Đại hội ASOSAI 14: Cơ hội hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm toán môi trường

Phát biểu với vai trò là tân Chủ tịch Tổ chức các cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á nhiệm kỳ 2018 - 2021, Tổng Kiểm toán nhà nước Việt Nam Hồ Đức Phớc nhận định: Môi trường đã và đang là một trong những vấn đề cấp bách của toàn cầu và là mối quan tâm hàng đầu đối với từng quốc gia. Suy thoái môi trường sinh thái toàn cầu tác động đến biến đổi khí hậu, dẫn đến những thảm hoạ thiên tai khủng khiếp, khó lường, đặc biệt đối với các nước đang phát triển. Trong thời gian tới, những thách thức về môi trường sẽ ngày càng nghiêm trọng, đe dọa sự phát triển của các nước, đặt ra nhiệm vụ kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững ngày càng quan trọng và nặng nề hơn. 

Theo Tổng Kiểm toán nhà nước Việt Nam Hồ Đức Phớc, KTNN Việt Nam đã và đang tập trung nguồn lực để thực hiện kiểm toán về các vấn đề môi trường theo hướng bền vững. Từ năm 2010 cho đến nay đã thực hiện trung bình mỗi năm 5 cuộc kiểm toán về môi trường với chủ đề đa dạng từ quản lý rừng, đất đai, nước sạch đến quản lý chất thải, khai thác khoáng sản và gần đây nhất là chuyển hóa carbon thấp.
 
Nhấn mạnh tầm quan trọng của kiểm toán môi trường đối với sự phát triển bền vững, Tổng Kiểm toán nhà nước Việt Nam Hồ Đức Phớc cho rằng: Các cơ quan Kiểm toán tối cao (SAI) cần nhận thức một cách đầy đủ, xem Hội nghị chuyên đề lần này là dịp để thể hiện hành động của mình đối với việc bảo vệ môi trường của từng quốc gia và thế giới. Thông qua Hội nghị này, KTNN Việt Nam mong muốn các SAI có thế mạnh và kinh nghiệm về kiểm toán môi trường chia sẻ những bài học thực tiễn đã đạt được để học hỏi, vận dụng, triển khai một cách đồng bộ tại các SAI trong cộng đồng ASOSAI; từ đó đẩy mạnh sự phối hợp, hợp tác giữa các SAI trong việc tổ chức thực hiện các cuộc kiểm toán chung về môi trường cùng quan tâm.

Nói tới vai trò của các SAI trong mục tiêu phát triển bền vững, Tổng Thư ký Ủy ban Kiểm toán Cộng hòa Indonesia Bahtiar Arif cho biết: Là một trong những quốc gia cam kết đạt được Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) do Liên hợp quốc đề ra, Indonesia có Nghị định của Tổng thống số 59 năm 2017 về thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững trên phạm vi toàn quốc, duy trì và đảm bảo các nguồn lực và năng lực cần thiết. 

Để làm tốt vai trò này, SAI Indonesia đã kết hợp khung kiểm toán của phương pháp tiếp cận 7 bước, đó là: Hợp tác với SAI Hà Lan, Tòa án Kiểm toán châu Âu và các đối tác SAI khác, để xem xét chuẩn bị mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. Bên cạnh đó, SAI Indonesia còn thiết lập 12 tiêu chí (4 tiêu chí về chính sách, 4 tiêu chí về cách thức thực hiện và 4 tiêu chí về giám sát đánh giá và báo cáo) để đánh giá nỗ lực của Chính phủ trong giai đoạn xây dựng chính sách, trong việc chuẩn bị thực hiện mục tiêu phát triển bền vững quốc gia ở Indonesia.

Ông Khalid Khan Bin Abdullah Khan, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Malaysia (NADM), cho biết: KTNN Malaysia có quyền hợp pháp để thực hiện kiểm toán hoạt động theo Đạo luật Kiểm toán năm 1957. Kiểm toán hoạt động bao gồm kiểm toán các vấn đề liên quan đến môi trường với mục tiêu đảm bảo trách nhiệm giải trình, hiệu lực, hiệu quả của các chương trình và hoạt động của các bộ, các cơ quan chính phủ trong việc tuân thủ luật môi trường. 

Xét tầm quan trọng ngày càng tăng của kiểm toán môi trường, KTNN Malaysia đã thành lập Phòng Kiểm toán Môi trường năm 2008. Trong 10 năm qua, KTNN Malaysia đã thực hiện hơn 50 cuộc kiểm toán về các vấn đề môi trường ở cấp liên bang và tiểu bang. Các đợt kiểm toán môi trường được thực hiện theo các tiêu chuẩn kiểm toán môi trường quốc tế (ISSAIs), hướng dẫn kiểm toán môi trường, hướng dẫn của nhóm công tác của Tổ chức quốc tế các cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI) về Kiểm toán môi trường (WGEA) và hướng dẫn kiểm toán của KTNN Malaysia.
 
