Nhiều bất cập trong xây dựng và quản lý vốn đầu tư dự án
Kiểm toán quyết toán chi ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2020, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã có những đánh giá quan trọng về hoạt động xây dựng và quản lý vốn đầu tư dự án, trong đó chỉ ra nhiều bất cập khi các cơ quan, đơn vị lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, phê duyệt thiết kế, dự toán…
Bất cập trong phê duyệt chủ trương đầu tư dự án
Liên quan đến công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án từ NSNN, KTNN nêu rõ tình trạng chưa lập và trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án, chưa được thẩm định hoặc thẩm định chậm so với quy định; phê duyệt chủ trương đầu tư khi chưa xác định rõ nguồn và khả năng cân đối vốn. Vấn đề này đã diễn ra tại 19 địa phương và nhiều dự án. Thậm chí, dự án được phê duyệt chủ trương đầu tư trước khi phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường, không đúng thẩm quyền, không phù hợp quy hoạch, chưa sát thực tế phải điều chỉnh; phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư chưa đảm bảo điều kiện theo quy định.
Minh chứng là các Dự án Nâng cao năng lực trung tâm dữ liệu, Dự án Tăng cường năng lực khảo thí bậc sau đại học và các môn chuyên biệt theo hình thức đánh giá năng lực; Dự án Đầu tư hệ thống cơ sở dữ liệu cho Trung tâm Thông tin Thư viện phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội chưa lập và trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án. Dự án cầu Cửa Lục 1; Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc; Dự án Đầu tư xây dựng công trình cầu Sông Rin (Quảng Ngãi)… đã phê duyệt chủ trương đầu tư trước khi phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, hàng loạt những vấn đề bất cập cũng đã được phát hiện qua kiểm toán. Chẳng hạn, có đơn vị thực hiện cả những khảo sát, thí nghiệm không cần thiết trong giai đoạn lập dự án, như tại Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Tân Sân Nhất; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Nội Bài; hay thực hiện thiết kế chưa phù hợp với tiêu chuẩn quốc gia tại Dự án Quản lý tài sản đường bộ Việt Nam.
Cùng với đó là tình trạng lập dự án đầu tư chưa phù hợp với chủ trương đầu tư, chưa xác định rõ nguồn vốn, chưa đầy đủ thủ tục, chưa được thỏa thuận về quy hoạch, chưa phù hợp quy hoạch, chưa xem xét đầy đủ các yếu tố, phải điều chỉnh.
Cũng liên quan đến công tác phê duyệt, điều chỉnh dự án, thực tế kiểm toán cho thấy có dự án thời gian thẩm định điều chỉnh dự án vượt quá thời gian thực hiện dự án; phê duyệt dự án khi chưa phê duyệt chủ trương đầu tư, chưa thực hiện khảo sát, lập, thẩm định dự án, không dự kiến bố trí kế hoạch vốn theo thời gian thực hiện.
Lập tổng mức đầu tư, dự toán chưa chuẩn
Đáng chú ý hơn cả là vấn đề xác định tổng mức đầu tư thiếu chính xác phải điều chỉnh nhiều lần, trong đó có dự án tỷ lệ điều chỉnh lớn, như Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc phải điều chỉnh tổng mức đầu tư 2 lần từ 60,648 tỷ đồng lên 1.498 tỷ đồng, tăng tới 25 lần. Một số dự án lập tổng mức đầu tư chưa đủ cơ sở tính toán, như Dự án Sửa chữa cầu Thăng Long 15,464 tỷ đồng; Dự án Nâng cấp, cải tạo đường và kênh Nước đen 10,278 tỷ đồng; Dự án Xây dựng cầu Ông Nhiêu 21,108 tỷ đồng; Dự án Mở rộng, nâng cấp đường Tỉnh lộ 8 là 14,904 tỷ đồng; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Tân Sân Nhất 7,439 tỷ đồng; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Nội Bài 28,895 tỷ đồng; Dự án cầu Cửa Lục 1 là 210 tỷ đồng…
Một số dự án xác định chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng trong tổng mức đầu tư chưa phù hợp thực tế phải điều chỉnh, làm vượt kế hoạch vốn trung hạn. Có dự án được phê duyệt khi chưa có Báo cáo đánh giá tác động môi trường; phê duyệt bản vẽ thiết kế cơ sở chưa đúng thẩm quyền.
