Bất cập trong hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Phối hợp chưa chặt chẽ, chính sách thiếu đồng bộ

Trong công tác tổ chức chỉ đạo thực hiện Chương trình, việc ban hành văn bản của Chính phủ và một số Bộ còn chậm so với quy định. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chậm trình Chính phủ ban hành Văn bản sửa đổi, bổ sung Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022; chậm trình Chính phủ thông qua báo cáo phân bổ vốn ngân sách trung ương (NSTW) năm 2022; chưa hoàn thành thiết lập Hệ thống giám sát, đánh giá chương trình MQTG theo quy định. Bộ Tài chính chưa tổng hợp, đề xuất phân bổ kinh phí sự nghiệp nguồn NSTW giai đoạn 5 năm cho từng Bộ, cơ quan TW, địa phương để trình Thủ tướng Chính phủ giao cho cơ quan chủ quản Chương trình theo quy định; chậm sửa đổi Thông tư số 46/2022/TT-BTC ngày 28/7/2022. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chậm sửa đổi, bổ sung Thông tư số 17/2022/TT-BLĐTBXH ngày 06/9/2022…

KTNN cũng nêu rõ, sự phối hợp giữa các Bộ, cơ quan TW, giữa các cơ quan TW và địa phương trong quá trình xây dựng cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện còn chưa chặt chẽ dẫn đến một số cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, thống nhất. Đến thời điểm kiểm toán (tháng 4/2023), còn một số đơn vị chưa ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình giai đoạn 2021-2025 (Ủy ban Dân tộc), chưa ban hành Kế hoạch thực hiện năm 2022 (tỉnh Kon Tum). Nhiều địa phương (Cao Bằng, Điện Biên, Đắk Lắk, Đắk Nông, Kon Tum, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Gia Lai) chưa ban hành đầy đủ các văn bản thuộc thẩm quyền và các văn bản hướng dẫn thực hiện Chương trình theo quy định.

Trong triển khai thực hiện Chương trình, Ủy ban Dân tộc đề xuất phân bổ vốn đầu tư trung hạn và năm 2022 cho nội dung hỗ trợ đất ở, nhà ở, đất sản xuất thuộc Dự án 1 khi chưa trình Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định chính sách, bao gồm cơ chế hỗ trợ sử dụng vốn đầu tư công cho các đối tượng thuộc chính sách. Số vốn đã phân bổ năm 2022 cho các nội dung trên là 465,24 tỷ đồng.

Việc trình phân bổ kế hoạch vốn còn chậm nên theo báo cáo của Chính phủ với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, số vốn chưa phân bổ là 2.942,14 tỷ đồng, chậm so với yêu cầu trước ngày 01/9/2022 phải phân bổ xong. Cùng với đó, một số địa phương chưa bố trí vốn đối ứng hoặc bố trí thiếu vốn đối ứng thực hiện Chương trình, thực trạng này diễn ra tại 04/12 địa phương được kiểm toán; 21/39 địa phương không kiểm toán.
 
Bố trí vốn thực hiện Chương trình chưa kịp thời

Việc phân bổ vốn đầu tư phát triển giai đoạn 5 năm 2021-2025, cũng như năm 2022 của một số địa phương không chi tiết đến nội dung danh mục dự án đầu tư (tỉnh Cao Bằng, Thái Nguyên, Nghệ An, Đắk Lắk, Đắk Nông). Có 02 địa phương phân bổ vốn đầu tư hàng năm khi chưa có Quyết định đầu tư dự án được duyệt; 02 địa phương bố trí vốn kế hoạch đầu tư công các dự án năm 2022 khi chưa có trong kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Có địa phương còn điều chỉnh kế hoạch đầu tư công năm 2022 nguồn ngân sách địa phương sau ngày 15/11/2022. Nhiều địa phương chưa giao dự toán vốn sự nghiệp chi tiết theo lĩnh vực chi (tỉnh Cao Bằng, Thái Nguyên, Nghệ An, Đắk Nông). Trong khi tỉnh Điện Biên còn giao dự toán vốn sự nghiệp năm 2022 sau ngày 31/12/2022 thì tỉnh Tuyên Quang cũng điều chỉnh dự toán vốn sự nghiệp sau ngày 15/11/2022.

Nhiều địa phương được KTNN “điểm danh” khi phân bổ vốn sai đối tượng quy định: tỉnh Điện Biên 16,18 tỷ đồng; tỉnh Lạng Sơn phân bổ vốn sai đối tượng cho huyện Lộc Bình 9,47 tỷ đồng, huyện Hữu Lũng 1,5 tỷ đồng, huyện Văn Lãng 3,81 tỷ đồng; tỉnh Gia Lai 1,85 tỷ đồng.

Cùng với thực tế nhiều địa phương phân bổ, giao dự toán chậm; tình trạng chưa phân bổ, giao hết số vốn Trung ương diễn ra tại nhiều nơi: Ủy ban Dân tộc chưa phân bổ, giao hết số vốn 30,7 tỷ đồng; các địa phương như Sơn La chưa phân bổ, giao hết số vốn 138,8 tỷ đồng; Lạng Sơn 16,3 tỷ đồng; Điện Biên 23,5 tỷ đồng; Bắc Kạn 16,1 tỷ đồng; Tuyên Quang 11,2 tỷ đồng; Nghệ An 65,6 tỷ đồng; Kon Tum 82,4 tỷ đồng; Gia Lai 32,4 tỷ đồng.

UBND tỉnh Cao Bằng chưa giao vốn cho huyện Quảng Hòa 4,7 tỷ đồng; tỉnh Sơn La chưa giao cho huyện Sông Mã 10,4 tỷ đồng; tỉnh Tuyên Quang chưa giao cho huyện Sơn Dương 15,1 tỷ đồng và huyện Chiêm Hóa 3,2 tỷ đồng; tỉnh Gia Lai chưa giao cho huyện Krông Pa 4,3 tỷ đồng.

Một số địa phương chưa ban hành cơ chế lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu và các chương trình, dự án khác trên địa bàn theo quy định. Đáng chú ý, KTNN đánh giá, công tác kiểm tra, giám sát thực hiện Chương trình còn hạn chế khi một số đơn vị chưa tuân thủ nghiêm túc việc báo cáo tình hình thực hiện Chương trình. Cụ thể, có 13 đơn vị chưa báo cáo, 31 đơn vị báo cáo chưa đúng mẫu, 40 đơn vị báo cáo chậm; 03 đơn vị chưa lập kế hoạch kiểm tra, giám sát; nhiều đơn vị chưa tổ chức đoàn thực hiện kiểm tra và gửi Báo cáo công tác giám sát việc thực hiện.

Nguyên nhân chủ yếu được KTNN chỉ ra là do dịch bệnh Covid-19 kéo dài, công tác lập kế hoạch hàng năm còn chậm, việc bố trí vốn thực hiện Chương trình chưa kịp thời, cùng với một số bất cập về chính sách cũng đã ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện Chương trình.
 

Chương trình được giao thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, do đó kết quả kiểm toán năm 2023 chưa có đầy đủ thông tin đánh giá tổng hợp tuy nhiên qua đánh giá các mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra cho từng năm cho thấy hầu hết còn chưa đạt, việc giải ngân còn thấp so với kế hoạch. Với khối Bộ, ngành TW giải ngân đạt tỷ lệ 42% kế hoạch được giao. Tại các địa phương, tỷ lệ giải ngân trung bình là 41% trong đó tỷ lệ giải ngân trung bình NSTW là 37%, tỷ lệ giải ngân trung bình ngân sách địa phương là 52,9%.