KTNN Malaysia đã sử dụng công nghệ viễn thám và hệ thống thông tin địa lý để lấy mẫu và phân tích trong kiểm toán môi trường. Các chủ đề kiểm toán môi trường bao gồm quản lý môi trường nội bộ của các Bộ, ngành, các cơ quan quản lý chất thải, quản lý rừng, ngư nghiệp, quản lý tác động môi trường, ô nhiễm, công nghệ xanh...

Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Malaysia cũng chỉ ra rằng, quá trình thực hiện kiểm toán môi trường đang phải đối mặt với những khó khăn như: Thiếu thông tin hoặc thông tin về môi trường không đầy đủ ở các cấp địa phương, khu vực và quốc tế; khó thực hiện các mảng chính của sự bền vững; các vấn đề môi trường tồn tại lâu; việc phân tích chi phí - lợi ích về lợi ích lâu dài của cam kết môi trường là rất quan trọng nhưng khó khăn; các vấn đề môi trường là đa quốc gia và đa ngành…

Do vậy, NADM định hướng năm tiếp theo trong thực hiện kiểm toán môi trường là: kết hợp tầm quan trọng của việc kiểm toán và theo dõi việc thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên hợp quốc trong Kế hoạch chiến lược 2016 – 2020; kết hợp với các kiểm toán viên phù hợp với kỹ năng kỹ thuật theo cách nhìn mới của các vấn đề mới nổi để kiểm toán như: đa dạng sinh học, biến đổi khí hậu, các nguy cơ môi trường xuyên biên giới; hợp tác với các SAI khác về quản lý môi trường, kiểm toán môi trường và quản lý hoạt động môi trường; sử dụng công nghệ thông tin để tạo điều kiện kiểm toán môi trường.

Với những kinh nghiệm tích lũy từ nhiều năm nay, ông Li Feng-Vụ trưởng Vụ Kiểm toán Tài nguyên và môi trường Kiểm toán nhà nước Trung Quốc chia sẻ, để thực hiện kiểm toán môi trường một cách hiệu quả thì phải tận dụng tối đa hệ thống cơ sở dữ liệu BIG DATA. Trung Quốc hướng tới mục tiêu số hoá, sử dụng nền tảng công nghệ số. Từ đó, có thể giám sát, thu thập những phản hồi của người dân về hiệu quả kiểm toán sinh thái. Dựa trên số hoá dữ liệu, cơ quan kiểm toán có thể thu thập thông tin, dữ liệu để phục vụ kiểm toán môi trường.

Cùng với đó, để có thể hỗ trợ cơ quan kiểm toán tốt hơn thì phải quay lại mục tiêu cân bằng giữa phát triển với bảo vệ môi trường. Với Trung Quốc có đường biên giới và đường bờ biển trải dài, làm sao để quản lý hiệu quả nguồn nước, bảo vệ vùng ven biển… là thách thức không nhỏ. Do vậy, cần tính đến đặc tính tự nhiên khi thực hiện kiểm toán môi trường.
 
Trình bày tóm tắt báo cáo quốc gia “Kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững” tại Hội nghị, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Việt Nam Nguyễn Quang Thành cho biết, KTNN Việt Nam xác định tập trung thực hiện tốt một số nội dung cụ thể như: Xây dựng Kế hoạch kiểm toán chiến lược và Kế hoạch kiểm toán hằng năm trên cơ sở đánh giá việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững liên quan đến công tác bảo vệ môi trường của Chính phủ và các địa phương, đặc biệt chú trọng vấn đề nước thải, khí thải và biến đổi khí hậu. 
 
Bên cạnh đó, KTNN Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh kiểm toán môi trường thời gian tới, đặc biệt tăng cường kiểm toán trong hoạt động để đánh giá một cách toàn diện công tác quản lý, sử dụng nguồn lực, trách nhiệm quản lý trong công tác bảo vệ môi trường của các cơ quan quản lý Nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững. KTNN Việt Nam cũng cần chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ Kiểm toán viên kiểm toán môi trường...

Tại Hội nghị, đại diện các SAI thành viên ASOSAI đã trình bày các bài tham luận chuyên sâu; đồng thời tích cực thảo luận để đi đến thống nhất chung trong cách hiểu, trình tự, thủ tục và quy trình, phương pháp thực hiện kiểm toán môi trường trong mối tương quan đến sự phát triển bền vững./.

Thanh Hà