Đánh giá về công tác khảo sát, lập, thẩm định và phê duyệt thiết kế, dự toán, KTNN nêu rõ một số dự án được khảo sát, thiết kế chưa đầy đủ, chưa chính xác. Hồ sơ thiết kế của nhiều dự án chưa hợp lý, trong đó phải kể đến Dự án Đầu tư xây dựng đường 5 kéo dài; Dự án Đầu tư cải tạo, nâng cấp đường 356 (đoạn từ ngã ba Áng Sỏi đến Tổ dân phố số 2, thị trấn Cát Bà; đoạn từ ngã ba Hiền Hào đến ngã ba Áng Sỏi); Dự án cầu Quang Thanh; Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường nối từ nút giao Nam cầu Bính đến ngã tư đường Tôn Đức Thắng - Máng nước - Quốc lộ 5; Dự án Trường Trung cấp Luật Vị Thanh, tỉnh Sơn La; Dự án kè bảo vệ dân cư khu vực đền Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai; Dự án Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang.
Một số dự án lập thiết kế thiếu cơ sở, chưa tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật cũng được KTNN chỉ ra. Bên cạnh hàng chục dự án tại các địa phương (Hà Nội, Vĩnh Phúc, Quảng Bình, Quảng Nam, Bình Dương, Hậu Giang, Nam Định, Ninh Bình, Gia Lai, Đắk Lắk, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước) được lập chưa tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật, KTNN cũng “điểm danh” Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc có bản vẽ thi công không thể hiện đầy đủ chi tiết, chưa đầy đủ thông số kỹ thuật làm cơ sở xác định khối lượng, phê duyệt dự toán gói thầu, chưa thực hiện tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư (tương ứng 149,8 tỷ đồng)…
Cũng có dự án thiết kế chỉ dẫn kỹ thuật chưa phù hợp với hồ sơ yêu cầu và hợp đồng; chưa thực hiện thiết kế thành phần vật liệu của cấp phối theo quy định; chưa chi tiết, đầy đủ, thậm chí tính toán sai khối lượng, đơn giá, chưa sát thực tế phải điều chỉnh. Những vấn đề khác được KTNN phát hiện là việc phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, dự toán không phù hợp quy hoạch. Một số dự án thay đổi quy mô nhưng chưa được phê duyệt điều chỉnh trước khi thực hiện. Nguy cơ lãng phí cũng được KTNN chỉ ra khi một số dự án chưa tận dụng đất, vật tư dư thừa, vật tư thu hồi; xây dựng danh mục, số lượng và cấu hình trang thiết bị y tế chưa đảm bảo. Trong khi có dự án được phê duyệt dự toán, thiết kế khi chưa đủ thủ tục thì có dự án lại được phê duyệt điều chỉnh, bổ sung thiết kế kỹ thuật thi công, dự toán sau khi công trình đã hoàn thành./.
PHÚC KHANG
(Báo Kiểm toán số 31/2022)
Liên quan đến công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án từ NSNN, KTNN nêu rõ tình trạng chưa lập và trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án, chưa được thẩm định hoặc thẩm định chậm so với quy định; phê duyệt chủ trương đầu tư khi chưa xác định rõ nguồn và khả năng cân đối vốn. Vấn đề này đã diễn ra tại 19 địa phương và nhiều dự án. Thậm chí, dự án được phê duyệt chủ trương đầu tư trước khi phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường, không đúng thẩm quyền, không phù hợp quy hoạch, chưa sát thực tế phải điều chỉnh; phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư chưa đảm bảo điều kiện theo quy định.
Minh chứng là các Dự án Nâng cao năng lực trung tâm dữ liệu, Dự án Tăng cường năng lực khảo thí bậc sau đại học và các môn chuyên biệt theo hình thức đánh giá năng lực; Dự án Đầu tư hệ thống cơ sở dữ liệu cho Trung tâm Thông tin Thư viện phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học của Đại học Quốc gia Hà Nội chưa lập và trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án. Dự án cầu Cửa Lục 1; Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc; Dự án Đầu tư xây dựng công trình cầu Sông Rin (Quảng Ngãi)… đã phê duyệt chủ trương đầu tư trước khi phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, hàng loạt những vấn đề bất cập cũng đã được phát hiện qua kiểm toán. Chẳng hạn, có đơn vị thực hiện cả những khảo sát, thí nghiệm không cần thiết trong giai đoạn lập dự án, như tại Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Tân Sân Nhất; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Nội Bài; hay thực hiện thiết kế chưa phù hợp với tiêu chuẩn quốc gia tại Dự án Quản lý tài sản đường bộ Việt Nam.
Cùng với đó là tình trạng lập dự án đầu tư chưa phù hợp với chủ trương đầu tư, chưa xác định rõ nguồn vốn, chưa đầy đủ thủ tục, chưa được thỏa thuận về quy hoạch, chưa phù hợp quy hoạch, chưa xem xét đầy đủ các yếu tố, phải điều chỉnh.
Cũng liên quan đến công tác phê duyệt, điều chỉnh dự án, thực tế kiểm toán cho thấy có dự án thời gian thẩm định điều chỉnh dự án vượt quá thời gian thực hiện dự án; phê duyệt dự án khi chưa phê duyệt chủ trương đầu tư, chưa thực hiện khảo sát, lập, thẩm định dự án, không dự kiến bố trí kế hoạch vốn theo thời gian thực hiện.
