Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự kiến Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2023, điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2022

Trình bày Tờ trình về dự kiến Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2023, điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2022 (Chương trình) tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng khẳng định, năm 2021 và những tháng đầu năm 2022, công tác xây dựng pháp luật được bảo đảm liên tục, hiệu quả, không bị gián đoạn do việc chuyển giao nhiệm kỳ của các cơ quan Nhà nước.

Chương trình xây dựng pháp luật năm 2021 và các tháng đầu năm 2022 được triển khai thực hiện nghiêm túc, hoàn thành vượt chỉ tiêu đề ra, góp phần tích cực hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất.

Nhờ công tác chuẩn bị kỹ lưỡng, thời gian tổ chức kỳ họp của Quốc hội, phiên họp của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) được rút ngắn, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả; các Luật, Nghị quyết được Quốc hội, UBTVQH thông qua đều đạt tỷ lệ đồng thuận rất cao.

Chất lượng văn bản được nâng lên, kịp thời thể chế hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, các Nghị quyết, kết luận của Trung ương, đáp ứng yêu cầu cấp bách của công tác phòng, chống dịch COVID-19, phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, tháo gỡ các điểm nghẽn, nút thắt về thể chế, tạo động lực cho phát triển bền vững, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cũng chỉ ra rằng, công tác lập và triển khai thực hiện Chương trình vẫn còn một số hạn chế, bất cập, như một số hồ sơ đề nghị xây dựng Luật, Nghị quyết chưa bảo đảm chất lượng, chưa đầy đủ theo quy định, chưa được UBTVQH chấp thuận đưa vào Chương trình để có thời gian hoàn thiện thêm.

Việc gửi hồ sơ dự án, dự thảo đến cơ quan thẩm tra, UBTVQH, Quốc hội không ít trường hợp chưa bảo đảm thời gian theo quy định; vẫn còn tình trạng dự án đã được đưa vào Chương trình nhưng không chuẩn bị kịp để trình Quốc hội theo đúng kế hoạch. Những hạn chế này có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng chủ yếu là do công tác tổ chức thực hiện chưa tốt, kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật chưa nghiêm.

Về dự kiến Chương trình năm 2023, điều chỉnh Chương trình năm 2022, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, nếu được Quốc hội thông qua, tại Kỳ họp thứ 3 sẽ thông qua 5 Luật, 4 Nghị quyết; cho ý kiến 6 dự án Luật. Tại Kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022), trình Quốc hội thông qua 7 Luật gồm 1 Luật theo quy trình tại một kỳ họp mới được bổ sung, 6 Luật đã có trong Chương trình; cho ý kiến 7 dự án Luật. Năm 2023, tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023), trình Quốc hội thông qua 6 Luật đã được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4 và Nghị quyết về Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2024; cho ý kiến 6 dự án Luật. Tại Kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023), trình Quốc hội thông qua 6 Luật đã được cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 5; cho ý kiến 2 dự án Luật.

Thảo luận tại Hội trường, các ý kiến cơ bản tán thành với nhận định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội rằng, công tác lập và triển khai thực hiện Chương trình xây dựng luật và pháp lệnh có nhiều đổi mới, tiến bộ và kết quả tích cực.
 
Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (đoàn Long An) đánh giá cao các cơ quan của QH, Chính phủ đã linh hoạt, chủ động đề xuất QH kịp thời thông qua các quyết sách cấp thiết để vừa phòng, chống dịch hiệu quả, vừa bảo vệ sức khỏe, tính mạng của nhân dân, đáp ứng yêu cầu phục hồi kinh tế - xã hội trong tình hình mới và hội nhập quốc tế.

Theo đại biểu Phan Thị Mỹ Dung, các cơ quan của Chính phủ cũng đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của QH và các cơ quan khác có liên quan để tổ chức xây dựng các luật và chương trình lập pháp với cách thức, hình thức phù hợp với tình hình như làm việc từ xa, hội nghị, hội thảo, tọa đàm trực tuyến…; thể hiện trách nhiệm của các chủ thể trong quy trình xây dựng luật tiếp tục được tăng cường.

Nhờ đó, chất lượng các dự án, văn bản luật, Nghị quyết được QH, UBTVQH thông qua ngày càng được nâng lên, kịp thời thể chế nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 13, các nghị quyết, kết luận, quyết sách của Trung ương Đảng, đặc biệt là Kết luận số 19 của Bộ Chính trị về định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ QH khóa XV.

Chỉ ra một số hạn chế, bất cập trong công tác xây dựng pháp luật đã tồn tại trong nhiều năm chưa được khắc phục triệt để, ĐB Phan Thị Mỹ Dung kiến nghị QH, Chính phủ quan tâm tăng cường tính dự báo, tính chủ động của các cơ quan đề xuất các dự án luật cho kịp thời, điều chỉnh các vấn đề phát sinh liên quan phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh và quan hệ quốc tế; hạn chế việc xây dựng chính sách bằng bằng các nghị quyết thí điểm…
 
Băn khoăn về kỷ cương lập pháp, đại biểu Lê Thanh Vân – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau cho rằng, việc điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật thường xuyên cho thấy tính ổn định của chương trình chưa bền vững, trong khi đây là gốc rễ thuộc quyền lập pháp của Quốc hội. Vì vậy, khi Quốc hội thông qua một luật nào đó rồi thì hạn chế tối đa việc điều chỉnh mới.
 
