"Báo cáo kiểm toán về tài nguyên, môi trường phải tự nói lên tất cả"

Tại cuộc Hội thảo “Tổ chức kiểm toán đối với hoạt động quản lý, khai thác và kinh doanh tài nguyên khoáng sản” vừa được KTNN và CPA Australia tổ tại Hà Nội, bà Ellen Holland - Phó tổng Kiểm toán – Kiểm toán Tài chính bang Victoria đã chia sẻ kinh nghiệm về công tác kiểm toán đối với hoạt động quản lý nguồn tài nguyên, môi trường của Victoria dựa trên những phát hiện trong các báo cáo kiểm toán gần đây ở bang này với Website KTNN.

Thưa bà, bà có thể giới thiệu đôi nét về Văn phòng Tổng kiểm toán Victoria (VAGO) - Ausatralia? về công tác kiểm toán hoạt động và kiểm toán tài chính của VAGO?
VAGO thành lập từ năm 1851. Trong hoạt động kiểm toán, nguyên tắc quan trọng hàng đầu của VAGO là "Minh bạch và Cam kết". Theo Hiến pháp, VAGO có toàn quyền hoạt động hoặc thực thi nhiệm vụ, hoặc quyền lực của mình và đặc biệt, không chịu chỉ thị của bất kỳ ai, có rất nhiều quyền hạn cho phép tiếp cận và thẩm định. 

Kể từ khi thành lập đến nay, VAGO thực hiện kiểm soát trách nhiệm và hoạt động của khu vực công bang Victoria cho Quốc hội như: Kiểm toán lợi ích công chúng; Bảo vệ pháp luật vì quyền lợi của Quốc hội; Chịu trách nhiệm trước Quốc hội thông qua Ủy ban Dự toán & Tài chính Công (PAEC). VAGO là mắt xích quan trọng trong quy trình trách nhiệm.

Hàng năm, VAGO thực hiện kiểm toán ý kiến đánh giá về bản kê tài chính của hơn 600 cơ quan. Ý kiến đánh giá về các bản kê hoạt động của 115 tổ chức. 6 báo cáo ra Quốc hội: các cơ quan (theo ngành), toàn bộ các cơ quan của chính phủ (AFR) và các bản kê dự toán tài chính của Bang. Có khoảng

70 % được thực hiện bởi các công ty kiểm toán từ khu vực tư nhân do VACO thuê. VAGO thực hiện thẩm tra mẫu phế thải, kiểm tra tính trung thực và thận trọng về tài chính trong việc sử dụng các nguồn lực công.

VAGO xác định các lĩnh vực phải kiểm toán hoạt động là những lĩnh vực đóng góp chủ yếu cho 5 mục tiêu của Chính quyền Bang vì một Victoria vững mạnh hơn, công bằng và an toàn hơn, như: kinh tế ngày càng phát triển; ngành dịch vụ hoạt động hiệu quả; gia đình bền vững và cộng đồng năng động; chính phủ được nhân dân tin tưởng; môi trường lành mạnh và nguồn nước đảm bảo.

Kiểm toán hoạt động được VAGO thực hiện trên cơ sở của Chuẩn Mực Kiểm Toán Australia, theo đúng các quy trình nhằm đảm bảo sự thống nhất trong tất cả các hoạt động kiểm toán. 

Mỗi năm VAGO có khoảng 30 báo cáo kiểm toán hoạt động trình Quốc hội. VAGO thực hiện kiểm toán hoạt động nhằm xác định đối tượng được kiểm toán có đạt được các mục tiêu đề ra hay không? đánh giá về kinh tế, hiệu lực, hiệu quả, tuân thủ các quy định pháp luật của các đối tượng này.

VAGO đã đạt được những kết quả và kinh nghiệm như thế nào trong công tác kiểm toán đối với hoạt động quản lý nguồn tài nguyên, môi trường của Bang Victoria? thưa bà.
Trong suốt 4 năm qua, VAGO đã lựa chọn một số các hoạt động kiểm toán liên quan đến nguồn tài nguyên, môi trường của Bang như: Nước – một số đợt hạn hán và thiếu nước có dự báo gần đây; Đất nông nghiệp – phụ thuộc vào tưới tiêu; Bảo vệ môi trường tự nhiên – sự đa dạng sinh học của các hệ động thực vật và sự phát triển lành mạnh của sông, biển và đất; Quản lý phế thải (bãi phế thải) và ô nhiễm; Sản xuất và sử dụng năng lượng hiểu quả.    Trong 2 năm 2010 - 2011, VAGO đã tiến hành kiểm toán hoạt động: Quản lý bền vững các nguồn nước ngầm. Giới hạn dòng chảy vào những thời điểm thiếu nước, tưới tiêu bền vững. Quản lý sự màu mỡ của đất. Quản lý khu vực ô nhiễm. Quản lý phế thải rắn của thành phố. Quản lý môi trường các vùng biển bảo hộ. Thúc đẩy xây dựng năng lượng tái chế.

