Quốc hội nghe báo cáo về tình hình thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn  

Hình thành khung khổ pháp luật tương đối đồng bộ, thống nhất quản lý đầu tư công

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020; dự kiến kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Báo cáo của Chính phủ nêu rõ, Thủ tướng Chính phủ đã giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 cho các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương và điều chỉnh theo Nghị quyết số 71/2018/QH14 ngày 12/11/2018. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành nhiều giải pháp quyết liệt yêu cầu các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương nghiêm túc triển khai thực hiện. Chính phủ cùng các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương đã khẩn trương, nghiêm túc triển khai các nhiệm vụ, mục tiêu đã đặt ra và đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Tổng số vốn đầu tư phát triển toàn xã hội giai đoạn 2016-2020 ước đạt 33,4% GDP, đạt mục tiêu bình quân 5 năm theo Nghị quyết số 142/2016/QH14 của Quốc hội (32-34%). Tổng số thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 là 2.114.940 tỷ đồng, vượt 114.940 tỷ đồng so với kế hoạch đã được Quốc hội quyết định. Việc huy động vốn đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước đã được chú trọng, tỷ trọng vốn đầu tư của khu vực ngoài nhà nước trên tổng đầu tư toàn xã hội có xu hướng tăng lên, từ 38,9% năm 2016 lên 46% năm 2019.
 
Về cơ bản, việc phân bổ vốn đầu tư công đã tuân thủ nguyên tắc, tiêu chí, định mức. Công tác quản lý đầu tư công chuyển biến tích cực, tính công khai, minh bạch, hiệu quả đã được cải thiện. Hình thành khung khổ pháp luật tương đối đồng bộ, thống nhất quản lý đầu tư công. Hiệu quả đầu tư công đã từng bước cải thiện, đầu tư tập trung, số dự án khởi công mới từng năm trong giai đoạn 2016-2020 giảm dần. Đầu tư công đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo điều kiện thúc đẩy tăng trưởng kinh tế theo hướng bền vững. Việc phân bổ, quản lý và sử dụng vốn đầu tư công từ nguồn ngân sách Nhà nước được thực hiện theo định hướng phân bổ cho các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, vùng sâu, vùng xa, khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng thiên tai, biến đổi khí hậu và thực hiện các nhiệm vụ, chính sách xã hội, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển bền vững.
 
Bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế như: Cơ cấu lại đầu tư chưa gắn với cơ cấu lại tài chính ngân sách, vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương chưa được phát huy. Chi đầu tư trung ương thấp hơn chi đầu tư địa phương ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn; Nhiều nhiệm vụ chi chưa cân đối được nguồn vốn để giải quyết dứt điểm trong giai đoạn 2016-2020; Thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư vào khu vực công đã có chuyển biến tích cực nhưng chưa đạt yêu cầu đề ra; Chất lượng quy định quản lý đầu tư công còn bất cập, đặc biệt ở khâu lựa chọn, đánh giá hiệu quả dự án; Việc giải ngân vốn kế hoạch đầu tư công mặc dù đã chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn chậm so với yêu cầu. Tiến độ của một số dự án trọng điểm còn chậm; Chưa có sự gắn kết chặt chẽ giữa chi đầu tư và chi thường xuyên; Tình trạng lãng phí, thất thoát, chất lượng công trình thấp trong đầu tư và xây dựng chưa được xử lý triệt để…
  Về dự kiến kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, năm 2020 là năm đầu thực hiện Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 nên chưa xây dựng được số kiểm tra như quy định của Luật. Mặt khác, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, do triển khai các giải pháp giãn, hoãn, giảm thuế suất hỗ trợ doanh nghiệp, tác động đến nguồn thu nên khó khăn trong việc dự báo, xác định khả năng cân đối chi ngân sách nhà nước cho chi đầu tư phát triển trong giai đoạn 2021-2025. Vì vậy, đến giữa tháng 9/2020, Chính phủ mới xác định được dự kiến khả năng cân đối ngân sách nhà nước cho chi đầu tư trong giai đoạn 2021-2025 là 2.750 nghìn tỷ đồng. Hiện nay, Chính phủ đang chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương phối hợp với các Bộ,

cơ quan Trung ương và địa phương tổng hợp, rà soát nhu cầu, trên cơ sở đó tham mưu báo cáo Chính phủ dự kiến kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2021-2025 cho từng Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương để trình Quốc hội khóa XV.
 
