Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) lấy bảo vệ sức khỏe của nhân dân đặt lên hàng đầu

Dự thảo Luật cụ thể hóa 13 nhóm chính sách về môi trường

Theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) được sửa đổi toàn diện và lấy bảo vệ sức khỏe của nhân dân đặt lên hàng đầu. Điểm mới của dự thảo Luật là bổ sung cảnh quan thiên nhiên là thành phần môi trường cần được bảo vệ; sửa đổi, bổ sung và cụ thể hóa các cơ chế, chính sách nhằm cải thiện và bảo vệ chất lượng môi trường đất, nước, không khí, kiểm soát ô nhiễm xuyên biên giới; bổ sung quy định về sức khỏe môi trường nhằm kiểm soát, phòng ngừa tác hại của các yếu tố môi trường đến sức khỏe con người.

Dự thảo Luật đưa mục tiêu bảo vệ các thành phần môi trường là nội dung trọng tâm, quyết định cho các chính sách khác; quy định các chính sách quản lý theo tiến trình thực hiện của dự án đầu tư từ khi chuẩn bị, đưa vào hoạt động cho đến khi kết thúc dự án; cắt giảm trên 40% thủ tục hành chính (TTHC). “Dự thảo Luật sẽ góp phần giảm chi phí tuân thủ của doanh nghiệp thông qua các quy định: Thu hẹp khoảng 40% đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường (ĐTM); tích hợp các TTHC vào giấy phép môi trường; bỏ quy định trách nhiệm quan trắc môi trường định kỳ của doanh nghiệp, trừ trường hợp có dấu hiệu vi phạm hoặc gây ô nhiễm môi trường” – Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết.

Dự thảo Luật gồm 16 Chương, 192 Điều, giảm 04 Chương và tăng 21 Điều so với Luật Bảo vệ môi trường 2014; cụ thể hóa 13 nhóm chính sách đã được đánh giá tác động, gồm: Quản lý chất lượng môi trường; Quản lý cảnh quan thiên nhiên; Tiêu chí sàng lọc dự án đầu tư; Đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi trường; Giấy phép môi trường (GPMT), đăng ký môi trường; Quản lý chất thải và công nghệ xử lý chất thải; Ứng phó với biến đổi khí hậu; Quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường; Quan trắc, thông tin, cơ sở dữ liệu, báo cáo môi trường; Phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường và bồi thường thiệt hại về môi trường; Công cụ, chính sách kinh tế và nguồn lực cho bảo vệ môi trường (BVMT); Hội nhập, hợp tác quốc tế về BVMT; Nội dung, trách nhiệm QLNN, việc phân công, phân cấp thực hiện trách nhiệm QLNN và tham gia BVMT.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật bổ sung công cụ, chính sách kinh tế nhằm khuyến khích các hoạt động thân thiện môi trường, phát triển các mô hình tăng trưởng bền vững, huy động tối đa các nguồn lực của xã hội trong hoạt động BVMT như: Cơ chế đặt cọc-hoàn trả, đóng góp kinh phí để thu gom, tái chế, xử lý bao bì, sản phẩm đã qua sử dụng; thuế, phí BVMT đối với chất thải, thuế các-bon; thị trường phát thải; tín dụng xanh; đầu tư theo hình thức PPP; đầu tư vào vốn tự nhiên; phát triển ngành công nghiệp môi trường; mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn...

Dự thảo Luật đã đề xuất sửa đổi các chính sách về BVMT đang được quy định tại một số văn bản luật khác. Trong quá trình xây dựng Luật, Chính phủ xin ý kiến Quốc hội một số vấn đề.

Về quy định thẩm quyền thẩm định báo cáo ĐTM tại Điều 42, dự thảo Luật, Chính phủ trình Quốc hội 02 phương án, trong đó đề xuất thực hiện phương án 1 giao các Bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành thẩm định báo cáo ĐTM đối với dự án thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư của mình.