Đại biểu Lê Thanh Vân đề nghị nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đặc biệt là luật hoá sáng kiến của Đảng đoàn Quốc hội về chiến lược lập pháp. Quốc hội đã có chiến lược liên quan đến kinh tế-xã hội, đầu tư công, kế hoạch tài chính trung hạn 5 năm thì nên có tầm nhìn xa hơn về xây dựng pháp luật. Ngoài ra, cần mở rộng thành phần soạn thảo các dự án, chú trọng các chuyên gia, nhà khoa học và đặc biệt là đối tượng chịu tác động để họ lên tiếng. Lấy ý kiến nhân dân rộng rãi về dự án có tác động rộng. Không đưa vào chương trình các dự án luật mà Quốc hội đã không tán thành.
 
Còn đại biểu Trịnh Xuân An – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai nêu quan điểm: Các dự án luật khi được trình Quốc hội có nhiều nội dung giao cho Chính phủ quy định chi tiết. Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối với những nội dung giao Chính phủ quy định chi tiết phải kèm theo nghị định hướng dẫn đi cùng với hồ sơ. Tuy nhiên, đây là nội dung ít được quan tâm và cơ bản những dự thảo nghị định hoặc những văn bản quy định chi tiết đi kèm còn mang tính "đối phó", chưa được quan tâm và trong quá trình Quốc hội, các cơ quan Quốc hội thẩm tra rất ít quan tâm đến các văn bản chi tiết. Tuy nhiên, hệ thống này khi luật được ban hành rất quan trọng trong việc bảo đảm sức sống của các dự án luật.
 
Ngoài ra, trong quá trình xây dựng dự án luật, ý kiến của các bộ, ngành, cơ quan liên quan đến dự án luật là rất quan trọng. Nhưng trong quá trình các Ủy ban, các cơ quan Quốc hội thẩm tra có những văn bản ý kiến của các cơ quan đối với những dự án luật rất quan trọng có hàng trăm điều, nhưng mà ý kiến tham gia thì cũng chỉ dừng lại khoảng ba bốn câu "hoàn toàn nhất trí với dự thảo". Đây là những vấn đề mặc dù không lớn nhưng cần phải hết sức lưu ý để cơ quan soạn thảo và thẩm tra chuẩn bị thật tốt đối với chất lượng của các dự án luật. Mặt khác, nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất bổ sung thêm nhiều dự án luật quan trọng, gọi là điểm trống nhưng chưa được bố trí vào trong chương trình. Nếu chúng ta đề nghị bổ sung ngày hôm nay, thì nó phải theo quy trình và phải có hồ sơ được chuẩn bị thật kỹ lưỡng thì mới đưa vào được.
 
Theo đại biểu Trịnh Xuân An, khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Tờ trình thì cũng đã cân nhắc và phải bảo đảm đúng theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và phải có hồ sơ, có đánh giá.
 
 Phát biểu giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định chất lượng và những cố gắng của Chính phủ trong việc lập và thực hiện Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh thời gian qua, đồng thời khẳng định, nhiệm kỳ này, Chính phủ vẫn coi xây dựng thể chế, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc làm hạn chế sự phát triển kinh tế - xã hội là ưu tiên số một. “Chính phủ đã tổ chức một hội nghị về công tác thể chế, 6 phiên họp chuyên đề về công tác xây dựng pháp luật, 42 cuộc họp về các dự án Luật” - Bộ trưởng Tư pháp cho hay.

Chỉ ra rằng thực tiễn cuộc sống liên tục biến đổi, thay đổi; công tác thể chế phải theo cho kịp, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, cách triển khai xây dựng Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm nay cũng có những điểm khác, cải tiến với những năm trước nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế đề ra.

Về việc lùi một số dự án Luật được các đại biểu Quốc hội đề cập, Bộ trưởng Tư pháp cho biết, Chính phủ kỳ này không xin rút các dự án Luật. “Có một số dự án chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng, UBTVQH chưa cho phép trình Quôc hội, Chính phủ đang tiếp tục nghiên cứu để đề xuất bổ sung vào chương trình” - Bộ trưởng Bộ Tư pháp thông tin.

Về việc một số Nghị quyết của Quốc hội chưa được đưa vào chương trình, Bộ trưởng Lê Thành Long cho rằng, ở giai đoạn hiện nay, việc chưa đưa các Nghị quyết vào chương trình mà dùng Nghị quyết như một công cụ để xử lý các vấn đề cụ thể, thực tiễn là chấp nhận được. Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long tiếp thu các ý kiến góp ý của các đại biểu Quốc hội, trong đó có các gợi ý về các dự án Luật cụ thể, để tiếp tục tham mưu Chính phủ có các giải pháp để lập và thực hiện Chương trình ngày một tốt hơn./.

Hà Linh