Họp báo công bố kết quả kiểm toán năm 2018 về niên độ ngân sách 2017

Buổi họp báo đã  thu hút sự tham gia của các phóng viên đến từ gần 50 cơ quan thông tấn, báo chí Trung ương và Hà Nội.

Phát biểu khai mạc buổi họp báo, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Đoàn Xuân Tiên cho biết, năm 2018, KTNN thực hiện kiểm toán đối với 212 đơn vị, đầu mối và chủ đề gồm: 17 Bộ, cơ quan Trung ương; 49 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; 09 chủ đề kiểm toán hoạt động; 22 chuyên đề; 56 dự án đầu tư; 36 DNNN và tổ chức TCNH; 22 đầu mối thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh, các cơ quan đảng và kiểm toán Báo cáo quyết toán NSNN năm 2017 tại Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

Trong quá trình triển khai thực hiện Kế hoạch kiểm toán năm 2018, KTNN đã thông báo danh mục chi tiết đầu mối, đơn vị và dự án được kiểm toán đối với từng chủ đề được kiểm toán trước 31/12/2017 để sớm khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra, kiểm tra và hoạt động kiểm toán.
 
Tổng Kiểm toán Nhà nước đã ban hành nhiều chỉ thị, công điện để kịp thời chấn chỉnh, tăng cường kiểm soát chặt chẽ mọi hoạt động kiểm toán từ Tổ kiểm toán, Đoàn kiểm toán; kiểm soát hàng ngày hoạt động kiểm toán của kiểm toán viên thông qua việc áp dụng Phần mềm quản lý thông tin Nhật ký kiểm toán nhằm nâng cao trách nhiệm thực thi công vụ của mọi cá nhân, đơn vị, trách nhiệm của người đứng đầu (Tổ trưởng tổ kiểm toán, Trưởng đoàn kiểm toán, Kiểm toán trưởng) và góp phần nâng cao chất lượng của các cuộc kiểm toán.
 
Tổng hợp kết quả kiểm toán của 256 báo cáo kiểm toán trong năm, KTNN kiến nghị xử lý tài chính 92.499 tỷ đồng, trong đó tăng thu 19.858 tỷ đồng, giảm chi NSNN 23.722 tỷ đồng; chuyển 05 vụ việc sang Cơ quan Cảnh sát điều tra kiến nghị điều tra làm rõ để xử lý về hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự; đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can 02 vụ; kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế 160 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, tránh thất thoát, lãng phí.

KTNN tiếp tục kiểm toán đối với các vấn đề nóng, đang được dư luận xã hội quan tâm; đẩy mạnh hoạt động kiểm toán chuyên đề, trong đó tập trung vào một số chủ đề lớn; qua đó cho thấy nhiều nội dung trong cơ chế, chính sách còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và là nguyên nhân gây nên nhận thức khác nhau dẫn đến vận dụng tạo ra sai phạm và cũng là kẽ hở để thất thoát trong quản lý NSNN. Các kết quả trên đến từ những nỗ lực phấn đấu của toàn ngành KTNN trong năm 2018.
 
 Trình bày tóm tắt Báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2018, tại cuộc họp báo, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp Trần Khánh Hòa cho biết: Năm 2018, tổng thu NSNN đạt 1.293.627 tỷ đồng, tăng 6,7% so với dự toán, bằng 116,8% thực hiện năm 2016, đạt mức tăng cao nhất trong 02 năm gần đây. Tổng chi NSNN đạt 1.355.034 tỷ đồng, bằng 97,6% dự toán giao.

Qua kiểm toán, KTNN đã đề nghị Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2017 gồm: Thu cân đối NSNN 1.683.045 tỷ đồng; chi cân đối NSNN 1.681.414 tỷ đồng; bội chi NSNN 136.963 tỷ đồng, bằng 2,74% GDP thực hiện.

