc biệt, trong quá trình xây dựng Kế hoạch chiến lược phát triển KTNN giai đoạn 2013-2017, ASOSAI đã có những đóng góp đáng kể nhằm lựa chọn và thực hiện một số hoạt động quan trọng, mang tính ưu tiên cao thuộc Chiến lược Phát triển KTNN đến năm 2020. Chương trình hợp tác IDI (tên viết tắt của Cơ quan sáng kiến phát triển thuộc Tổ chức quốc tế Các cơ quan kiểm toán tối cao)-ASOSAI hỗ trợ việc xây dựng và thực hiện các mục tiêu kế hoạch chiến lược nhằm tăng cường năng lực trong việc lập kế hoạch chiến lược ở 07 cơ quan kiểm toán tối cao (SAI), trong đó có Việt Nam, về các khâu đánh giá nhu cầu, lập kế hoạch chiến lược, xây dựng kế hoạch hoạt động, giám sát và đánh giá. Đồng thời, KTNN cũng luôn nhận được sự hỗ trợ tích cực của các SAI thành viên ASOSAI trong việc ủng hộ và chia sẻ kinh nghiệm về vấn đề hoàn thiện địa vị pháp lý, Luật KTNN, chuẩn mực và quy trình kiểm toán của KTNN, góp phần từng bước đưa KTNN trở thành một cơ quan thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công chuyên nghiệp.
Bên cạnh đó, KTNN đã và đang nâng cao vị thế của mình trong cộng đồng ASOSAI bằng việc chủ động hội nhập sâu và tham gia thực chất hơn vào các hoạt động của tổ chức. Năm 2009, lần đầu tiên sau hơn 10 năm gia nhập tổ chức, tại Đại hội ASOSAI lần thứ 11 tổ chức ở Pa-ki-xtan, KTNN trở thành thành viên của Ban Điều hành (BĐH) ASOSAI nhiệm kỳ 2009-2012. Sự kiện này đã mở ra giai đoạn hội nhập quốc tế trong lĩnh vực kiểm toán nhà nước của KTNN một cách tích cực, chủ động hơn. KTNN đã đăng cai tổ chức thành công nhiều sự kiện quan trọng của ASOSAI và được cộng đồng đánh giá cao, tiêu biểu là Kỳ họp BĐH ASOSAI lần thứ 42 tại Hà Nội tháng 8/2010. Đây là một trong những sự kiện được ASOSAI đánh giá là thành công nhất của ASOSAI từ trước đến nay. Phát huy những thế mạnh, kinh nghiệm tích lũy được sau thành công của Kỳ họp BĐH 42, KTNN tiếp tục hội nhập sâu rộng và toàn diện trong cộng đồng này. Đây là một trong sáu mục tiêu chiến lược trong Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua năm 2010, đó là: “Phát huy hiệu quả vai trò thành viên BĐH ASOSAI 12 và tổ chức đăng cai thành công các hội nghị BĐH ASOSAI, tiến tới đăng cai Đại hội ASOSAI giai đoạn 2015-2020...”.
Đến tháng 02/2015 tại Ma-lai-xi-a, Đại hội ASOSAI lần thứ 13 đã chính thức thông qua việc KTNN đăng cai tổ chức Đại hội ASOSAI lần thứ 14 năm 2018. Điều đó có nghĩa rằng, KTNN sẽ là thành viên đương nhiên của BĐH ASOSAI trong 03 nhiệm kỳ liên tiếp (09 năm) từ năm 2015 đến năm 2024 và là Chủ tịch ASOSAI nhiệm kỳ 2018-2021.
Đóng góp của KTNN đối với cộng đồng ASOSAI
Sự hợp tác chặt chẽ giữa KTNN và ASOSAI không chỉ củng cố vị trí của KTNN trong ASOSAI mà còn là cơ hội để KTNN có những đóng góp tích cực đối với tổ chức này.
