Tập huấn các tài liệu đào tạo về Kiểm toán hoạt động trong khuôn khổ hợp tác với CAAF

Phát biểu khai giảng lớp tập huấn, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Việt Hùng cho biết: Ngay từ khi KTNN bắt đầu triển khai thí điểm loại hình kiểm toán hoạt động (KTHĐ), CAAF đã luôn sát cánh, hỗ trợ KTNN tăng cường năng lực KTHĐ thông qua Chương trình hợp tác giai đoạn 2012-2017, giai đoạn 2018-2025. Với sự hỗ trợ kỹ thuật của CAAF, KTNN Việt Nam đã ban hành 02 Chuẩn mực về KTHĐ là CMKTNN số 300 - Các nguyên tắc cơ bản của KTHĐ và CMKTNN số 3000 - Hướng dẫn KTHĐ xây dựng bộ tài liệu đào tạo căn bản về KTHĐ, Quy trình kiểm toán hoạt động, tăng cường năng lực và tổ chức bộ máy KTHĐ của KTNN… Ngoài ra, CAAF còn tài trợ cho các Kiểm toán viên của KTNN sang học tập, đào tạo tại Canada và tổ chức nhiều Hội thảo/khóa đào tạo về KTHĐ tại Việt Nam.

Theo ông Nguyễn Việt Hùng, việc xây dựng các tài liệu đào tạo về KTHĐ là một trong những nội dung được 2 Bên quan tâm và tập trung thực hiện đạt nhiều kết quả quan trọng. Năm 2015, CAAF đã hỗ trợ KTNN Việt Nam hoàn thiện xây dựng bộ tài liệu căn bản về kiểm toán hoạt động. Tháng 6/2022, KTNN thành lập Nhóm xây dựng tài liệu đào tạo về KTHĐ của KTNN nhằm nghiên cứu, biên soạn tài liệu đào tạo về KTHĐ dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của Canada và xây dựng, thực hiện kế hoạch đào tạo thí điểm các tài liệu đào tạo trên tại KTNN.  “Dự kiến trong năm 2022 và 2023, Nhóm sẽ hoàn thiện xây dựng 04 tài liệu đào tạo phù hợp thực tiễn tại KTNN Việt Nam, trình Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành, gồm: Phân tích nguyên nhân gốc rễ; Thu thập và phân tích bằng chứng kiểm toán; Sự tham gia của đơn vị được kiểm toán và Kiểm toán bình đẳng giới. KTNN Việt Nam và CCAF mong muốn rằng, cùng với việc hoàn thiện các tài liệu đào tạo trên, CCAF sẽ đào tạo cho các giảng viên là cán bộ, công chức KTNN Việt Nam, đồng thời hướng dẫn thực hành để KTNN Việt Nam tự đào tạo lẫn nhau và trở thành chuyên gia trong các lĩnh vực nói trên sau khi CCAF kết thúc Chương trình hợp tác vào tháng 3/2025” – ông Nguyễn Việt Hùng cho biết.
 
 Lớp tập huấn Phân tích nguyên nhân gốc rễ; Thu thập và phân tích bằng chứng kiểm toán là một trong những nội dung chính được tổ chức tại Việt Nam trong chuyến thăm và làm việc của Đoàn công tác CCAF lần này. Giảng viên của lớp tập huấn là ông John Affleck - chuyên gia cấp cao của CAAF và bà Sherazade Shafiq, giảng viên, điều phối viên của Chương trình. Với bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực Kiểm toán hoạt động (KTHĐ) cũng như tham gia thiết kế các chương trình đào tạo đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu và mang đến nhiều nội dung quan trọng liên quan đến 2 chủ đề cho các học viên của KTNN Việt Nam.