Về mức chi tối thiểu 2% tổng chi ngân sách Nhà nước cho sự nghiệp môi trường và sửa đổi nội dung chi sự nghiệp môi trường cho các hoạt động BVMT quan trọng, cấp thiết như: ĐTM tổng hợp, xuyên biên giới, tác động của biến đổi khí hậu, tác động của các vấn đề môi trường toàn cầu; hỗ trợ hoạt động khắc phục, xử lý và cải thiện môi trường do thiên tai, địch họa, dịch bệnh; mua sắm trang bị thiết bị, phương tiện phục vụ kiểm tra, giám sát kỹ thuật, quan trắc, dự báo, thông tin, cảnh báo về môi trường; duy trì, vận hành hệ thống quan trắc môi trường… Chính phủ trình Quốc hội phương án như quy định tại Điều 161 dự thảo Luật.

Dự thảo Luật đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của một số luật đang được sửa đổi gồm Luật Đầu tư và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính như phương án nêu tại khoản 3, khoản 6 Điều 190; sửa đổi, bổ sung Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 37 Luật có liên quan đến quy hoạch, Luật Đầu tư công, Luật Tài nguyên nước, Luật Thủy lợi ngay tại Luật này như phương án nêu tại các khoản 1, 2, 4 và 5 Điều 190.

Nhiều quy định của dự thảo Luật đã được sửa đổi, bổ sung theo hướng tiến bộ, chặt chẽ hơn Luật BVMT năm 2014

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo vệ môi trường, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (UB KHCN&MT) Phan Xuân Dũng nêu rõ, việc sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) năm 2014 là cần thiết, nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập, tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất, hiệu quả, phù hợp hơn với thế và lực mới cao hơn nhiều của đất nước; nhằm cụ thể hóa đường lối, chủ trương của Đảng trong quản lý tài nguyên, BVMT và ứng phó với biến đổi khí hậu.
 

Theo ông Phan Xuân Dũng, Hồ sơ dự án Luật của Chính phủ đề nghị mở rộng phạm vi điều chỉnh, sửa đổi toàn diện Luật BVMT từ Luật sửa đổi, bổ sung một số điều sang Luật BVMT (sửa đổi); bổ sung 06 nhóm chính sách mới, kèm theo Báo cáo đánh giá tác động của cả 13 nhóm chính sách, vì vậy Thường trực UBKHCN&MT tán thành với nội dung, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật. Tuy nhiên, cần giữ lại những nguyên tắc còn nguyên giá trị của Luật BVMT 2014; cân nhắc, điều chỉnh nguyên tắc “đối tượng được hưởng lợi từ môi trường có nghĩa vụ đóng góp tài chính cho BVMT” cho phù hợp hơn.

Thường trực UBKHCN&MT tán thành với quy định của dự thảo Luật quy định về cảnh quan thiên nhiên quan trọng, nội dung bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, đánh giá tác động đến cảnh quan thiên nhiên quan trọng, bồi hoàn đa dạng sinh học (ĐDSH) của cảnh quan thiên nhiên quan trọng; thống nhất quan điểm cần có sự phân vùng môi trường để làm căn cứ kiểm soát về mặt môi trường đối với các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội nhưng cũng cần làm rõ hơn cơ sở khoa học và thực tiễn của việc quy định phân vùng môi trường, hệ thống phân vùng môi trường, các giải pháp quản lý môi trường đối với từng vùng, tiểu vùng. Đồng thời cơ bản tán thành với việc tiếp tục thực hiện nội dung đánh giá môi trường chiến lược, được kế thừa từ Luật BVMT năm 2014, nhưng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo đánh giá tác động kỹ hơn việc quy định thực hiện đánh giá môi trường chiến lược để điều chỉnh cho phù hợp.

Thường trực UBKHCN&MT đánh giá cao những đổi mới trong dự thảo Luật, trong đó có nội dung về cải cách thủ tục hành chính: Phân loại dự án đầu tư thực hiện thủ tục môi trường, thu hẹp đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường (ĐTM), bỏ quy định về phê duyệt báo cáo ĐTM và thay vào đó quy định việc phê duyệt kết quả thẩm định báo cáo ĐTM để làm căn cứ cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện việc thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế cơ sở, cấp giấy phép liên quan; bỏ thủ tục về xác nhận kế hoạch BVMT; tích hợp 6 loại giấy phép khác nhau theo quy định tại Luật BVMT hiện hành, Luật Tài nguyên nước và Luật Thủy lợi vào GPMT; phân cấp thẩm quyền cấp GPMT cho cấp huyện và tiếp nhận đăng ký môi trường cho cấp xã. "Dự thảo Luật quy định về ĐTM, GPMT trên cơ sở tích hợp các loại giấy phép/giấy xác nhận liên quan BVMT là nội dung mới được sửa đổi, vẫn còn ý kiến khác nhau, cần được nghiên cứu thấu đáo hơn; rà soát, sửa đổi bảo đảm tính thống nhất với pháp luật về thanh tra, đầu tư, xây dựng"- ông Phan Xuân Dũng nói.