 Về kết quả kiểm toán chuyên đề, KTNN đã chỉ ra những hạn chế trong một số hoạt động quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Công tác quản lý hoàn thuế GTGT còn bất cập, chưa thống nhất về cơ chế, chính sách cũng như sai sót trong quá trình tổ chức thực hiện: Hoàn thuế GTGT không đúng quy định 183 tỷ đồng; hoàn thuế GTGT khi chưa đủ cơ sở xác nhận điều kiện hoàn 902 tỷ đồng; hoàn thuế GTGT cho các dự án BT không hình thành tài sản cố định 529 tỷ đồng, hoàn cho dự án đầu tư mở rộng 64 tỷ đồng.

Việc thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư tại các khu kinh tế ven biển chưa phát huy hết hiệu quả, không đạt mục tiêu đề ra; quy hoạch còn mang tính cục bộ, một số dự án không còn phù hợp với quy hoạch, nhiều dự án chậm tiến độ do đó tỉ lệ lấp đầy của các khu kinh tế thấp (chỉ đạt 13%); việc đầu tư hệ thống kết cấu HTKT thiết yếu chủ yếu dựa vào nguồn vốn hỗ trợ từ NSTW, chưa huy động được nhiều từ các nguồn lực xã hội; chính sách ưu đãi đầu tư chưa phù hợp với đặc thù của từng địa phương. Qua kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 303 tỷ đồng.

Hiệu quả sử dụng các dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi chưa tương xứng với nguồn lực đầu tư, chất lượng công trình chưa cao, công nghệ chưa thực sự tiên tiến; các định mức, đơn giá vật tư đặc thù quá cao, tổng mức đầu tư thay đổi nhiều lần, giải ngân chậm; việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn gặp những ràng buộc bất lợi dẫn đến phải chỉ định thầu cho nhà thầu nước ngoài, sử dụng hàng hoá, dịch vụ có nguồn gốc từ bên cho vay, sử dụng tư vấn quốc tế với chi phí cao; đàm phán nhiều điều khoản bất lợi trong hợp đồng; nhiều dự án điều chỉnh quy mô trái thẩm quyền, giá trị điều chỉnh lớn so với phê duyệt lần đầu; điều chỉnh dự án có các tiêu chí quan trọng quốc gia không đúng thẩm quyền, chưa đảm bảo quy định. Kết quả kiểm toán 09 chương trình, 23 dự án, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 21.725 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán 08 dự án BOT trong năm 2018 cho thấy hầu hết các dự án thực hiện chỉ định Nhà đầu tư, chỉ định nhà thầu thi công; xác định sai, tăng TMĐT; phê duyệt dự án có sử dụng vốn hỗ trợ từ nguồn TPCP không đúng nội dung được sử dụng theo Nghị quyết số 65/2013/QH13 ngày 15/11/2013 của Quốc hội; chưa quy định khung giá vé đối với dự án đầu tư của công trình giao thông; nghiệm thu, thanh toán sai... KTNN đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 07/08 dự án là 16,2 năm so với phương án tài chính ban đầu.

Kết quả kiểm toán 07 dự án BT cho thấy việc giao đất chỉ định cho nhà đầu tư là trái với quy định của Luật Đất đai; tạm tính tiền sử dụng đất để xác định giá trị đối ứng khi giao đất cho dự án BT tại thời điểm thực hiện dự án BT, đồng thời xác định giá đất theo phương pháp thặng dư cho phép tính chi phí dự phòng trong chi phí phát triển còn bất hợp lý, không sát hoặc phụ thuộc yếu tố chủ quan dẫn đến giá đất thấp, không sát giá thị trường làm thất thoát lớn tài sản, NSNN. Bên cạnh đó, các dự án BT thực chất là sử dụng nguồn lực NSNN thuộc nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp chính quyền nhưng không quy định phải là dự án cần thiết, thực sự cấp bách là chưa phù hợp với các quy định hiện hành; hầu hết các dự án chỉ định thầu, làm giảm tính cạnh tranh; thiết kế dự toán không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt; các dự án BT thực hiện chủ yếu bằng vốn vay, làm tăng chi phí đầu tư dự án, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình thực hiện. Đây là lỗ hổng lớn nhất làm thất thoát tài sản, NSNN. Kết quả kiểm toán đã kiến nghị xử lý tài chính 2.938 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính lên đến 29% giá trị được kiểm toán.

