Phát huy sức mạnh đoàn kết, hăng hái thi đua hoàn thành nhiệm vụ năm 2005, góp phần xứng đáng là công cụ mạnh trong công tác kiểm tra tài chính của Đảng và Nhà nước

Đỗ Bình Dương Ủ̉y viên Trung ương Đảng - Bí thư Ban cán sự - Tổng Kiểm toán Nhà nước

Năm 2004 nhiều sự kiện vừa mang tính khu vực, vừa mang tính toàn cầu, tác động trực tiếp đến tình hình kinh tế- xã hội nước ta. Mặc dù vậy, nhiệm vụ kinh tế- xã hội năm 2004 đã hoàn thành về cơ bản, đạt và vượt mức hầu hết các chỉ tiêu do Quốc hội đề ra, có chỉ tiêu vượt mức khá cao. Tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) đạt 7,7%. Đây là mức tăng cao nhất trong 8 năm qua và cũng là sự tăng trưởng liên tục trong nhiều năm, mức tăng trưởng năm sau cao hơn năm trước. Tổng thu NSNN vượt 14,5% so với dự toán, bằng 23,5% GDP và tăng 17,4% so với thực hiện năm 2003. Tổng chi NSNN đạt 112% so với dự toán. Chính trị, quốc phòng được củng cố, an ninh và trật tự an toàn xã hội tiếp tục được giữ vững. Nhiều lĩnh vực văn hoá, xã hội, xây dựng đời sống mới có chuyển biến rõ rệt hơn trước. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện. Đặc biệt, năm 2004, chúng ta đã tổ chức thành công Hội nghị cấp cao á - Âu lần thứ 5 (ASEM 5), một sự kiện có nghĩa chính trị quan trọng, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của nước ta trên trường quốc tế. Có được thành công như vậy là nhờ sự lãnh đạo sáng suốt và đúng đắn của Đảng, sự chỉ đạo sâu sát, nhanh nhạy của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự cố gắng, nỗ lực tổ chức thực hiện của các Bộ, ngành, địa phương và sự đoàn kết nhất trí trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta cùng hướng tới mục tiêu chung là: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.

Đối với Kiểm toán Nhà nước (KTNN), năm 2004 cũng là năm có nhiều sự kiện quan trọng: Kỷ niệm 10 năm thành lập và đón nhận Huân chương Lao động hạng nhất; Quốc hội xác định KTNN là cơ quan chuyên môn do Quốc hội lập, hoạt động độc lập, chỉ tuân theo pháp luật; Dự thảo Luật Kiểm toán Nhà nước  được đưa vào chương trình xây dựng các dự án luật, pháp lệnh của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XI và sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XI vào Quý II/2005; triển khai thực hiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động theo Nghị định số 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003 của Chính phủ; khánh thành và chính thức làm việc tại trụ sở mới...

 Với ý nghĩa và tầm quan trọng lớn lao đó, Lãnh đạo KTNN đã xác định phương hướng, nhiệm vụ năm 2004 là: động viên cao độ sự cố gắng nỗ lực của cán bộ, công chức, kiểm toán viên; đẩy mạnh cải cách hành chính; đổi mới lề lối và tác phong làm việc; khẩn trương hoàn thiện cơ cấu tổ chức và bộ máy theo Nghị định mới của Chính phủ; triển khai các giải pháp đồng bộ để hoàn thành nhiệm vụ công tác, đặc biệt là kế hoạch kiểm toán năm 2004 đảm bảo đúng tiến độ thời gian và với chất lượng cao hơn năm trước, lập thành tích kỷ niệm 10 năm thành lập và ngày truyền thống của KTNN. 

