Kiểm toán nhà nước: 30 năm tạo dựng niềm tin, uy tín và vị thế

Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và tổ chức bộ máy

Theo Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn, 30 năm qua, khuôn khổ pháp lý cho tổ chức và hoạt động của KTNN ngày càng được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Ngày 11/7/1994, KTNN được thành lập theo Nghị định số 70/CP của Chính phủ. Tiếp đó, ngày 24/01/1995, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 61/TTg về Điều lệ và tổ chức hoạt động của KTNN. Đây là căn cứ pháp lý đầu tiên có giá trị như một tuyên ngôn “khai sinh” KTNN.

Ngày 14/6/2005, Luật KTNN được ban hành đã mở ra một thời kỳ phát triển mới, một vị thế mới cho KTNN, từ cơ quan thuộc Chính phủ trở thành cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật. Đặc biệt, ngày 28/11/2013, Quốc hội khóa XIII thông qua Hiến pháp năm 2013, trong đó bổ sung quy định về địa vị pháp lý của KTNN tại Điều 118. Đây là một mốc lịch sử trong tiến trình xây dựng và phát triển KTNN, nâng tầm KTNN từ cơ quan do “luật định” thành “hiến định”, nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm của KTNN trong kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Luật KTNN năm 2015, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2019 đã cụ thể hóa quy định tại Điều 118 Hiến pháp năm 2013, bảo đảm KTNN có đủ năng lực, đáp ứng yêu cầu phục vụ công tác kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công; nâng cao tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; góp phần thực hành tiết kiệm, phòng chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí, tiêu cực. 

Nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho hoạt động của KTNN, từ năm 2015 đến nay, Tổng Kiểm toán nhà nước đã ban hành hơn 40 văn bản quy phạm pháp luật để quy định chi tiết thi hành Luật KTNN, làm cơ sở, nền tảng cho tổ chức và hoạt động kiểm toán, đồng thời góp phần tích cực trong việc quản lý, điều hành các hoạt động của Ngành theo hướng minh bạch, công khai, chuyên nghiệp và chính quy hóa, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác trên mọi lĩnh vực.

Bên cạnh việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, tổ chức bộ máy của KTNN có nhiều bước phát triển khá toàn diện cả về số lượng, cơ cấu và chất lượng. Ngày đầu thành lập, KTNN chỉ có 05 đơn vị thì đến nay đã có 32 đơn vị cấp Vụ và tương đương. “Sự phát triển hệ thống các KTNN chuyên ngành và khu vực phản ánh đúng bản chất hoạt động của từng chuyên ngành kinh tế, giúp KTNN thực hiện toàn diện hơn, hiệu quả hơn công tác kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công”, TS. Nguyễn Đức Kiên - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội - đánh giá.
 
Cùng với đó, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động KTNN cũng có sự phát triển vượt bậc. Ngày đầu thành lập, biên chế của KTNN chỉ có 60 người, đến nay là 2.079 người, trong đó 1.790 công chức, 85 viên chức và 204 hợp đồng lao động. Số công chức giữ các ngạch Kiểm toán viên chiếm 84,9% và đều có trình độ từ đại học trở lên. Nguồn nhân lực được xây dựng đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, phù hợp với sự phát triển của Ngành, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra.
 
Nâng cao hiệu lực, hiệu quả kiểm toán, tăng cường hội nhập quốc tế

30 năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban cán sự Đảng, Đảng ủy và Tổng Kiểm toán nhà nước, hoạt động kiểm toán đã từng bước được đổi mới về nội dung, phương pháp kiểm toán và có nhiều tiến bộ, ngày càng hiệu lực, hiệu quả; chất lượng không ngừng được nâng cao.

