Quốc hội thảo luận về chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xữ hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030

Cần thiết ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia

Tại phiên thảo luận đã có 25 đại biểu phát biểu. Đa số ý kiến đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết ban hành Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Các đại biểu cho rằng việc xây dựng “Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” thể chế hóa quan điểm của Đảng và Nhà nước về chăm lo đời sống cho đồng bào dân tộc thiểu số và là giải pháp quan trọng nhất, quyết định việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu đã được Quốc hội phê duyệt tại Nghị quyết số 88/2019/QH14 ngày 18/11/2019.

Theo đánh giá của các đại biểu, đây là một chương trình có tính đặc thù không chỉ phát triển kinh tế - xã hội, mà còn tích hợp thực hiện hơn 100 chính sách dân tộc. Nếu tổ chức thực hiện hiệu quả Chương trình này sẽ giải quyết được những bất cập, hạn chế trong thực hiện chính sách dân tộc hiện nay, tạo cơ hội mới cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phát triển, toàn diện, bền vững kinh tế - xã hội, thu hẹp dần khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển và mức thu nhập của đồng bào dân tộc thiểu số so với mức bình quân chung của cả nước.

Phát biểu tại Hội trường, đại biểu Hoàng Thị Thu Trang (Nghệ An) bày tỏ sự vui mừng, phấn khởi của đồng bào dân tộc thiểu số Nghệ An khi được biết Quốc hội đang  bàn về Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Đại biểu khẳng định, dự thảo Chương trình được xây dựng công phu, tâm huyết, toàn diện, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta, thể hiện sự quan tâm chăm lo đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số của Đảng và Nhà nước. 
 

Nhấn mạnh đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã và đang rất phấn khởi bởi sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước khi quyết định xây dựng một Chương trình mục tiêu quốc gia riêng để thúc đẩy vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, đại biểu Đinh Thị Bình (Phú Thọ) đề nghị Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm chỉ đạo, bố trí nguồn vốn đúng, đủ, kịp thời, để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu của chương trình, đáp ứng niềm phấn khởi và lòng mong mỏi của hàng chục triệu đồng bào dân tộc thiểu số trên phạm vi cả nước. 

Cùng quan điểm, đại biểu Vương Ngọc Hà (Hà Giang) đề nghị trong quá trình triển khai thực hiện, cần đảm bảo đối tượng được hưởng lợi được đến từng gia đình, từng người đối với đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi.

Ưu tiên thực hiện trước các dự án trọng tâm, trọng điểm

Tại phiên thảo luận, các đại biểu tập trung cho ý kiến về: Phạm vi, đối tượng thụ hưởng, địa bàn của Chương trình mục tiêu quốc gia; quan điểm, mục tiêu đầu tư; nguyên tắc, cơ chế thực hiện; chính sách huy động, tập trung nguồn lực đầu tư; các dự án thành phần của Chương trình; thứ tự ưu tiên thực hiện các dự án thành phần; lồng ghép vấn đề bình đẳng giới vào các dự án thành phần; kinh phí đầu tư, cơ cấu các nguồn vốn; tính khả thi trong việc thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu của Chương trình…

Theo các đại biểu, chương trình cần tạo cơ chế quan tâm hơn đến các dân tộc ít người, công tác giáo dục, y tế, bình đẳng giới, xây dựng giao thông nông thôn, bảo tồn nét văn hóa dân tộc… tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, đồng thời phòng, chống tiêu cực trong thực hiện chương trình.

Phát biểu về phạm vi áp dụng đối với các xã, thôn có đông đồng bào dân tộc thiểu số của Chương trình, đại biểu Tô Ái Vang (Sóc Trăng) đề nghị nên giảm xuống mức 10% để mở rộng số  thôn, xã được thụ hưởng chính sách. Vì đặc thù ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long có đồng bào dân tộc thiểu số sống đan xen với người Kinh. Ở nhiều xã có đông hộ đồng bào sinh sống nhưng địa giới hành chính rộng, chưa đủ điều kiện chia tách, nên có xã có trên 6 nghìn người sinh sống thì đồng bào dân tộc thiểu số chưa đạt tỷ lệ 15%. 