Năm 2004, KTNN cũng luôn nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước; sự cộng tác, giúp đỡ của các Bộ, ngành ở Trung ương và các địa phương. Bên cạnh những thuận lợi cơ bản, hoạt động của KTNN cũng gặp không ít khó khăn, đó là: tổ chức thực hiện Nghị định số 93/2003/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 13/8/2003. Theo đó, một số đơn vị mới được thành lập, nhiều cán bộ được thuyên chuyển, nhận nhiệm vụ ở các lĩnh vực mới không tránh khỏi những bỡ ngỡ trong quá trình tổ chức và phối hợp thực hiện nhiệm vụ. Đội ngũ cán bộ, công chức, kiểm toán viên còn thiếu về số lượng, hạn chế về trình độ nghiệp vụ chuyên môn chưa đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao của tình hình mới. Ngoài kế hoạch kiểm toán trong năm, KTNN còn được giao một số nhiệm vụ khác theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ và một số cơ quan của Quốc hội. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật và phương tiện chưa đáp ứng yêu cầu hiện nay, chưa kịp thời áp dụng những tiến bộ công nghệ tin học vào phục vụ hoạt động kiểm toán.

Đứng trước những cơ hội mới đối với KTNN cùng với những khó khăn, vướng mắc, KTNN đã tập trung lãnh đạo và chỉ đạo toàn ngành thực hiện thắng lợi kế hoạch kiểm toán năm 2004 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và các nhiệm vụ đột xuất khác theo yêu cầu của Chính phủ, Quốc hội và ủy ban Thường vụ Quốc hội. Những thành tựu mà KTNN đã đạt được có thể tóm tắt trên một số nội dung chủ yếu sau:

Thứ nhất là, về thực hiện kế hoạch kiểm toán. Lãnh đạo KTNN đã thống nhất hướng dẫn mục tiêu kiểm toán; đồng thời những mục tiêu này được cụ thể hóa đối với từng cuộc kiểm toán và được phổ biến đến từng kiểm toán viên. Tập trung nghiên cứu, chỉnh lý, sửa đổi, bổ sung hệ thống mẫu biểu, hồ sơ kiểm toán theo hướng chi tiết hoá theo từng lĩnh vực nhằm thống nhất việc quản lý và lập hồ sơ, ghi chép của kiểm toán viên, phù hợp với những thay đổi của Luật NSNN (sửa đổi), nâng cao chất lượng kiểm toán và quản lý chặt chẽ đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên. KTNN đã hoàn thành toàn diện nhiệm vụ kế hoạch năm 2004 với 100% cuộc kiểm toán kết thúc tại các đơn vị được kiểm toán trước 15/12/2004 và cơ bản phát hành các báo cáo kiểm toán trước ngày 31/12/2004. Đặc biệt, lần đầu tiên báo cáo kết quả kiểm toán quyết toán ngân sách năm 2002 được gửi tới từng Đại biểu Quốc hội theo quy định của Luật NSNN (sửa đổi) và được dư luận đồng tình và ủng hộ. Ngoài nhiệm vụ kiểm toán theo kế hoạch, KTNN đã hoàn thành nhiệm vụ kiểm toán 35 nhà máy đường theo chương trình sắp xếp lại ngành mía đường của Chính phủ. Thông qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị tăng thu, tiết kiệm chi và đưa vào quản lý qua NSNN 673 tỷ đồng; trong đó: tăng thu cho NSNN 247,5 tỷ đồng, giảm chi NSNN 183,5 tỷ đồng và đưa vào quản lý qua NSNN (ghi thu - ghi chi) 242 tỷ đồng.

