Trình bày Tờ trình tại Phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Luật Giá số 11/2012/QH13 được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013 thay thế Pháp lệnh Giá năm 2002 đã góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật dân sự kinh tế; tạo khung pháp lý đầy đủ cho công tác quản lý, điều hành giá được thực hiện nhất quán theo cơ chế thị trường; khuyến khích cạnh tranh về giá; tôn trọng quyền tự định giá của các tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh; tôn trọng các quy luật kinh tế khách quan chi phối sự hình thành và vận động của giá cả thị trường; bảo đảm sự điều tiết của Nhà nước về giá chủ yếu bằng các biện pháp gián tiếp vĩ mô phù hợp với các cam kết quốc tế.
Việc sửa đổi Luật Giá nhằm hoàn thiện thể chế pháp luật về giá, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới; khắc phục những tồn tại hạn chế sau 9 năm thi hành Luật, nhất là sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Giá với các luật chuyên ngành; hạn chế sự phân tán, thiếu tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật về giá; đáp ứng các yêu cầu về tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế.
Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) so với Luật hiện hành đã bổ sung 3 chương về: Nội dung quản lý Nhà nước về giá, thẩm định giá và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Nhà nước; Công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường; Kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá nhằm củng cố cơ sở pháp lý cho việc triển khai nhiệm vụ này trong thực tiễn.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc báo cáo
Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, Dự thảo Luật cơ bản kế thừa, cụ thể hóa các quy định về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng tại luật hiện hành; sửa đổi, chuẩn hóa các thuật ngữ cho hợp với thực tiễn và pháp luật có liên quan, tạo cơ sở pháp lý bảo đảm thống nhất trong thực tiễn áp dụng; bỏ quy định về thanh tra chuyên ngành về giá để đảm bảo thực hiện thống nhất theo Luật Thanh tra. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng bổ sung quy định tại Điều 3 về nguyên tắc áp dụng Luật Giá với các Luật khác có liên quan để đảm bảo nguyên tắc về việc xử lý các chồng chéo khi có các quy định khác nhau giữa các Luật khác ban hành trước và sau khi Luật Giá có hiệu lực thi hành nhằm tăng cường tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật về giá.
Đối với các quy định về quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ, người tiêu dùng, dự thảo Luật cơ bản được kế thừa như Luật hiện hành. Về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan quản lý Nhà nước về giá, trên cơ sở cụ thể hóa nội dung chính sách về việc tăng cường phân công, phân cấp, đồng thời cụ thể hóa quy định tại Điều 8 Luật hiện hành. Dự thảo Luật cũng đã bổ sung chương III quy định chi tiết, cụ thể các nội dung quản lý Nhà nước về giá, nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Bộ Tài chính, các Bộ, cơ quan ngang Bộ và Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Về tiêu chí xác định hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá, bên cạnh 3 tiêu chí tại Luật 2012 tiếp tục được kế thừa tại Luật sửa đổi đã bổ sung thêm tiêu chí “Hàng hóa, dịch vụ thiết yếu có tính chất độc quyền trong mua bán hoặc có thị trường cạnh tranh hạn chế và ảnh hưởng lớn đến kinh tế xã hội, đời sống người dân, sản xuất kinh doanh” nhằm đảm bảo phù hợp với thực tiễn hiện nay, một số mặt hàng đã được bổ sung tại các Luật chuyên ngành và sẽ được cập nhật tại Luật Giá.
Chính phủ cũng đề xuất tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu vì cho rằng cần thiết và quy định thành một điều riêng tại dự thảo Luật. Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, việc này để đảm bảo tính khả thi, tránh phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục cần bình ổn giá mới triển khai lập quỹ, không đáp ứng được tính kịp thời.
Thẩm tra tờ trình của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách (UBTCNS) của Quốc hội Nguyễn Phú Cường nêu rõ, Thường trực UBTCNS nhất trí với đề xuất sửa đổi Luật. Về phạm vi sửa đổi, Thường trực UBTCNS cho rằng, mặc dù vấn đề quản lý giá được đề cập chủ yếu tại Luật này, song trên thực tế, nhiều đạo Luật khác cũng đang quy định một số nội dung về quản lý giá (như lĩnh vực đất đai, y tế, đấu thầu, xây dựng...). Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo xác định rõ giới hạn phạm vi điều chỉnh của Luật; mối quan hệ với các đạo Luật liên quan theo hướng không trùng lắp, mâu thuẫn dẫn đến xung đột pháp luật. Việc quản lý giá trong một số lĩnh vực đặc thù như đất đai, y tế… sẽ được điều chỉnh bởi các luật khác như Luật Đất đai, Luật Khám chữa bệnh… Vì vậy, cần dẫn chiếu cụ thể để tạo sự minh bạch, dễ tiếp cận. Để đảm bảo tính thống nhất của dự án Luật, Thường trực UBTCNS đề nghị xác định rõ nguyên tắc: Các Luật khác có thể quy định những vấn đề đặc thù, cụ thể thuộc lĩnh vực chuyên ngành liên quan đến quản lý giá, song cần tuân thủ các nguyên tắc chung được quy định tại Luật này.