Kết quả kiểm toán công tác quản lý, sử dụng đất trong năm 2018 cho thấy hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng đất còn chưa đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện; nhiều nội dung còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn và là nguyên nhân gây nên nhận thức khác nhau dẫn đến vận dụng tạo ra sai phạm và cũng là kẽ hở để thất thoát trong quản lý, sử dụng đất, nhất là đất khu đô thị. Bên cạnh đó, công tác quản lý và sử dụng đất có hạn chế, tiềm ẩn lớn lãng phí, thất thoát, tham nhũng như: Điều chỉnh quy hoạch sai thẩm quyền; sử dụng đất chưa đúng mục đích được giao, thuê đất; hầu hết các khu đất doanh nghiệp đang sử dụng thuê đất khi chuyển mục đích sử dụng sang đất ở đô thị đều không thông qua đấu giá và giá trị quyền sử dụng đất định giá không sát giá thị trường gây nên thất thoát NSNN... Qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 334 tỷ đồng.
 
Cũng theo báo cáo, năm 2018, KTNN đã kiểm toán Báo cáo tài chính và các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn nhà nước năm 2017 của 253 doanh nghiệp thuộc 31 Tập đoàn, Tổng công ty (TĐ, TCT) và công ty; 01 chuyên đề và 08 dự án độc lập trong lĩnh vực đầu tư xây dựng. Kết quả kiểm toán cho thấy 30/31 TĐ, TCT, công ty Nhà nước được kiểm toán kinh doanh có lãi, bảo toàn và phát triển được vốn, đóng góp lớn cho ngân sách Nhà nước.

Tuy nhiên, phần lớn các TĐ, TCT và công ty Nhà nước còn sai sót trong việc hạch toán kế toán, kê khai nghĩa vụ với NSNN nên qua kiểm toán phải điều chỉnh tăng, giảm tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí; kiến nghị tăng thu NSNN 10.896 tỷ đồng.

Hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp trực thuộc TĐ, TCT không hiệu quả, thua lỗ lớn, mất vốn chủ sở hữu, phải giải thể; nhiều khoản đầu tư, góp vốn của các TĐ, TCT không đúng quy định, thua lỗ, trong đó hoạt động đầu tư ra nước ngoài của PVN không hiệu quả, tiềm ẩn rủi ro mất vốn, thua lỗ cao, chuyển vốn đầu tư ra nước ngoài vượt hạn mức quy định trong giấy chứng nhận đầu tư.

Hoạt động quản lý tài chính, công nợ, TSCĐ, hàng tồn kho và chi phí giá thành còn nhiều hạn chế, chưa chặt chẽ làm phát sinh nợ khó đòi lớn; hàng hóa ứ đọng, chậm luân chuyển, đầu tư TSCĐ không hiệu quả, hệ số nợ phải trả cao… cá biệt trong giai đoạn năm 2010-2015, Ban Quản lý Dự án công trình Liên hợp Lọc hóa dầu Nghi Sơn đã gửi tiền tại 02 ngân hàng nhưng tiền lãi nhận được để ngoài hệ thống sổ sách kế toán, có dấu hiệu vi phạm pháp luật 22,1 tỷ đồng.

Diện tích, số lượng cơ sở đất mà các TĐ, TCT và DNNN được giao rất lớn song chưa được doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước có thẩm quyền quản lý chặt chẽ; nhiều diện tích đất chưa sử dụng, hoặc sử dụng không hiệu quả, sử dụng không đúng mục đích; chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính với NSNN; tính tiền sử dụng đất phải nộp của dự án bất động sản chưa đúng quy định.