Thông qua kết quả kiểm toán, KTNN đã chỉ rõ những yếu kém hiện nay là: Một số cơ quan Trung ương, địa phương xây dựng dự toán thu chưa tích cực, chưa tương xứng với tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn và tiềm năng của địa phương. Công tác quản lý thu thuế còn diễn ra tình trạng theo dõi, kiểm tra và báo cáo số thuế tồn đọng thiếu chính xác, chênh lệch lớn so với thực tế trên sổ kế toán của các đối tượng nộp thuế. Tình trạng ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện chế độ tài chính sai quy định; chấp hành chưa nghiêm chính sách, chế độ của Nhà nước về thu, chi NSNN. Quản lý chi NSNN chưa đảm bảo chặt chẽ, tiết kiệm và đúng quy định; sử dụng nguồn dự phòng sai mục đích xảy ra khá phổ biến. Nhiều địa phương trong khi phải đi vay để chi đầu tư XDCB hàng chục tỷ đồng, nhưng lại sử dụng NSNN để cho vay, tạm ứng không đúng quy định... Điều đó thể hiện công tác quản lý, sử dụng NSNN chưa đảm bảo tính hiệu quả và hợp lý. Công tác quản lý các hoạt động sự nghiệp có thu, khoán thu, khoán chi ở một số Bộ, ngành, địa phương chưa đạt hiệu quả so với yêu cầu đặt ra. Sử dụng các khoản kinh phí được để lại, trích lập và sử dụng các khoản thu từ hoạt động sự nghiệp sai quy định còn xảy ra ở nhiều đơn vị. Tình hình chấp hành nghĩa vụ với NSNN đối với các khoản thu sự nghiệp, thuế thu nhập cá nhân tại một số đơn vị chưa theo đúng quy định của luật thuế...     

Hiệu quả sản xuất kinh doanh tại nhiều DNNN chưa cao. Những doanh nghiệp kinh doanh có hiệu quả, đạt tỷ suất lợi nhuận cao chủ yếu là do độc quyền hoặc có lợi thế kinh doanh cao, ít bị cạnh tranh hoặc còn được Nhà nước bảo hộ. Thực trạng tài chính của một số DNNN, đặc biệt là các doanh nghiệp xây lắp đang ở mức độ báo động, không bảo toàn được vốn, rủi ro tiềm tàng cao. Các doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu thấp, nguồn vốn kinh doanh chủ yếu vay ngân hàng, lãi phải trả hàng năm lớn. Các doanh nghiệp xây lắp đang phải đối mặt với các khoản nợ phải thu lớn do chậm được thanh, quyết toán, do đấu thầu với giá thấp cộng với sự quản lý công nợ, vật tư lỏng lẻo, lãng phí, không khai thác hết công suất máy móc thiết bị. Tình trạng hạch toán thiếu trung thực doanh thu, chi phí làm sai lệch kết quả kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế đối với Nhà nước; hiện tượng lãi giả, lỗ thật hoặc lỗ giả, lãi thật vẫn tồn tại. Một số doanh nghiệp đầu tư, mua sắm máy móc thiết bị hiệu quả chưa cao, còn lãng phí. Nhiều doanh nghiệp mặc dù có số dư tiền gửi ngân hàng và tiền mặt tại quỹ rất lớn, gấp nhiều lần số nợ thuế, nhưng không nộp ngân sách...

Hầu hết các địa phương chưa có biện pháp hữu hiệu để khắc phục tình trạng đầu tư thiếu tập trung, dàn trải; nhiều dự án được giao kế hoạch vốn không đủ các thủ tục, điều chỉnh dự án nhiều lần; nợ đọng khối lượng XDCB... Chất lượng thẩm định, phê duyệt dự án, thiết kế kỹ thuật, tổng dự toán, đấu thầu và thẩm tra phê duyệt quyết toán chưa cao; tiến độ xây dựng, hoàn thành bàn giao đưa công trình vào sử dụng còn chậm....