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (Lai Châu) lưu ý, phạm vi, đối tượng, địa bàn thực hiện Chương trình cần đặt trong mối tương quan với các chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện. Nhất trí với Tờ trình của Chính phủ chỉ tập trung vào vùng dân tộc miền núi có tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số miền núi từ 15% trở lên tại các địa bàn các xã, thôn khó khăn khu vực 1, 2 và 3, song đại biểu cũng đề nghị, việc tích hợp chính sách cần được quan tâm, rà soát kỹ hơn. 
 
Theo đại biểu, qua rà soát các chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện và chương trình mục tiêu quốc gia Chính phủ đang đề xuất giai đoạn 2021 – 2030, có sự trùng lắp về mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung hoạt động và địa bàn thực hiện. 6/10 dự án thành phần có nội dung tương tự đang thực hiện ở 2 Chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện, chỉ 4 dự án có nội dung mới. Vì vậy, đại biểu đề nghị Chính phủ cần có tổng kết đánh giá kết quả, làm rõ việc tiếp tục thực hiện 2 Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới; Rà soát các mục tiêu, nhiệm vụ của 6 dự án thành phần có nội dung trùng lắp, khẳng định các mục tiêu giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới đã và đang triển khai thực hiện cho giai đoạn tới sẽ tiếp tục được thực hiện như thế nào? Cơ quan nào chịu trách nhiệm trong quản lý, phân bổ nguồn lực để không chồng chéo, trùng lắp giữa Chương trình mục tiêu quốc gia này với 2 Chương trình mục tiêu quốc gia đang thực hiện. Trên cơ sở đó xác định rõ đối tượng, cơ chế phối hợp, tiêu chí phân bổ nguồn lực đầu tư tập trung hơn, hạn chế loại bỏ những dự án không phù hợp và có điều chỉnh cần thiết nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và khả thi. Tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm để thực hiện các mục tiêu đang đặt ra ở Nghị quyết 88 của Quốc hội. 

Về thứ tự ưu tiên các dự án thành phần, trong điều kiện cân đối nguồn lực, ngân sách còn nhiều khó khăn. Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn nhấn mạnh, nếu đầu tư dàn trải, không tập trung có trọng tâm, trọng điểm thì sẽ khó đạt mục tiêu đề ra. Vì vậy, Chính phủ cần xây dựng thứ tự ưu tiên thực hiện các dự án giai đoạn đầu và nên tập trung vào các dự án giải quyết được 5 vấn đề cơ bản, mang tính chất nền tảng, như đầu tư mạnh hơn cho giáo dục, đào tạo để tạo cái gốc phát triển con người; giải quyết tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất; đầu tư phát triển vào dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn; sắp xếp ổn định dân cư; đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và sinh kế cho đồng bào.

Đồng quan điểm, đại biểu Hoàng Thị Thu Trang (Nghệ An) đề nghị, cần xây dựng lộ trình theo giai đoạn và hàng năm để tránh chính sách ban hành không thực hiện được, dàn trải, lãng phí, không ảnh hưởng đến thực hiện các chương trình khác. Đặc biệt, xác định những việc làm cụ thể theo hướng chọn một dự án trọng tâm, trọng điểm, những dự án mang tính cấp thiết, đột phá, mang tính dẫn dắt làm trước. Thay vì thực hiện đồng thời cả 10 dự án trong chương trình, giai đoạn đầu chỉ nên tập trung thực hiện một số dự án như: Dự án tập trung giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt; Dự án ổn định, phát triển dân cư; Dự án phát triển sản xuất, đầu tư hạ tầng, phát triển giáo dục. Có như vậy mới thực hiện nguyên tắc được Nghị quyết 88 của Quốc hội đặt ra: Ưu tiên đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm hiệu quả, hiệu lực đầu tư.