Nhiều quy định của dự thảo Luật đã được sửa đổi, bổ sung theo hướng tiến bộ, chặt chẽ hơn Luật BVMT năm 2014, như: Quy định về phân nhóm, phân định các loại chất thải; giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa; thẩm định, đánh giá công nghệ xử lý chất thải; cơ chế quản lý chất thải rắn sinh hoạt theo từng khu vực phát sinh; hoàn thiện quy định về kiểm toán môi trường nhằm tạo hành lang pháp lý đầy đủ, nâng cao hiệu quả quản lý chất thải, tăng cường áp dụng các công cụ kinh tế trên nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền” và phát triển các mô hình kinh tế tăng trưởng bền vững. Thường trực UBKHCN&MT thống nhất cao cách tiếp cận về quản lý chất thải này trong dự thảo Luật, đặc biệt là các quy định nhằm thúc đẩy việc phân loại chất thải rắn tại nguồn để tăng cường giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng và thu gom, xử lý; cũng như việc sửa đổi, bổ sung quy định về quy chuẩn kỹ thuật môi trường theo hướng ngày càng nghiêm ngặt hơn để bảo vệ tốt hơn sức khỏe con người và đạt mục tiêu người dân Việt Nam được hưởng chất lượng môi trường ngang bằng với các nước tiên tiến trên thế giới.

Tuy nhiên, cần tiếp tục rà soát, cân nhắc các nội dung cụ thể về quản lý chất thải với quy định của một số Luật liên quan như Luật Giá, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Chính quyền địa phương để bảo đảm phù hợp; quy chuẩn kỹ thuật môi trường, tiêu chuẩn môi trường bảo đảm phù hợp với Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, Luật Chuyển giao công nghệ; bảo đảm hài hòa mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, BVMT; nghiên cứu, rà soát, bổ sung các quy định về phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường và bồi thường thiệt hại về môi trường. “Thường trực UB KHCN&MT đánh giá Hồ sơ dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) của Chính phủ trình Quốc hội đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9; đồng thời đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho trình Quốc hội dự án Luật là Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi)” – ông Phan Xuân Dũng khẳng định.

Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu bày tỏ tán thành việc sửa đổi cơ bản toàn diện dự án Luật Bảo vệ môi trường để thể chế hóa đầy đủ quan điểm của Đảng nhất là về bảo vệ môi trường. Dự thảo Luật coi môi trường là vị trí trung tâm của các quyết định phát triển, không đánh đổi môi trường lấy tăng tưởng kinh tế, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Đây là những vấn đề mới mà Luật hiện hành chưa thể hiện được, chưa rạch ròi về trách nhiệm của cơ quan quản lýNnhà nước, chưa đề cao trách nhiệm của Nhà nước, cộng đồng, xã hội, doanh nghiệp, người dân. “Sự nghiệp bảo vệ môi trường không chỉ của Nhà nước mà của toàn dân, toàn xã hội và quan điểm, tư duy này cần được thể hiện trong Luật. Dự thảo Luật cũng cần tính đến biến đổi khí hậu, cân bằng sinh thái, hay như an ninh nguồn nước, bầu khí quyển, đại dương, rác thải nhựa… nếu không có cách nhìn toàn diện, dài hạn và hợp tác quốc tế chặt chẽ bởi những vấn đề này chỉ riêng Việt Nam thì không thể giải quyết được” - Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ.
 