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, việc phân bổ vốn đầu tư sẽ tuân thủ một số nguyên tắc: Bố trí đủ vốn cho Chương trình mục tiêu quốc gia và dự án quan trọng quốc gia; vốn đối ứng các Chương trình, dự án ODA; Bố trí vốn hoàn thành nhiều dự án thuộc lĩnh vực giao thông, thủy lợi, y tế có ý nghĩa lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của các ngành, các vùng miền và cả nước, ưu tiên đầu tư để thực hiện các dự án lớn phục vụ nhiệm vụ cơ cấu lại nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới...; Thu hồi toàn bộ số vốn ứng trước kế hoạch từ năm 2016 trở về trước còn lại chưa thu hồi. Đồng thời, trong giai đoạn 2021-2025, đầu tư hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, tuyến đường bộ ven biển cả nước, các tuyến đường kết nối, các cảng hàng không, cảng biển… góp phần giảm thời gian lưu thông hành khách và hàng hóa, tiết kiệm nhiên liệu, giảm chi phí vận tải, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, mở rộng không gian phát triển, tạo quỹ đất cho đầu tư sản xuất kinh doanh, nâng cao hiệu quả tài nguyên biển, phát triển kinh tế biển...
 
Đề nghị Chính phủ khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư công 2019

Thẩm tra về tình hình thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban Tài chính, Ngân sách cơ bản tán thành với một số nhận định về kết quả đạt được tại Báo cáo của Chính phủ.
 
Về các tồn tại, hạn chế, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội cho rằng, ngoài những tồn tại, hạn chế nêu trong Báo cáo của Chính phủ, còn một số hạn chế. Cụ thể: Trong tổng số thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020, vốn đầu tư nguồn ngân sách Trung ương chỉ đạt 977.600 tỷ đồng, thấp hơn 142.400 tỷ đồng so với kế hoạch, trong khi đó, vốn đầu tư nguồn ngân sách địa phương vượt 257.340 tỷ đồng. Tỷ lệ chi đầu tư giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương có xu hướng giảm dần qua các năm, điều này cho thấy vai trò chủ đạo của ngân sách địa phương chưa được đảm bảo theo đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước.  Tiến độ của một số dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm chậm, một số công trình phải điều chỉnh tổng mức đầu tư lớn, ảnh hưởng đến cân đối nguồn lực, hiệu quả vốn đầu tư, có dự án vi phạm pháp luật đến mức phải xử lý hình sự. Cơ chế thu hút đầu tư PPP chưa đồng bộ, một số dự án dự kiến sử dụng nguồn lực PPP không thực hiện được, phải chuyển sang đầu tư bằng nguồn ngân sách Nhà nước. Mặc dù số dự án khởi công mới trong giai đoạn này đã giảm nhiều so với giai đoạn trước nhưng số lượng dự án mới vẫn lớn. Một số địa phương chưa thực hiện các cam kết bố trí kế hoạch vốn, dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện dự án. Một số công trình đang nợ đọng xây dựng cơ bản từ giai đoạn trước nhưng chưa báo cáo; Vốn đầu tư ứng trước chưa thu hồi còn khá lớn. Còn tình trạng khởi công mới trong khi nhiều dự án bị giãn, hoãn tiến độ từ giai đoạn trước chưa được bố trí vốn để tiếp tục thi công. Sử dụng nguồn dự phòng chung và dự phòng 10% để lại tại Bộ, ngành, địa phương còn dàn trải. Việc hoàn thiện các thủ tục đầu tư, giao kế hoạch vốn trung hạn trong một số trường hợp còn chậm, sử dụng nguồn vốn ODA, việc xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 chưa sát với thực tế. Công tác giải ngân còn chậm, nhất là các dự án sử dụng vốn ODA. Việc thực hiện điều chỉnh vốn từ các dự án chậm tiến độ, tỷ lệ giải ngân thấp sang các dự án có khả năng giải ngân chưa quyết liệt…
 