Theo số liệu tổng hợp của KTNN, từ khi thành lập đến nay, thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN đã phát hiện và kiến nghị trên 738.455 tỷ đồng, trong đó tăng thu, giảm chi ngân sách nhà nước chiếm tỷ trọng trên 40% tổng kiến nghị; kiến nghị sửa đổi bổ sung, thay thế, hủy bỏ 2.181 văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý có nội dung sai quy định hoặc không phù hợp với quy định của Nhà nước và thực tiễn; kiến nghị cơ quan có thẩm quyền chỉ đạo, tổ chức kiểm điểm trách nhiệm đối với nhiều tập thể, cá nhân có sai phạm theo quy định của pháp luật.

Với việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng tài chính công, tài sản công của các Bộ, ngành, địa phương, “KTNN đã xác lập được địa vị, vị thế của mình trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Đặc biệt, thành công lớn nhất của KTNN là đã tạo dựng được niềm tin với nhân dân, với cộng đồng, xã hội vào kết quả kiểm toán”, PGS, TS. Đặng Văn Thanh - chuyên gia kế toán, kiểm toán - nhận định.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng - Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội - cũng đánh giá: “30 năm qua, KTNN đã luôn đồng hành bảo vệ lợi ích công. KTNN không chỉ mang lại lòng tin mà còn nâng cao chất lượng nền quản trị quốc gia, bảo đảm việc quản lý tài chính, ngân sách quốc gia tốt hơn, góp phần không nhỏ vào công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực của Đảng, Nhà nước”.

Theo báo cáo của KTNN, từ năm 2011 đến nay, KTNN đã chuyển 40 vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra làm rõ và xử lý theo quy định; 2 vụ việc đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an điều tra xử lý; cung cấp 1.950 hồ sơ, báo cáo kiểm toán và các tài liệu cho cơ quan có liên quan để phục vụ công tác điều tra, kiểm tra, giám sát. Với những con số nêu trên, “KTNN càng được tin cậy, tín nhiệm như là vũ khí sắc bén để phục vụ công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực” - Nguyên Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Hà Ngọc Son nhấn mạnh.

Không chỉ nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán, trong hành trình 30 năm xây dựng và phát triển, KTNN còn tăng cường hợp tác quốc tế ngày càng sâu rộng. Từ khi thành lập đến nay, KTNN đã mở rộng, thúc đẩy quan hệ hợp tác với hơn 50 cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) và các tổ chức quốc tế trên thế giới và khu vực; ký kết 29 thỏa thuận quốc tế với các SAI và các tổ chức quốc tế.

KTNN là thành viên chính thức của Tổ chức quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao - INTOSAI (năm 1996), Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á - ASOSAI (năm 1997), là thành viên đồng sáng lập của Tổ chức các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á - ASEANSAI (năm 2011) và là Chủ tịch Ủy ban Kế hoạch Chiến lược của Tổ chức này từ đó đến nay. KTNN đã chủ động, tích cực hội nhập sâu và tham gia thực chất hơn vào các hoạt động của các tổ chức INTOSAI, ASEANSAI và đặc biệt, KTNN đã hoàn thành xuất sắc vai trò Chủ tịch ASOSAI nhiệm kỳ 2018-2021. Trên mỗi cương vị, KTNN luôn phát huy tốt vai trò của mình, qua đó nâng cao hình ảnh và khẳng định vị thế trong khu vực và quốc tế.
 

Qua 30 năm xây dựng và phát triển, KTNN đã được tặng 1 Huân chương Độc lập hạng Nhì, 1 Huân chương Độc lập hạng Ba, 1 Huân chương Lao động hạng Nhất. Nhiều tập thể cấp Vụ được tặng Huân chương Lao động hạng Nhất, hạng Nhì, hạng Ba. 2 cá nhân được tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua toàn quốc”. Một số cá nhân được tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất, Nhì, Ba, Huân chương Lao động hạng Nhất, Nhì, Ba...