Với vai trò là thành viên BĐH ASOSAI
Từ khi trở thành thành viên BĐH ASOSAI giai đoạn 2009-2012, KTNN đã không ngừng củng cố tiếng nói và vai trò của mình trong quá trình phát triển của tổ chức. Tại cuộc họp BĐH lần thứ 42 được tổ chức tại Hà Nội, KTNN đã đưa ý kiến vào nhiều nội dung quan trọng trong văn kiện của Kỳ họp, nhất là việc nâng cao tính trách nhiệm và uy tín của các SAI trong kiểm toán tài chính công và các giải pháp để rút ngắn khoảng cách, trình độ giữa các SAI thành viên trong ASOSAI. Đặc biệt, KTNN đã góp phần vào việc thông qua Kế hoạch chiến lược ASOSAI giai đoạn 2011-2015. Tại cuộc làm việc với Ban thư ký ASOSAI nhằm thảo luận về kỳ họp BĐH ASOSAI lần thứ 43 tại Thổ Nhĩ Kỳ, KTNN đã góp ý kiến vào những hoạt động đào tạo của ASOSAI, các hoạt động đào tạo được ASOSAI tài trợ, chương trình hợp tác ASOSAI-IDI, ASOSAI-EUROSAI và một số vấn đề khác như thực hiện Kế hoạch chiến lược ASOSAI năm 2011-2015.
Sau 20 năm gia nhập ASOSAI, KTNN đã và đang từng ngày phát triển theo hướng trở thành cơ quan kiểm toán tối cao chuyên nghiệp trong lĩnh vực quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; đồng thời, ngày càng củng cố vị thế và vai trò của mình thông qua những đóng góp vào sự phát triển chung của cộng đồng ASOSAI. Trong đó, việc được chọn đăng cai Đại hội ASOSAI 14, thực hiện vai trò Chủ tịch và thành viên BĐH giai đoạn 2015-2024 là bước ngoặt quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của KTNN tại tổ chức kiểm toán của khu vực.
Hợp tác nghiên cứu
Bên cạnh vai trò tích cực của thành viên BĐH ASOSAI, KTNN cũng trực tiếp thúc đẩy hoạt động nghiên cứu trong cộng đồng ASOSAI. Sau khi trở thành thành viên BĐH giai đoạn 2009-2012, KTNN đã chủ động đăng cai tổ chức cuộc họp đề án nghiên cứu lần thứ 9 với chủ đề “Đánh giá và cải thiện hệ thống kiểm toán nội bộ và mối quan hệ giữa các đơn vị kiểm toán nội bộ và SAI” và cuộc họp lần thứ 2 của đề án nghiên cứu lần thứ 10 với chủ đề “Kiểm toán để đánh giá chống tham nhũng và rửa tiền”. Từ năm 2015, KTNN tích cực tham gia vào các hoạt động trong đề án nghiên cứu lần thứ 11 của ASOSAI với 02 chủ đề: “Phương pháp xây dựng kế hoạch kiểm toán dựa trên rủi ro” và “Kiểm toán đầu tư theo hình thức đối tác công tư PPP”. Ngoài ra, KTNN còn tham gia Chương trình hợp tác kiểm toán 3i của IDI-ASOSAI về chủ đề Quản lý thiên tai. Hiện nay, KTNN cũng đang tích cực tham gia Nhóm công tác kiểm toán môi trường của ASOSAI. Qua đó, KTNN đã đóng góp một phần không nhỏ vào quá trình hợp tác hội nhập cũng như nâng cao năng lực kiểm toán của các SAI thành viên trong cộng đồng ASOSAI.
Hợp tác đào tạo chuyên môn
Trong khuôn khổ hợp tác đào tạo với các thành viên ASOSAI, KTNN thể hiện vai trò thành viên tích cực thông qua các hoạt động đào tạo nguồn nhân lực cho KTNN Lào, các chương trình hợp tác kiểm toán chung với KTNN các nước.