VAGO đã rút ra được những đánh giá tổng hợp như thế nào sau khi thực hiện kiểm toán hoạt động về quản lý bền vững các nguồn nước ngầm? kiểm toán quản lý sự màu mỡ của đất? quản lý các khu vực ô nhiễm?
Thông qua kiểm toán hoạt động về quản lý bền vững các nguồn nước ngầm, VAGO đã phát hiện nhiều vấn đề về dữ liệu và giám sát. Việc thiếu kế hoạch quản lý đã khiến việc sử dụng nguồn nước ngầm của người dân và các cơ quan chức năng ngày càng trở nên không bền vững. Các hoạt động cấp phép, đo đạc, và giám sát chưa đủ mạnh để đảm bảo Cơ quan phụ trách nước ngầm hoặc các tập đoàn kinh doanh nước ngầm hiểu rõ đối tượng và giới hạn được phép khai thác nước ngầm. Các cơ quan phụ trách nước thường không cung cấp thông tin chính xác đáp lại yêu cầu giảm lượng nước xả ra sông vào thời điểm có hạn hán – hầu hết các cơ quan này đều không có đánh giá về các tác động đối với môi trường. Chắc chắn một con sông đã bị tổn hại từ việc giới hạn các dòng chảy. Khả năng giám sát của DSE còn hạn chế; những yêu cầu của DS về đánh giá tác động môi trường chưa đủ hiệu lực.

Thông qua kiểm toán hoạt động quản lý sự màu mỡ của đất, VAGO nhận thấy năng suất nông nghiệp phụ thuộc vào sự màu mỡ của đất. Việc năng suất nông nghiệp có thể không đạt được do đất bạc màu sẽ tác động không nhỏ tới kinh tế của bang Victoria. Các cơ quan và ban quản lý dẫn nước đã triển khai hiệu quả nhiều chương trình đất màu mỡ. Tuy nhiên, việc triển khai chưa đồng bộ và công tác điều phối chưa tốt đã tạo ra một bức tranh chắp vá gồm những dự án rời rạc ở các vùng trong toàn bang.  Nhìn chung các dự án đều đạt được mục tiêu riêng đề ra, nhưng mới chỉ dừng ở việc tập trung vào phân phối sản phẩm đầu ra hơn là gặt hái kết quả thực sự.  Do vậy, liệu các chương trình cải thiện đất có thực sự giúp đất đai ở Victoria trở nên màu mỡ hay không, vẫn còn là một bài toán đối với Chính quyền Bang.

Qua kiểm toán hoạt động quản lý khu vực ô nhiễm, chúng tôi nhận thấy, khu vực ô nhiễm là những vùng đất tập trung quá nhiều kim loại và hóa chất để lại từ trước, có thể gây hại cho sức khỏe con người và môi trường. Trong một số trường hợp, các hội đồng chính quyền và cơ quan chức năng thiếu hành động mang tính lâu dài trong việc xử lý vấn đề ô nhiễm nghiêm trọng. Vai trò và trách nhiệm của hơn 100 cơ quan chức năng tham gia quản lý các khu vực ô nhiễm còn chưa rõ ràng. Không có đơn vị nào đứng ra chịu trách nhiệm chính cho hệ thống các khu vực ô nhiễm. Trách nhiệm quản lý những khu vực có rủi ro cao này không được xác định hay thừa nhận một cách rõ ràng bởi bất kỳ đơn vị nào. Tồn tại việc quá tập trung vào tránh né trách nhiệm tài chính và pháp lý thay vì quan tâm đến bảo vệ sức khỏe con người và môi trường.