Chú trọng 3 trụ cột cùng nhiều nhiệm vụ quan trọng khác

Những thành tựu của KTNN trong 30 năm qua là hành trang để KTNN vững vàng bước vào chặng đường mới, viết tiếp truyền thống đầy tự hào của Ngành. Để thực hiện tốt mục tiêu cũng như các trụ cột trong Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2030, Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, trong thời gian tới, KTNN sẽ tiếp tục thực hiện tốt một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho tổ chức và hoạt động của KTNN. Theo yêu cầu phát triển của Ngành và đất nước, KTNN sẽ ngày càng hoàn thiện hơn về vai trò, chức năng, nhiệm vụ. KTNN đang tiến hành rà soát, tổng kết, đánh giá Luật KTNN năm 2019, từ đó sẽ đề ra phương hướng phát triển trong thời gian tới. Bên cạnh đó, KTNN đang khẩn trương rà soát việc sửa đổi để sớm ban hành Hệ thống Chuẩn mực KTNN mới phù hợp với thông lệ quốc tế. Đây là sản phẩm có ý nghĩa thiết thực đối với hoạt động kiểm toán, hướng tới kỷ niệm 30 năm thành lập Ngành.

Thứ hai, KTNN hết sức quan tâm tới việc phát triển đội ngũ kiểm toán viên “Nghệ tinh - Tâm sáng”, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời gian tới. Với tinh thần đó, KTNN sẽ tập trung đào tạo cả về nghiệp vụ, kỹ năng, kiến thức pháp luật, trong đó có pháp luật về phòng chống tham nhũng, tiêu cực và đặc biệt là đào tạo về đạo đức công vụ, giúp cho đội ngũ kiểm toán viên nhà nước không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn có phẩm chất đạo đức tốt, có bản lĩnh vững vàng, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của Ngành.
 

Nguyên Tổng Kiểm toán nhà nước Đỗ Bình Dương: Trong giai đoạn tới, KTNN cần tiếp tục giáo dục cho cán bộ, kiểm toán viên giữ được phẩm chất đạo đức. Cái này là đòi hỏi số một trong kiểm toán. Phẩm chất đạo đức quyết định đến chất lượng kiểm toán.

Thứ ba, KTNN sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin vào mọi hoạt động của Ngành, đặt biệt là hoạt động kiểm toán để nâng cao chất lượng kiểm toán và giảm thiểu các rủi ro nghề nghiệp.

Ngoài 3 trụ cột trên, trong thời gian tới, KTNN sẽ tập trung vào chất lượng xây dựng báo cáo kiểm toán, xây dựng kế hoạch kiểm toán, lựa chọn lĩnh vực nóng, được dư luận xã hội quan tâm để phục vụ tốt nhất hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội. Ngành đã đặt ra yêu cầu về kế hoạch kiểm toán “gọn” nhưng “chất lượng”, đảm bảo khi KTNN đưa ra kết luận, kiến nghị kiểm toán phải, đơn vị được kiểm toán phải “tâm phục, khẩu phục”.

KTNN cũng sẽ đẩy mạnh hội nhập, hợp tác quốc tế, lấy hội nhập chuyên môn làm trụ cột; phát triển đồng thời hợp tác song phương và đa phương nhằm nâng cao hình ảnh, vị thế với cộng đồng quốc tế.

Đặc biệt, với vai trò thành viên Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, hằng năm, KTNN đều căn cứ vào kế hoạch của Ban Chỉ đạo, xây dựng kế hoạch chi tiết để tổ chức triển khai thật tốt nhiệm vụ được Ban Chỉ đạo phân công.

Cũng theo Tổng Kiểm toán nhà nước, năm 2024, triển khai Quy định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán, KTNN đã xây dựng chương trình rất cụ thể, chi tiết, ngay từ khi đào tạo đến tổ chức triển khai và kiểm tra, giám sát để đảm bảo cơ quan kiểm toán đi đầu, gương mẫu trong phòng chống tham nhũng, tiêu cực.

Hy vọng rằng, với việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương và đạo đức công vụ cùng tinh thần trách nhiệm, đoàn kết, sự chủ động, sáng tạo luôn được đề cao, KTNN sẽ thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ đề ra trong giai đoạn tới, góp phần xây cơ quan kiểm toán uy tín, chuyên nghiệp, hiện đại, xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước và Nhân dân./.
 
Ngọc Mai