Thứ hai là, để thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm toán, đòi hỏi cần phải có những đơn vị thực hiện chức năng tham mưu đảm bảo tinh thông về chuyên môn, vững vàng về kiến thức quản lý nhà nước và pháp luật. Để thực hiện mục tiêu này, chúng ta đã đề nghị và được chấp nhận tại Nghị định 93/CP về việc thành lập  Vụ Giám định và Kiểm tra chất lượng kiểm toán ở KTNN và các phòng tổng hợp thuộc các kiểm toán chuyên ngành và khu vực thực hiện nhiệm vụ kiểm soát chất lượng kiểm toán. Do đó, các báo cáo kiểm toán đều được kiểm tra, kiểm soát trước khi trình lãnh đạo KTNN phê duyệt. Công tác tổ chức cán bộ đảm bảo thực hiện đúng những quy định của Đảng, Nhà nước và của ngành, tôn trọng nguyên tắc tập trung, dân chủ, có sự tham gia phối hợp của các cấp uỷ Đảng, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị. Tổ chức 2 vòng thi tuyển công chức, đảm bảo nghiêm túc, đúng quy định. Điều đáng mừng là số thí sinh tham gia thi tuyển vào KTNN ngày càng cao đã thể hiện được uy tín và ảnh hưởng của KTNN. Công tác đào tạo và bồi dưỡng cán bộ đã tập trung vào việc nâng cao chất lượng cán bộ, công chức theo từng đối tượng và theo nhu cầu công tác. Công tác pháp chế đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành liên quan tập trung xây dựng, soạn thảo và trình Chính phủ và Quốc hội Dự án Luật KTNN đúng tiến độ, đảm bảo chất lượng, đã được Quốc hội khoá XI cho ý kiến tại kỳ họp thứ 6 (tháng 11/2004) và dự kiến thông qua tại kỳ họp thứ 7 vào Quý II/2005. Công tác thi đua - tuyên truyền đã góp phần không nhỏ vào những thành tựu của KTNN, hoàn thành việc phân loại, tổng hợp những thành tích và hoàn chỉnh các thủ tục cần thiết để trình các cấp có thẩm quyền trao tặng những phần thưởng cao quý cho các cá nhân và tập thể nhân kỷ niệm 10 năm thành lập KTNN. Tạp chí Kiểm toán sau khi tách riêng thành một đơn vị độc lập đã góp phần quan trọng vào việc thông tin, tuyên truyền về hoạt động của KTNN; đồng thời là diễn đàn trao đổi kinh nghiệm và kỹ năng nghề nghiệp và hướng dẫn về nghiệp vụ về tài chính kế toán. Hợp tác song phương và đa phương giữa KTNN Việt Nam với các cơ quan KTNN trong tổ chức INTOSAI và ASOSAI vẫn được duy trì và phát triển. Công tác nghiên cứu khoa học đã tập trung vào những định hướng nghiên cứu ứng dụng, phục vụ cho hoạt động của KTNN. Ngoài các đề tài cấp Bộ, cấp cơ sở còn triển khai thực hiện nghiên cứu đề tài khoa học cấp Nhà nước để có những luận cứ nhằm tham mưu cho Đảng, Nhà nước về xu hướng phát triển kiểm toán nói chung và KTNN nói riêng. Tiếp tục triển khai Đề án 112 của KTNN; hoàn chỉnh trang thông tin điện tử của KTNN (website KTNN), tổ chức cập nhật và đưa thông tin lên website phục vụ nhu cầu hưởng thụ thông tin của công chúng.

Có thể khẳng định rằng, năm 2004, KTNN đã thực hiện một khối lượng công việc lớn gấp nhiều lần so với những năm trước và hoàn thành toàn diện nhiệm vụ công tác năm 2004 với những nỗ lực và cố gắng rất cao của đội ngũ cán bộ, công chức và kiểm toán viên. Năm 2004 cũng là mốc quan trọng đánh dấu chặng đường 10 năm xây dựng, trưởng thành của KTNN cả về hoàn thiện cơ sở pháp lý, tổ chức bộ máy của KTNN, tạo thế và lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững của KTNN trong tương lai.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ năm 2004 còn một số tồn tại cần khắc phục là: Một số đoàn kiểm toán chưa bám sát đầy đủ vào các mục tiêu kiểm toán nên chất lượng báo cáo kiểm toán chưa thỏa mãn những yêu cầu mang tính trọng yếu, đáp ứng những đòi hỏi của thực tiễn, nhất là khâu phân tích, đánh giá tầm vĩ mô và đề xuất giải pháp khắc phục những tồn tại. Việc nghiên cứu, xây dựng và triển khai kế hoạch cải cách hành chính của các đơn vị thuộc và trực thuộc còn chậm và chưa kiên quyết. Tác phong, lề lối làm việc, kỷ luật hành chính của cán bộ, công chức, kiểm toán viên chưa vươn lên ngang tầm nhiệm vụ và vị thế của KTNN.

