Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV: Còn nhiều ý kiến khác nhau về việc cho lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước

Tại phiên họp trước, thừa Ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Trần Hồng Hà đã báo cáo trước Quốc hội nguyên nhân khách quan, chủ quan trong việc chậm ban hành Nghị định hướng dẫn phương pháp tính, mức thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước; đồng thời đề nghị Quốc hội cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tiền cấp quyền khai thác tài nguyên nước và đưa vào Nghị quyết tại kỳ họp thứ 8 (10/2019), Quốc hội khóa XIV. Ước tính, số tiền xin lùi nộp gần 5.000 tỷ đồng.

Đề xuất này đưa ra trên cơ sở Nghị định 203 hướng dẫn cách thu, mức thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản ban hành chậm so với luật lần lượt 2 năm 6 tháng và Nghị định 82 về tài nguyên nước là 4 năm 8 tháng. Việc chậm trễ này khiến khoản tiền trên không thể thu từ phía doanh nghiệp, cá nhân. 

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng có 02 loại ý kiến trước đề nghị cho lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước. Đa số ý kiến đồng ý với đề xuất của Chính phủ và cho rằng, việc cho phép lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước từ thời điểm Luật Khoáng sản và Luật Tài nguyên nước có hiệu lực đến thời điểm hai Nghị định hướng dẫn thi hành hai Luật này có hiệu lực cho các đối tượng liên quan là cần thiết. Đồng thời giải quyết dứt điểm khoản dự toán đang “treo” thuộc ngân sách Nhà nước trong lĩnh vực này, giải tỏa áp lực cho các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực khoáng sản, tài nguyên nước. Bên cạnh đó, có một số ý kiến không đồng tình với đề xuất này, cho rằng việc cho lùi thời gian thực hiện quy định của pháp luật với lý do chậm ban hành Nghị định hướng dẫn sẽ tạo tiền lệ xấu trong việc thực thi pháp luật, đồng thời làm hụt một số khoản thu lớn, trong khi ngân sách Nhà nước còn nhiều khó khăn.

Tại phiên họp, các đại biểu tập trung thảo luận, tranh luận về một số vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, như: Nguyên nhân dẫn đến việc Chính phủ chậm ban hành 02 Nghị định; Trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong việc chậm hướng dẫn thi hành Luật Khoáng sản và Luật Tài nguyên nước; làm rõ khái niệm “Lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước; đưa nội dung lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước vào Nghị quyết Kỳ họp thứ 8; về đề nghị lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước...
 

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) đánh giá, khó khăn Chính phủ nêu chưa thuyết phục. Tại thời điểm ban hành các Nghị định thì các khoản thu cấp quyền này không phải là các chính sách mới mà đã được Luật định từ lâu và là khoản thu không hồi tố. Hơn nữa, việc thu cấp quyền khai thác được ban hành để ngăn chặn tình trạng thất thu từ khoáng sản, tài nguyên nên không thể miễn thu khoản thu này chỉ vì lý do Chính phủ chậm ban hành Nghị định là chưa thoả đáng. 

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) cho rằng đây là "lỗi của nhiệm kỳ trước", và lý do xin lùi của Chính phủ nêu trong tờ trình chưa thuyết phục. Để đảm bảo công bằng, ông đề nghị Chính phủ phải xem rõ có dấu hiệu tham nhũng, trục lợi chính sách ở đây không? 

Nêu lên thực tế cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước đều rất khó khăn trong việc thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước, đại biểu Lê Minh Chuẩn (Quảng Ninh) đề nghị Quốc hội thông qua Nghị quyết cho lùi thời gian thu các khoản tiền trên. 

Đại biểu phân tích, sau 2,5 năm khi Luật Khoáng sản có hiệu lực thì Nghị định 203 hướng dẫn thi hành mới có hiệu lực, từ 20/1/2014. Trong khoảng thời gian đó các doanh nghiệp đã được hạch toán kinh tế, phân bổ lợi nhuận và công khai tài chính. Theo đại biểu, nếu hồi tố lại thì phải hồi tố sau thời kỳ 2014 và không có cơ sở pháp lý để thu tiền thu nhập doanh nghiệp. Và nếu hồi tố thì doanh nghiệp rất khó khăn, nhất là việc tái đấu tư lại phát triển các mỏ than. "Đây là một vấn đề không khả thi chút nào" - đại biểu Lê Minh Chuẩn nói.

Để tránh hiểu lầm việc xin lùi thời gian thu tiền là tạm hoãn thu và sau này có thể truy thu, đại biểu Lê Minh Chuẩn đề xuất Nghị quyết của Quốc hội sửa cụm từ "lùi thời gian thu tiền cấp quyền" thành "lùi thời điểm bắt đầu tính tiền cấp quyền". Theo đó thời điểm bắt đầu tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và tài nguyên nước sẽ không được tính từ ngày Luật Khoáng sản và Luật Tài nguyên nước có hiệu lực mà sẽ được xác định tại thời điểm các nghị định có hiệu lực.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài nguyên & môi trường Trần Hồng Hà khẳng định "không có thất thoát, lợi ích nhóm khi xin lùi thời hạn thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước". Việc lùi thời hạn thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là hợp lý, vì thực tế Luật Khoáng sản không quy định về hồi tố mà chỉ quy định từ khi Luật này ban hành thì sau khi có đánh giá trữ lượng (thường mất khoảng 3 đến 5 năm).

Bộ trưởng chỉ rõ một trong những nguyên nhân Chính phủ chậm ban hành hai Nghị định trên là do giai đoạn 2011-2016 có tình trạng "quá tải" xây dựng văn bản pháp luật với số lượng gần 500 các văn bản dưới Luật, Nghị định và hơn 100 bộ Luật. Mặt khác, chính sách thu tiền cấp quyền khai thác mỏ là một chính sách mới, được đưa ra trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế, ngành khai thác khoáng sản bị ảnh hưởng, nhiều doanh nghiệp bị phá sản nên thời điểm đó Quốc hội cũng khẳng định cần phải có chính sách để "khoan dân".

Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận sôi nổi, trách nhiệm. Do còn nhiều ý kiến khác nhau, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất sẽ xin ý kiến đại biểu Quốc hội về một số nội dung sau: về việc cho lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước tại một Kỳ họp hay hai Kỳ họp; có đồng ý xóa nợ tiền thuế như đề nghị của Chính phủ hay không; có đồng ý việc lùi thời gian thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản và khai thác tài nguyên nước hay không./.

M. Thúy