Qua kiểm toán việc quản lý phế thải rắn, phế thải nguy hại; quản lý môi trường các Vùng biển bảo hộ; Quản lý, thúc đẩy Xây dựng năng lượng tái chế của bang Victoria, VAGO đã phát hiện và kiến nghị ra sao?  thưa bà?
Victoria là bang lớn thứ ba trên toàn Australia về lượng phế thải rắn được tạo ra. Chính quyền Bang đã lập chiến lược "Hướng đến không Phế thải", nhằm hạn chế lượng phế thải và tăng cường tái chế, tái sử dụng. Qua các cuộc kiểm toán "Quản lý phế thải rắn của thành phố" và "Quản lý môi trường các vùng biển bảo hộ", VAGO đã phát hiện rằng: Các cơ quan chức năng đã không thực thi hiệu quả nhiệm vụ giảm lượng phế thải rắn của thành phố và chắc chắn những mục tiêu đề ra sẽ khó đạt được. Lượng phế thải rắn vẫn tiếp tục tăng cao hơn mức dự kiến. Thất bại trong các nỗ lực giảm lượng phế thải rắn là do cơ quan chức năng điều phối rất kém hoạt động giữa các bên tham gia, thiếu hẳn việc lập kế hoạch triển khai, thiếu khâu giám sát tiến độ thực hiện trong chiến lược của chính quyền.

Vùng biển bảo hộ chiếm 12% môi trường biển của Victoria, được bảo hộ về môi trường, lịch sử và văn hóa. Kiểm toán đã phát hiện gần như không có hoạt động quản lý môi trường nào rõ rệt được thực hiện ở các vùng biển bảo hộ. Ngân sách dành riêng cho việc quản lý vùng biển bảo hộ được các cơ quan chính quyền dùng cho các hoạt động khác, điều này góp phần dẫn đến việc thiếu chuyên gia và nhân sự giỏi về biển. Chiến lược quản lý trên toàn quốc không hề được triển khai hoặc đánh giá đầy đủ trước hạn chót là năm 2010. Không có các chương trình quản lý tổng thể về khoanh vùng biển và ven biển (một yếu tố quan trọng trong các vùng biển bảo hộ). Mặt khác, vai trò, nhiệm vụ và trách nhiệm của các bên liên quan không rõ ràng đã khiến cho việc quản lý các vùng biển bảo hộ trở nên không hiệu quả.

Hiện có khoảng 96% lượng điện mà bang Victoria tiêu thu được tạo ra từ nhiên liệu hóa thạch, hầu hết là từ than nâu. Kể từ năm 2002, chính quyền Bang đã cam kết sẽ tăng tỷ lệ tiêu dùng điện từ các nguồn tái chế lên 10% cho đến năm 2010, về sau, mục tiêu này đã được gia hạn tới năm 2016. Cuộc kiểm toán này đã phát hiện: việc đề ra chỉ tiêu về năng lượng tái chế cũng như việc xây dựng các chương trình đầu tư nhằm tăng khả năng tạo ra năng lượng từ các nguồn tái chế đều không hiệu quả. Các chỉ tiêu đề ra chắc chắn sẽ không đạt được, kể cả đến năm 2016. Thực tế, tỷ lệ tăng rất thấp là 0.3% trong 7 năm đầu tiên. Các chỉ tiêu không đạt được là do việc lập kế hoạch kém. 02 dự án năng lượng mặt trời quy mô lớn do công chúng tài trợ không đính kèm bất kỳ văn bản đánh giá nhu cầu sử dụng, cũng như tiền lệ kinh doanh nào mà vẫn được phê duyệt. Các chỉ tiêu đề ra trên cơ sở không rõ ràng hoặc thiếu bằng chứng thuyết phục.

Xin bà cho biết, sản phẩm cuối cùng của kiểm toán hoạt động là gì?
Sản phẩm cuối cùng của kiểm toán hoạt động là báo cáo. Chúng tôi chỉ báo cáo cho Quốc hội mà không báo cáo cho cơ quan được kiểm toán. Cơ quan được kiểm toán có quyền được hiểu rõ về về các quy định pháp luật liên quan và ý kiến của cơ quan này đều đã được đưa vào trong báo cáo.
 VAGO có một phương thức báo cáo - Báo cáo phải tự nói lên tất cả, nhất là trong lĩnh vực rộng như kiểm toán tài nguyên, môi trường. Không ai được phép tiết lộ bất kỳ thông tin nào từ cuộc kiểm toán hoạt động trừ khi thông tin đó có sẵn trong báo cáo.
  
Xin trân trọng cảm ơn bà!

Khánh Vy thực hiện