Về mục tiêu, định hướng, nguyên tắc xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, Ủy ban Tài chính, Ngân sách đề nghị việc xây dựng Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 phải bám sát quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công, khắc phục những tồn tại, hạn chế trong giai đoạn 2016-2020. Chú trọng nguồn lực cho các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Đối với các chương trình mục tiêu quốc gia cần rà soát, tránh trùng lặp đối tượng, địa bàn, nội dung chính sách. Phải bảo đảm khả năng cân đối nguồn vốn đầu tư công, bám sát tình hình thực tế, phù hợp với thực lực tài chính, coi trọng bảo đảm các cân đối vĩ mô, giữ vững an toàn nợ công. Tiếp tục thực hiện hiệu quả cơ cấu lại đầu tư, huy động tối đa nguồn lực ngoài ngân sách Nhà nước. Đối với các dự án ODA, cần thận trọng trong việc huy động nguồn vốn này, đảm bảo hiệu quả dự án, lợi ích quốc gia; Giữ vững vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương...

Ủy ban Tài chính- Ngân sách của Quốc hội cũng cho rằng, để khắc phục hậu quả đại dịch Covid19, tạo cú hích về nguồn vốn cho phát triển kinh tế, để có những bước đột phá, tăng trưởng thì việc tăng tổng mức đầu tư ngân sách Nhà nước trong giai đoạn 2021-2025 cao hơn giai đoạn 2016-2020 là cần thiết. Vì vậy, cơ bản nhất trí với tổng số vốn Chính phủ dự kiến. Tuy nhiên, đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát để bảo đảm tính khả thi của kế hoạch, giữ an toàn nợ công, bảo đảm nguyên tắc số bội chi ngân sách Nhà nước phải nhỏ hơn số chi đầu tư phát triển và việc bố trí dự toán chi đầu tư hàng năm phải căn cứ vào khả năng thu ngân sách Nhà nước thực tế theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước.
 
Về cơ cấu nguồn vốn, Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho rằng, cơ cấu dự kiến này đã sát hơn với thực tế. Trong giai đoạn 2016-2020, vốn đầu tư nguồn ngân sách địa phương đạt 1.135.000 tỷ đồng, vượt 255.000 tỷ đồng so với kế hoạch. Dự kiến trong giai đoạn 2021-2025, số kế hoạch này tăng 20,7% so với thực hiện giai đoạn trước là có tính khả thi. Tuy nhiên, đối với vốn đầu tư nguồn ngân sách Trung ương, số kế hoạch tương đối cao so với số thực hiện của giai đoạn trước, tăng 41,2%. Vì vậy, trong giai đoạn 2021-2025, việc cân đối nguồn vốn cần được tính toán kỹ lưỡng hơn, đồng thời, phải bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương theo đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước.
 
Thẩm tra về phương án phân bổ kế hoạch đầu tư vốn ngân sách Trung ương, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách cho biết, Chính phủ dự kiến phân bổ 1.242.000 tỷ đồng, để lại 10% dự phòng. Trong đó, vốn nước ngoài là 270.000 tỷ đồng, bằng giai đoạn trước; vốn trong nước là 972.000 tỷ đồng, bằng 99,4% số thực hiện của giai đoạn trước. Về vấn đề này Ủy ban Tài chính, Ngân sách đề nghị Chính phủ rà soát, xác định tổng số vốn vay trong nước và nước ngoài cho đầu tư phát triển để Chính phủ chủ động điều hành, tránh bị động phải điều chỉnh như giai đoạn vừa qua.
 
Để thực hiện Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội đề nghị Chính phủ: Khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư công 2019, trong đó có tiêu chí đánh giá hiệu quả dự án. Đối với Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, cần kịp thời ban hành nghị định hướng dẫn, tránh tình trạng chậm trễ, ảnh hưởng đến khả năng huy động nguồn lực ngoài ngân sách Nhà nước; Nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các Bộ,

ngành, địa phương và cần bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước. Thực hiện dứt điểm thanh toán nợ xây dựng cơ bản và không để phát sinh nợ xây dựng cơ bản; Đẩy nhanh tiến độ của các dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm, đẩy nhanh tiến độ giải ngân, thực hiện nghiêm việc điều chuyển vốn trong trường hợp chậm giải ngân; Bảo đảm chất lượng công trình, tránh gây thất thoát, lãng phí NSNN; Thực hiện quyết liệt việc khai thác tối đa, sử dụng hiệu quả nguồn vốn của các thành phần kinh tế khác, nhất là các dự án PPP…/.
 
Ngọc Bích