Năm 2005 là năm cuối cùng thực hiện Kế hoạch 5 năm (2001-2005), năm bắt đầu một chặng đường mới sau 10 năm xây dựng và trưởng thành của KTNN.

Phương hướng, nhiệm vụ công tác năm 2005 của KTNN được xác định là: Nâng cao chất lượng công tác kiểm toán, tăng cường kiểm toán chi đầu tư XDCB; hoàn thiện các quy trình, chuẩn mực và phương pháp chuyên môn nghiệp vụ; đặc biệt chú trọng công tác kiểm tra, soát xét chất lượng kiểm toán và báo cáo kiểm toán; tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường trật tự, kỷ cương, kỷ luật hành chính; đổi mới lề lối và tác phong làm việc, phát huy tính chủ động, sáng tạo trong công tác; thực hiện các giải pháp đồng bộ để hoàn thành nhiệm vụ công tác, trọng tâm là nhiệm vụ kế hoạch kiểm toán năm 2005 đảm bảo tiến độ thời gian và với chất lượng cao hơn năm trước.

Theo Quyết định số 1471/QĐ-TTg ngày 27/12/2004 của Thủ tướng Chính phủ, KTNN kiểm toán 89 đầu mối (tăng 35% so với năm 2004) bao gồm: kiểm toán báo cáo quyết toán NSNN năm 2004 của 10 bộ, ngành, 30 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; báo cáo quyết toán 06 dự án, công trình trọng điểm; báo cáo tài chính của 18 tổng công ty, DNNN; 10 đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng; 08 đơn vị thuộc Bộ Công an; 06 đơn vị thuộc khối đảng và báo cáo tổng quyết toán NSNN năm 2004.

Năm 2005 là năm thứ 2 KTNN phải thực hiện kiểm toán và báo cáo kết quả kiểm toán trước khi HĐND phê chuẩn quyết toán NSNN theo quy định của Luật NSNN (sửa đổi). Tiếp tục đẩy mạnh công tác cải cách hành chính; tăng cường kỷ luật, kỷ cương; đổi mới phong cách và lề lối làm việc; kiện toàn bộ máy tổ chức, tuyển chọn, bổ sung cán bộ, công chức cho các đơn vị. Hoàn chỉnh Dự án Luật KTNN để trình Quốc hội thông qua vào Quý II/2005 và xây dựng các phương án tổ chức bộ máy sau khi Luật ra đời.

          Để hoàn thành nhiệm vụ công tác năm 2005, KTNN cần phải tập trung giải quyết tốt những nội dung cơ bản sau đây:

          Một là, thực hiện đồng bộ các giải pháp để hoàn thành Kế hoạch kiểm toán năm 2005 với chất lượng cao hơn. Ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể mục tiêu kiểm toán đối với từng lĩnh vực; trong đó tập trung kiểm tra, đánh giá toàn diện các khâu của chu trình ngân sách và các cấp ngân sách, các khoản thu và chi ngân sách; kiểm tra và đánh giá công tác khoán chi hành chính, thực hành tiết kiệm trong chi tiêu NSNN, đặc biệt đối với chi quản lý hành chính, tiếp khách, hội họp, xây dựng trụ sở, mua sắm ô tô, sử dụng điện thoại và tài sản công; kết quả thực hiện cơ chế tự chủ tài chính trong các đơn vị sự nghiệp có thu; tình hình và kết quả thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp lại DNNN, chủ trương cổ phần hoá DNNN; kiểm tra, đánh giá thực trạng kết quả kinh doanh và thực trạng tài chính, mức độ rủi ro và tình trạng quản lý nợ của các ngân hàng, DNNN trong mối quan hệ với tình trạng nợ đọng thuế, nợ đọng XDCB. Đặc biệt, năm 2005, KTNN cần tăng cường kiểm toán các dự án đầu tư, các khoản chi đầu tư phát triển để đánh giá tình trạng đầu tư phân tán, dàn trải và phát hiện, xử lý các sai phạm, thất thoát, lãng phí trong lĩnh vực đầu tư XDCB.