Công tác quản lý hoạt động đầu tư xây dựng tại một số doanh nghiệp còn thiếu chặt chẽ từ khâu lập quy hoạch tổng thể, phê duyệt dự án, phê duyệt thiết kế cơ sở đến việc huy động vốn, bố trí vốn chậm, chưa phù hợp tiến độ thực hiện; sử dụng vốn không đúng mục tiêu; lựa chọn nhà thầu, ký kết hợp đồng, điều chỉnh hợp đồng không đúng quy định; một số dự án phải dừng, giãn tiến độ. Nhiều dự án nghiệm thu, thanh toán, quyết toán còn sai sót về khối lượng, đơn giá và chưa đầy đủ thủ tục, KTNN kiến nghị thu hồi, giảm thanh toán 210 tỷ đồng; xử lý tài chính khác 5.681 tỷ đồng… Đặc biệt, một số dự án của PVN đang gặp khó khăn trong việc huy động vốn, có nguy cơ không đảm bảo cơ cấu vốn được phê duyệt hoặc tiềm ẩn rủi ro phát sinh chi phí, giảm hiệu quả đầu tư.

Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước năm 2017 còn chậm, không đúng kế hoạch được duyệt, chậm thoái vốn ra khỏi lĩnh vực bất động sản, ngân hàng theo quy định, trong đó các TCT, DNNN của thành phố Hồ Chí Minh đều đang tạm dừng công tác cổ phần hóa, thoái vốn; SCIC mới thực hiện bán vốn được 41/114 doanh nghiệp, không đạt kế hoạch đề ra; một số đơn vị chưa xây dựng Đề án tái cơ cấu doanh nghiệp giai đoạn 2016-2020...
 
Từ kết quả kiểm toán, KTNN đã kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương, đơn vị được kiểm toán thực hiện đầy đủ, kịp thời các kiến nghị xử lý tài chính của KTNN đối với niên độ ngân sách 2017; chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình cấp có thẩm quyền xử lý dứt điểm việc chuyển đổi 04 dự án của Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) từ hình thức cho vay lại sang hình thức Nhà nước đầu tư trực tiếp.

Về kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán của KTNN, tính đến 31/12/2018 là 66.451 tỷ đồng, đạt 73,2% tổng số kiến nghị (năm 2015 đạt 75,6%, năm 2016 đạt 78,2%), trong đó tăng thu, giảm chi NSNN 22.934 tỷ đồng, đạt 61,8%. Có 28/159 văn bản đã và đang được Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương thực hiện hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung theo kiến nghị của KTNN, các kiến nghị khác đang được các đơn vị nghiên cứu sửa đổi theo quy định ban hành văn bản. Có 43/56 cuộc kiểm toán có kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm đối với cá nhân, tập thể đã được các đơn vị thực hiện.
 
Tại buổi họp báo, các nhà báo, phóng viên đã đưa ra nhiều câu hỏi xung quanh kết quả kiểm toán năm 2018. Nội dung được các nhà báo quan tâm tập trung vào các vấn đề như: kết quả kiểm toán các dự án đầu tư công; công tác quản lý, sử dụng vốn ODA; vấn đề chi chuyển nguồn và thu hồi vốn ứng trong quản lý ngân sách; kết quả kiểm toán các tập đoàn, tổng công ty nhà nước; các tổ chức tín dụng; kiểm toán về đất đai trong cổ phần hóa; kết quả kiểm toán dự án đường sắt Cát Linh- Hà Đông; các dự án BOT... và chất lượng thực hiện các kiến nghị kiểm toán của KTNN trong những năm gần đây
 
Với tinh thần công khai, minh bạch, Ban chủ trì họp báo và đại diện lãnh đạo một số đơn vị chức năng của KTNN đã trả lời, giải đáp toàn bộ các câu hỏi của phóng viên các cơ quan thông tấn, báo chí./.
 
Hà Linh