Cụ thể, đối với hợp tác đào tạo, kể từ năm 2000 tới tháng 10/2017, KTNN Việt Nam đã giúp KTNN Lào đào tạo 117 lượt kiểm toán viên trong các lĩnh vực: tổ chức kiểm toán báo cáo quyết toán NSNN, kiểm toán ngân sách địa phương, kiểm toán ngân sách bộ ngành, kiểm toán DNNN, kiểm toán các tổ chức tài chính ngân hàng, mối quan hệ phối hợp giữa KTNN và đơn vị được kiểm toán, vai trò của KTNN trong phòng chống tham nhũng và kiểm toán đối với các biểu hiện không minh bạch trong đơn vị sử dụng ngân sách công, thực hiện kiến nghị của đơn vị được kiểm toán… Đồng thời, KTNN Việt Nam cũng tổ chức các buổi đào tạo, trao đổi kinh nghiệm, kỹ năng song phương với KTNN Lào hướng tới mục tiêu tăng cường năng lực, kỹ năng tổ chức cho cán bộ của hai bên. Các buổi tọa đàm về kỹ năng làm việc của kiểm toán viên nhà nước (bao gồm kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp phỏng vấn), kỹ năng lãnh đạo, quản lý trong KTNN (kỹ năng quản lý và phát triển nguồn nhân lực, lập và tổ chức kế hoạch công tác, kỹ năng thuyết trình… Chỉ riêng trong năm 2017, KTNN Việt Nam đã hỗ trợ đào tạo kiểm toán viên KTNN Lào trong các lĩnh vực: kiểm toán quản lý thu NSNN (cơ quan thuế và hải quan ở cấp trung ương và địa phương), đảm bảo chất lượng kiểm toán, kiểm toán chi ngân sách cho các dự án giao thông đường bộ, lập kế hoạch kiểm toán, kiểm toán lĩnh vực viễn thông, kiểm toán chương trình mục tiêu quốc gia…
Trong tương quan các hoạt động hợp tác kiểm toán chung, năm 2012 và 2015, KTNN Việt Nam đã tham gia Cuộc kiểm toán hợp tác về Lưu vực sông Mê Công với KTNN các nước: Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, My-an-ma và thực hiện kiểm toán thực địa tại một số tỉnh thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Trong khuôn khổ chương trình kiểm toán chung, KTNN còn đăng cai tổ chức Hội thảo tiền kiểm toán chuẩn bị cuộc kiểm toán. Hội thảo đã thảo luận và thống nhất phương thức tổ chức thực hiện cuộc kiểm toán hợp tác cho các KTNN tham gia, góp phần vào thành công của cuộc kiểm toán chung. Báo cáo kiểm toán song song vấn đề nước lưu vực sông Mê Công nêu rõ, tác động lớn nhất của việc xây dựng các đập thủy điện trên thượng nguồn đối với hạ nguồn nói chung, với đồng bằng sông Cửu Long nói riêng là lượng phù sa đã bị giảm, kéo theo xói lở. Theo nghiên cứu của chuyên gia quốc tế và của Ủy ban sông Mê Công quốc tế, xói lở bờ sông là một vấn đề nghiêm trọng đang được đặt ra tại một số tỉnh ở phần đầu châu thổ đồng bằng sông Cửu Long, nhất là tỉnh An Giang và Đồng Tháp, đặc biệt nghiêm trọng là ở khu vực Tân Châu (An Giang) khi có tới hàng trăm hộ dân phải di chuyển, tìm nơi ở mới tái định cư hằng năm; chỉ riêng năm 2004 đã có tới 400 hộ dân phải di dời đi nơi khác.
Song song với kiểm toán chung, KTNN đã phối hợp với KTNN Liên bang Nga cùng kiểm toán Liên doanh Nga - Việt Vietsovpetro giai đoạn 2011 - 2015. Hoạt động kiểm toán chung tập trung đánh giá việc tuân thủ của các bên tham gia Liên doanh đối với các điều khoản của Hiệp định liên Chính phủ; đánh giá các hoạt động của Liên doanh liên quan đến việc phát triển các mỏ dự trữ tại khu 09-1 trên thềm lục địa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và bán các sản phẩm từ khí hyđrocacbon. Kết quả kiểm toán xác nhận, Vietsovpetro hoạt động có hiệu quả và là một liên doanh có vị trí quan trọng không chỉ ở Việt Nam mà đối với cả các nước trong khu vực. Báo cáo kiểm toán chung đã đưa ra các khuyến cáo giúp Vietsovpetro nâng cao hơn nữa tính hiệu quả của hoạt động sản xuất, kinh doanh, trong đó cần cơ cấu lại chi phí, cắt giảm các chi phí gián tiếp. Hoạt động kiểm toán chung đã góp phần tăng cường mối quan hệ hợp tác giữa hai cơ quan KTNN Việt Nam - Liên bang Nga: hoạt động vì lợi ích chung của nền kiểm toán khu vực và thế giới.
Báo Kiểm toán cuối tháng số tháng 6/2018