Hai là, tổng kết, đánh giá tổ chức bộ máy sau một năm thực hiện Nghị định số 93/2003/NĐ-CP ngày 13/8/2003 của Chính phủ; chuẩn bị phương án kiện toàn tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ các đơn vị sau khi có Luật KTNN.

Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công tác nghiên cứu và thông tin khoa học. Đẩy mạnh công tác thi đua, tuyên truyền, trong đó chú ý nâng cao chất lượng Tạp chí Kiểm toán. Để Tạp chí Kiểm toán thực sự cần thiết cho các tầng lớp dân cư, trên cơ sở đó sẽ tăng số phát hành và phấn đấu xuất bản định kỳ hàng tháng.         

Bốn là, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án thuộc Đề án Tin học hóa các hoạt động quản lý hành chính; triển khai xây dựng Hệ thống mạng LAN tại các KTNN khu vực còn lại, tiến tới thiết lập Hệ thống mạng diện rộng WAN; tổ chức xây dựng và áp dụng một số phần mềm trợ giúp cho hoạt động kiểm toán.

Năm là, đảm bảo tốt nhất kinh phí và phương tiện cho hoạt động kiểm toán và các hoạt động khác; tiếp tục hoàn thiện quy chế quản lý, sử dụng tài sản công của cơ quan; tăng cường công tác quản lý, hướng dẫn sử dụng tài sản, thiết bị mới, nhất là thiết bị tin học; thực hiện chế độ trách nhiệm vật chất của cá nhân đối với các thiết bị công nghệ thông tin, đảm bảo sử dụng các tài sản được giao có hiệu quả và tiết kiệm.

Sáu là, tiếp tục mở rộng và tăng cường các mối quan hệ hợp tác song phương và đa phương giữa KTNN với các nước trong tổ chức INTOSAI và ASOSAI. Nâng cao chất lượng thực hiện Dự án VIE/02/008 và giai đoạn 3 Dự án GTZ; tìm kiếm thêm các dự án mới về hỗ trợ kỹ thuật cho KTNN; có biện pháp thúc đẩy, nâng quan hệ hợp tác giữa KTNN Việt Nam với KTNN Lào và Cuba.

Bảy là, Xây dựng nếp sống lành mạnh trong mỗi đơn vị, đảm bảo cho mỗi cán bộ, công nhân viên và kiểm toán viên phát huy tính năng động, sáng tạo; phát huy được dân chủ cơ sở; đồng thời, tăng cường kỷ cương, trách nhiệm của mỗi người, nhất là việc thực hiện tiết kiệm công quỹ Nhà nước cũng như nếp sống văn minh nơi công sở.

Năm 2005 đối với KTNN có ý nghĩa hết sức quan trọng. Nhiệm vụ kế hoạch công tác năm 2005 của KTNN cũng hết sức nặng nề. Chúng ta tin tưởng rằng, với sự đoàn kết nhất trí, nỗ lực phấn đấu về mọi mặt của toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và kiểm toán viên, KTNN nhất định sẽ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ kế hoạch năm 2005, góp phần xứng đáng là công cụ mạnh trong công tác kiểm tra tài chính của Đảng và Nhà nước trước những đòi hỏi bức thiết của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước./.