Lập tổng mức đầu tư, dự toán chưa chuẩn
Đáng chú ý hơn cả là vấn đề xác định tổng mức đầu tư thiếu chính xác phải điều chỉnh nhiều lần, trong đó có dự án tỷ lệ điều chỉnh lớn, như Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc phải điều chỉnh tổng mức đầu tư 2 lần từ 60,648 tỷ đồng lên 1.498 tỷ đồng, tăng tới 25 lần. Một số dự án lập tổng mức đầu tư chưa đủ cơ sở tính toán, như Dự án Sửa chữa cầu Thăng Long 15,464 tỷ đồng; Dự án Nâng cấp, cải tạo đường và kênh Nước đen 10,278 tỷ đồng; Dự án Xây dựng cầu Ông Nhiêu 21,108 tỷ đồng; Dự án Mở rộng, nâng cấp đường Tỉnh lộ 8 là 14,904 tỷ đồng; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Tân Sân Nhất 7,439 tỷ đồng; Dự án Cải tạo, nâng cấp đường cất hạ cánh, đường lăn Cảng hàng không quốc tế Nội Bài 28,895 tỷ đồng; Dự án cầu Cửa Lục 1 là 210 tỷ đồng…
Một số dự án xác định chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng trong tổng mức đầu tư chưa phù hợp thực tế phải điều chỉnh, làm vượt kế hoạch vốn trung hạn. Có dự án được phê duyệt khi chưa có Báo cáo đánh giá tác động môi trường; phê duyệt bản vẽ thiết kế cơ sở chưa đúng thẩm quyền.
Đánh giá về công tác khảo sát, lập, thẩm định và phê duyệt thiết kế, dự toán, KTNN nêu rõ một số dự án được khảo sát, thiết kế chưa đầy đủ, chưa chính xác. Hồ sơ thiết kế của nhiều dự án chưa hợp lý, trong đó phải kể đến Dự án Đầu tư xây dựng đường 5 kéo dài; Dự án Đầu tư cải tạo, nâng cấp đường 356 (đoạn từ ngã ba Áng Sỏi đến Tổ dân phố số 2, thị trấn Cát Bà; đoạn từ ngã ba Hiền Hào đến ngã ba Áng Sỏi); Dự án cầu Quang Thanh; Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường nối từ nút giao Nam cầu Bính đến ngã tư đường Tôn Đức Thắng - Máng nước - Quốc lộ 5; Dự án Trường Trung cấp Luật Vị Thanh, tỉnh Sơn La; Dự án kè bảo vệ dân cư khu vực đền Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai; Dự án Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tiền Giang.
Một số dự án lập thiết kế thiếu cơ sở, chưa tuân thủ đầy đủ tiêu chuẩn kỹ thuật cũng được KTNN chỉ ra. Bên cạnh hàng chục dự án tại các địa phương (Hà Nội, Vĩnh Phúc, Quảng Bình, Quảng Nam, Bình Dương, Hậu Giang, Nam Định, Ninh Bình, Gia Lai, Đắk Lắk, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Phước) được lập chưa tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật, KTNN cũng “điểm danh” Dự án đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc có bản vẽ thi công không thể hiện đầy đủ chi tiết, chưa đầy đủ thông số kỹ thuật làm cơ sở xác định khối lượng, phê duyệt dự toán gói thầu, chưa thực hiện tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư (tương ứng 149,8 tỷ đồng)…
Cũng có dự án thiết kế chỉ dẫn kỹ thuật chưa phù hợp với hồ sơ yêu cầu và hợp đồng; chưa thực hiện thiết kế thành phần vật liệu của cấp phối theo quy định; chưa chi tiết, đầy đủ, thậm chí tính toán sai khối lượng, đơn giá, chưa sát thực tế phải điều chỉnh. Những vấn đề khác được KTNN phát hiện là việc phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, dự toán không phù hợp quy hoạch. Một số dự án thay đổi quy mô nhưng chưa được phê duyệt điều chỉnh trước khi thực hiện. Nguy cơ lãng phí cũng được KTNN chỉ ra khi một số dự án chưa tận dụng đất, vật tư dư thừa, vật tư thu hồi; xây dựng danh mục, số lượng và cấu hình trang thiết bị y tế chưa đảm bảo. Trong khi có dự án được phê duyệt dự toán, thiết kế khi chưa đủ thủ tục thì có dự án lại được phê duyệt điều chỉnh, bổ sung thiết kế kỹ thuật thi công, dự toán sau khi công trình đã hoàn thành./.
PHÚC KHANG
(Báo Kiểm toán số 31/2022)