Tại lớp tập huấn, liên quan đến nội dung Phân tích nguyên nhân gốc rễ, các giảng viên đã chia sẻ với học viên những khái niệm cơ bản về việc tư duy thế nào là phân tích nguyên nhân gốc rễ; phân tích nguyên nhân gốc rễ và quy trình kiểm toán; các loại nguyên nhân chính trong khu vực công; lợi ích của phân tích nguyên nhân gốc rễ và các nguy cơ, rủi ro phải cân nhắc. Đi cùng với bài giảng là các công cụ hình ảnh-sơ đồ xương cá, bản đồ nguyên nhân, biểu đồ Pareto và nhiều tình huống thực tiễn đã được KTNN Canada thực hiện làm ví dụ minh họa.

Giảng viên và học viên cũng sôi nổi trao đổi về các phát hiện kiểm toán thông thường; các kết luận kiểm toán điển hình để trả lời câu hỏi: Tại sao cần làm phân tích nguyên nhân gốc rễ? Kiểm toán viên tư duy như thế nào về các phát hiện, kết quả của cuộc kiểm toán; nguyên nhân tại sao lại có những phát hiện, kết quả đó…từ đó giúp Kiểm toán viên nhà nước xác định cấp độ để đưa ra được các khuyến nghị đúng đắn và thuyết phục.

Theo các chuyên gia CCAF, những học viên sẽ học cách thu thập bằng chứng kiểm toán thích hợp, đầy đủ và phân tích bằng chứng này để hỗ trợ các phát hiện kiểm toán, gồm: Thiết kế chiến lược để thu thập bằng chứng; đánh giá tính đầy đủ và thích hợp của bằng chứng; áp dụng các kỹ thuật thu thập bằng chứng; áp dụng lấy mẫu và phân tích tổng thể trong một cuộc kiểm toán; áp dụng các kỹ thuật phân tích định lượng và định tính thông thường; chuẩn bị các báo cáo phù hợp với bằng chứng.

Bên cạnh đó, các chuyên gia đã cùng trao đổi về những thách thức đối với Kiểm toán viên khi thực hiện cuộc KTHĐ. Theo các chuyên gia CCAF, điều khó nhất là các Kiểm toán viên không biết bắt đầu từ đâu và dừng lại khi nào? Đặt giả thiết, trong quá trình thực hiện kiểm toán, Kiểm toán viên nhận ra ở giai đoạn phân tích có điểm gì đó chưa hợp lý và dành quá nhiều thời gian để thu thập những bằng chứng không hữu ích; không sử dụng các nguồn lực tốt nhất để tìm thông tin/bằng chứng. Ngoài ra, Kiểm toán viên có thể thiếu đi kỹ năng và nguồn lực để kiểm tra Dữ liệu lớn; phân tích các dữ liệu không nhất quán… cũng là những thách thức mà Kiểm toán viên phải đối mặt.

Liên quan đến những lĩnh vực đòi hỏi phải có nhiều phán đoán khi phân tích bằng chứng kiểm toán, các chuyên gia cũng chỉ ra, đó là lúc bằng chứng có thể không được kết luận; bằng chứng mâu thuẫn không nên bỏ qua; các quan điểm khác nhau, cần chứng thực, mạch lạc, đồng thuận; các cấp khác nhau trong đơn vị có thể có quan điểm khác nhau…

Các loại bằng chứng được xác định là những bằng chứng vật lý, tài liệu và lời chứng, kiểm toán được coi là thích hợp cần là những bằng chứng có giá trị, đáng tin cậy, đủ và phù hợp…

Trong một ngày tập huấn, các học viên tuân thủ thời gian học tập, tích cực và cởi mở trao đổi, thảo luận, chia sẻ thêm tình hình, hoạt động thực tiễn cũng như những hiểu biết, kinh nghiệm và các vấn đề còn băn khoăn liên quan đến 2 nội dung tập huấn trên. Theo dự kiến, sau lớp tập huấn, các Nhóm công tác của KTNN Việt Nam và các chuyên gia CCAF sẽ tiếp tục hoàn thiện slide bài giảng, trình Tổng Kiểm toán nhà nước ban hành Tài liệu đào tạo và các chuyên gia CCAF sẵn sàng trở lại vào các khóa đào tạo trong quý I/2023./.

Phương Ngọc