Chính sách dân tộc luôn được Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cấp, các ngành và đồng bảo cả nước quan tâm

Làm rõ một số nội dung được các đại biểu quan tâm, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc của Chính phủ Đỗ Văn Chiến cho biết, Chính phủ sẽ cơ cấu lại nguồn vốn một cách hợp lý hơn, tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, trong đó, các địa bàn đặc biệt khó khăn sẽ được ưu tiên đầu tư ở mức cao nhất, nỗ lực cao nhất để đạt được mục tiêu của chương trình. Căn cứ vào tình hình thực tiễn, các địa phương và người dân quyết định mô hình đầu tư để bảo đảm hiệu quả cao nhất theo phương châm “dân cần, dân bàn, dân làm, dân hưởng lợi”, Nhà nước chỉ hướng dẫn, cung cấp thông tin chứ không làm thay.
 
Phát biểu kết thúc phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu rõ, với tinh thần trách nhiệm cao, tâm huyết và thẳng thắn chia sẻ những khó khăn với đồng bào, nhiều ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội đã tập trung vào những vấn đề cấp bách nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết của Quốc hội; đồng thời, khẳng định chính sách dân tộc luôn được Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các cấp, các ngành và đồng bảo cả nước quan tâm. Vì vậy, việc ban hành Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 là cần thiết.

Bên cạnh đó, các ý kiến phát biểu tập trung vào các nội dung: Đề nghị Chính phủ đầu tư trọng tâm, trọng điểm để giảm nghèo nhanh, bền vững nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển, mức sống giữa miền xuôi, miền núi và giữa vùng thuận lợi, vùng khó khăn; quan tâm bồi dưỡng, đào tạo đội ngũ cán bộ là người dân tộc thiểu số; giữ gìn bản sắc văn hóa, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu; chăm sóc sức khỏe đồng bào dân tộc thiểu số; phát huy truyền thống đoàn kết bảo vệ vững chắc an ninh trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ biên giới; phát huy khối đại đoàn kết các dân tộc; giữ vững niềm tin của đồng bào đối với Đảng và Nhà nước.

Ngoài ra, các đại biểu đề nghị tiếp tục tổng kết, đánh giá nội dung, chương trình để tránh chồng chéo, bảo đảm đúng đối tượng; đồng thời đề nghị triển khai Chương trình mục tiêu phát triển làm 02 giai đoạn như Tờ trình của Chính phủ cần quản lý hiệu quả kinh phí sử dụng từ nguồn ngân sách Nhà nước, các nguồn vốn hợp pháp khác do Chính phủ huy động; chú trọng đến nhóm dân tộc đặc biệt khó khăn, đặc thù còn rất ít người; sớm hoàn thành bộ tiêu chí phân định các vùng phát triển của vùng dân tộc và miền núi để thực hiện tốt các dự án thành phần đã được Chính phủ trình Quốc hội; tăng cường trách nhiệm giám sát của Quốc hội và trách nhiệm của Chính phủ, các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện dự án, phải công khai, minh bạch, đúng luật pháp, chống tiêu cực ở ngay trong việc điều hành nguồn ngân sách đặc biệt này...

Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng khẳng định, các ý kiến của các đại biểu Quốc hội sẽ được Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu đầy đủ và hoàn thiện trước khi trình Quốc hội thông qua./.
 

Theo Chính phủ, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 gồm 10 Dự án thành phần: Dự án 1 - Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt của hộ dân tộc thiểu số; Dự án 2 - Sắp xếp, quy hoạch, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết; Dự án 3 - Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị. Dự án bao gồm các tiểu dự án cụ thể; Dự án 4 - Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và các đơn vị sự nghiệp công lập của lĩnh vực dân tộc; Dự án 5 - Phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; Dự án 6 - Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch; Dự án 7 - Chăm sóc sức khỏe nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em; Dự án 8 - Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; Dự án 9 - Đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người, nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn; Dự án 10 - Truyền thông, tuyên truyền, vận động trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Kiểm tra, giám sát đánh giá việc tổ chức thực hiện Chương trình.

M. Thúy