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đồng thuận với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật với 16 chương và 192 điều như dự thảo Chính phủ trình, đề nghị cơ quan soạn thảo phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương đánh giá tác động chính sách để bảo đảm tính khả thi của chính sách trong điều kiện hội nhập kinh tế - xã hội, dân trí.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng lưu ý dự thảo Luật cần xem xét lại tính thống nhất của hệ thống pháp luật, bởi tích hợp nhiều vấn đề, liên quan đến nhiều luật như Luật Đa dạng sinh học, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Quy hoạch, Luật Thuế bảo vệ môi trường… nên cần bảo đảm tính hợp Hiến. Từ nay đến khi trình Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp tới, cơ quan soạn thảo cần lưu ý rà soát để tránh mâu thuẫn, chồng chéo. “Nên phân loại cấp độ dự án để phân cấp thẩm quyền thực hiện ĐTM, có dự án phải để Trung ương thực hiện nhưng cũng có dự án nên phân cấp cho địa phương” - Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho rằng, sửa đổi toàn diện Luật này cần đặt ra yêu cầu tạo nhận thức của xã hội trong toàn bộ hoạt động xã hội, sản xuất, kinh doanh, các Bộ, ngành chứ không chỉ về quản lý Nhà nước. Cùng với đó, đặt quan điểm bảo vệ môi trường thì cân nhắc giữa làm môi trường với phát triển kinh tế. “Dự án Luật còn nặng về quản lý môi trường, trong khi đó vấn đề cốt lõi trong môi trường là nhận thức từ nhận thức của bộ máy quản lý đến xã hội, người dân. Dự thảo Luật cần quan tâm đến nhận thức để từ đó sửa đổi toàn diện Luật Bảo vệ môi trường, gắn với trọng tâm bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu, vấn đề nguồn nước và quan tâm đến vấn đề giáo dục, tuyên truyền về môi trường, tiết kiệm năng lượng” ông Phan Thanh Bình nói.

Nhất trí sự cần thiết sửa đổi luật và khẳng định bảo vệ môi trường là vấn đề quan trọng Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng dự án Luật này phải giải quyết được những bất cập, đưa vào những quy định phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của đất nước, bảo đảm tính khả thi, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế nhưng những quy định tiêu chuẩn môi trường không làm cản trở phát triển kinh tế. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng đề nghị bổ sung quan điểm xây dựng Luật cần thể chế Điều 43 Hiến pháp 2013 quy định “mọi người có quyền được sống trong môi trường trong lành và có nghĩa vụ bảo vệ môi trường”. Do đó, Luật cần hướng đến nâng cao nhận thức, trách nhiệm, nghĩa vụ của mọi người chứ không chỉ có cơ quan quản lý nhà nước.

Theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, đây là dự án Luật khá đồ sộ với 16 chương 192 điều, phạm vi sửa đổi rộng, có nhiều nội dung mới so với quy định hiện hành và liên quan đến nhiều quy định tại các Luật và các văn bản đang có hiệu lực; chức năng của các Bộ, ngành, do đó, cần phải rà soát lại để bảo đảm thống nhất với những Luật vừa ban hành, Luật đang đang chuẩn bị ban hành. Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần phải tiếp tục rà soát, đảm bảo tính thống nhất, tính đồng bộ của dự thảo Luật đối với hệ thống pháp luật, tránh quy định lại những quy định đã có; đồng thời rà soát những cam kết quốc tế về môi trường trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, trong đó có CPTPP, gần đây nhất là EVFTA vừa tạo hành lang pháp lý để phát triển đất nước phù hợp với các cam kết quốc tế, đáp ứng yêu cầu trong nước.
 

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, đây là một Luật rất khó, rất rộng, tác động rất lớn đến nhiều vấn đề nên phải tính toán đến tính cụ thể, tính khả thi và bảo đảm khi luật ra đời sẽ khắc phục được cơ bản những tồn tại, hạn chế từ trước đến nay về công tác bảo vệ môi trường. Qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất sự cần thiết phải sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất đổi tên là dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi), thay cho dự án Luật trước đây là chỉ sửa đổi một số điều của Luật Bảo vệ môi trường và thống nhất với phạm vi sửa đổi theo đề nghị của Chính phủ.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ phải tiếp tục rà soát để đảm bảo dự án Luật thống nhất với hệ thống pháp luật, đảm bảo tính cụ thể, tính khả thi, tiếp tục đánh giá tác động của 13 nhóm chính sách liên quan đến kinh tế - xã hội, tài chính, ngân sách, tiếp tục phải rà soát các khái niệm, giải thích từ ngữ. “Các cơ quan hữu quan tiếp thu, giải trình, hoàn chỉnh dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) và giao cho Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thẩm tra chính thức để trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 9” - Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị./.

Khánh Vy