Thường trực UBTCNS cho biết, dự thảo Luật chưa bảo đảm tính cụ thể, trong số 72 điều, có đến 13 điều giao Chính phủ, trong đó có nhiều nội dung thuộc phạm vi quy định của Luật. Dự thảo Luật cũng chưa bảo đảm tính bao quát; một số nội dung quan trọng liên quan trực tiếp đến hiệu quả, minh bạch trong quản lý giá chưa được quy định rõ, như: Tiêu chí cụ thể về hàng hoá, dịch vụ bình ổn giá; căn cứ xác định danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá; các vấn đề liên quan đến thẩm quyền, bao gồm thẩm quyền của Quốc hội, UBTVQH; nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng trong các trường hợp kinh doanh trên nền tảng số chưa được đề cập; chế độ trách nhiệm trong thẩm định giá Nhà nước chưa rõ ràng; công tác hậu kiểm, việc phòng ngừa các sai phạm trong thẩm định giá chưa đầy đủ.
Liên quan đến thẩm quyền Quốc hội, UBTVQH, dự thảo Luật đã được Chính phủ chỉnh sửa theo hướng: Thu hẹp các nội dung cần trình Quốc hội so với Luật hiện hành; bổ sung quyền cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong định giá. Thường trực UBTCNS đề nghị Chính phủ làm rõ căn cứ, tính thuyết phục của việc sửa đổi nhằm đảm bảo hợp lý, minh bạch, ổn định và thống nhất trong quản lý giá.
Tham gia thảo luận về dự án Luật, đa số ý kiến các thành viên UBTVQH nhất trí với đề xuất sửa đổi Luật nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý trong lĩnh vực giá. Các đại biểu đánh giá cao cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị công phu, hồ sơ dự án Luật tương đối đầy đủ theo quy định.
Thảo luận hoàn thiện dự thảo Luật, các ý kiến cho rằng: Về phạm vi sửa đổi của Luật, cần nghiên cứu, rà soát kỹ để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật; rà soát kỹ các quy định về quản lý Nhà nước về giá, hạn chế việc phân công quá cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của các Bộ, vì những điều này thuộc thẩm quyền của Chính phủ; Chính phủ cần đánh giá, tổng kết về hoạt động, trích và sử dụng lại hiệu quả việc sử dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu vừa qua và đề xuất cách đề xuất của Chính phủ; bổ sung một số quy định để tăng cường việc thực hiện trách nhiệm của các cơ quan chuyên môn; cụ thể hóa quy định về công bố thông tin để khả thi trong áp dụng triển khai…
Cho ý kiến về hồ sơ dự án Luật, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ
cho rằng, sửa đổi Luật Giá là một dịp để đánh giá căn cơ về quá trình thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về giá, vì vật đề nghị rà soát lại đội ngũ thực hiện công tác quản lý Nhà nước về giá, từ công tác tuyển dụng, đào tạo, huấn luyện… từ đó đưa ra các điều chỉnh phù hợp. “Chúng ta đang hướng tới xây dựng nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, nên nguyên tắc là phải tôn trọng quy luật thị trường, tôn trọng quyền định đoạt về vấn đề giá cả của các tổ chức, cá nhân, chủ thể tham gia thị trường. Sự can thiệp của Nhà nước phải tuân thủ theo quy định của pháp luật, để tránh xâm phạm quyền lợi của các chủ thể. Vì vậy, việc thay đổi phân công, phân cấp, phân quyền trong quản lý về giá phải thực hiện theo nguyên tắc, không tùy tiện” - Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh.
Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, UBTVQH đánh giá cao sự chuẩn bị công phu dự án Luật Giá (sửa đổi) của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính – Ngân sách. Đề nghị cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra tiếp tục tổng kết, đánh giá kỹ lưỡng Luật hiện hành để kế thừa, phát huy những quy định đã áp dụng hiệu quả trong thực tiễn, đồng thời chỉ rõ những bất cập, hạn chế để hoàn thiện dự thảo Luật, đảm bảo việc quản lý giá chặt chẽ, hiệu quả, đảm bảo cơ sở pháp lý trong lĩnh vực giá, vận hành thông suốt nền kinh tế; rà soát đánh giá kỹ tác động của từng chính sách sửa đổi, bổ sung, đảm bảo hiệu quả, khả thi; tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đảm bảo phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; đảm bảo quản lý, điều hành giá nhất quán theo cơ chế thị trường, tôn trọng quyền quyết định giá của các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh, tôn trọng các quy luật kinh tế khách quan chi phối sự hình thành và vận động của giá cả thị trường; đảm bảo việc quản lý điều tiết của Nhà nước về giá để khắc phục hạn chế, tiêu cực của thị trường với biện pháp phù hợp, chủ yếu bằng các biện pháp gián tiếp vĩ mô, phù hợp với các cam kết quốc tế.
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến của UBTVQH, khẩn trương hoàn chỉnh hồ sơ dự án Luật để trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 4 vào tháng 10/2022./.
Ngọc Bích