Quốc hội thảo luận về dự án Luật Giá (sửa đổi)

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, tại Kỳ họp này Quốc hội đã nghe trình bày Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về dự án Luật Giá (sửa đổi). Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại Tổ về nội dung luật này với 103 lượt ý kiến của đại biểu Quốc hội. Các đại biểu đã cho ý kiến vào từng nhóm chính sách và từng điều khoản cụ thể của dự thảo Luật. 

Tổng Thư ký Quốc hội đã có báo cáo tổng hợp ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ. Về cơ bản, các ý kiến đồng tình với sự cần thiết sửa đổi Luật Giá để thể chế hóa chủ trương của Đảng, khắc phục những bất cập, hạn chế của Luật Giá hiện hành, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa Luật Giá và các Luật chuyên ngành khác có quy định về giá; đảm bảo việc quản lý chặt chẽ, hiệu quả; đảm bảo cơ sở pháp lý trong lĩnh vực giá để vận hành thông suốt nền kinh tế.
 
Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) củng cố, hoàn thiện 9 nhóm nội dung

Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) gồm 8 Chương, 72 Điều, so với Luật Giá hiện hành, dự thảo Luật đã bổ sung 3 Chương: Chương III về nội dung quản lý Nhà nước về giá, thẩm định giá và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan Nhà nước; Chương V về công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường; Chương VII về kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá nhằm củng cố cơ sở pháp lý cho việc triển khai nhiệm vụ này trong thực tiễn.

Luật Giá (sửa đổi) trình Quốc hội theo nguyên tắc thị trường có sự quản lý của Nhà nước, củng cố và hoàn thiện 9 nhóm nội dung lớn về: Danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá; Phương pháp định giá; Bình ổn giá; Kê khai giá; Hiệp thương giá; Công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường; Điều kiện đối với doanh nghiệp thẩm định giá; Điều kiện đối với thẩm định viên về giá; Hoạt động thẩm định giá của Nhà nước.

Một trong các thay đổi lớn tại dự thảo Luật là đã điều chỉnh thẩm quyền quy định danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá cho Chính phủ, nhằm tăng cường tính linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo tính chặt chẽ, minh bạch thông qua việc quy định rõ về trường hợp, phạm vi, quy trình thực hiện bình ổn giá; đảm bảo công tác quản lý giá được bao quát, tránh chồng chéo giữa Luật Giá và các Luật chuyên ngành, nhất là các mặt hàng do Nhà nước định giá.

Qua rà soát 52 nhóm mặt hàng hiện do Nhà nước định giá, dự thảo Luật đã đưa ra khỏi danh sách 14 nhóm mặt hàng, dịch vụ; bổ sung 2 nhóm mặt hàng là sách giáo khoa và hàng hóa, dịch vụ an ninh quốc phòng do Nhà nước đặt hàng; củng cố thêm các quy định và phân cấp, phân quyền, phân định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành nhất là các Bộ, ngành, địa phương, tránh chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm trong quản lý giá.
 
Đối với công tác thẩm định giá, Luật Giá (sửa đổi) quy định cụ thể, rõ ràng trách nhiệm của các doanh nghiệp thẩm định giá và các thẩm định viên về giá theo các lĩnh vực gắn với việc tăng cường điều kiện về thành lập, kinh doanh, hoạt động của doanh nghiệp thẩm định giá; quy định rõ giá trị pháp lý của kết quả thẩm định giá đồng thời quy định trách nhiệm về chuyên môn, nghiệp vụ của doanh nghiệp thẩm định giá, thẩm định viên về giá.
 
Xuất phát từ tính chất sách giáo khoa là hàng hóa thiết yếu, đặc biệt, giá sách giáo khoa có tác động diện rộng đến các gia đình học sinh trên cả nước; trên cơ sở đánh giá, từ năm 2020, Bộ Giáo dục và đào tạo đã đề xuất và Chính phủ đã trình Ủy ban thường vụ Quốc hội bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá. Theo đó, quy định Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định giá tối đa sách giáo khoa, còn các nhà xuất bản quy định giá cụ thể, để đảm bảo tính linh hoạt, chủ động của các nhà xuất bản và tránh sự tăng giá bất thường của mặt hàng này. Quy định này tiếp tục củng cố, tăng cường tính chủ động của các nhà xuất bản nhưng có cơ chế kiểm soát được giá sách giáo khoa hợp lý, phù hợp với yêu cầu thực tiễn phát sinh.

Quỹ bình ổn giá xăng dầu là Quỹ đặc thù, được thành lập theo quy định tại Nghị định 84/2009/NĐ-CP ngày 15/10/2009 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu, sau đó là Nghị định 83/2014/NĐ-CP, nay là Nghị định 95/2021/NĐ-CP. Quốc hội thông qua Luật giá 2012 đã có Quỹ bình ổn giá xăng dầu; Luật giá (sửa đổi) cũng không quy định điều chỉnh trực tiếp về Quỹ bình ổn giá xăng dầu, nhưng có quy định cơ chế chung về Quỹ bình ổn giá sẽ củng cố cơ sở pháp lý của Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Trong bối cảnh giá xăng dầu thế giới có nhiều biến động, việc sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu đã phát huy tác dụng tích cực và hiệu quả trong việc tạo nên một “bước đệm” nhằm góp phần bình ổn giá, không để giá xăng dầu trong nước tăng sốc, góp phần kiềm chế lạm phát kỳ vọng, ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì tăng trưởng và ổn định an sinh xã hội. Vì vậy, Chính phủ quyết định tiếp tục duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu để tránh biến động lớn về giá xăng dầu, trước mắt chưa bỏ công cụ Quỹ bình ổn giá, đồng thời củng cố các cơ chế trong triển khai, tổ chức thực hiện nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong việc sử dụng Quỹ. Trên cơ sở đó, tại Luật đã điều chỉnh, đưa biện pháp lập Quỹ bình ổn giá trong nhóm biện pháp bình ổn giá có thời hạn để quy định một điều riêng (điều 22) để đảm bảo cơ sở pháp lý cho Quỹ bình ổn giá xăng dầu.

Các đại biểu Quốc hội đóng góp nhiều ý kiến có giá trị vào dự thảo Luật Giá (sửa đổi)

Tại phiên thảo luận đã có 19 đại biểu phát biểu với đa số ý kiến cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Giá nhằm hoàn thiện thể chế pháp luật về giá đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới, khắc phục những tồn tại, hạn chế sau 9 năm thi hành Luật, góp phần tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh đó, các đại biểu đã tập trung thảo luận về những nội dung: Phạm vi sửa đổi; hồ sơ của dự án Luật; giải thích từ ngữ; việc áp dụng Luật Giá và các luật có liên quan; nguyên tắc quản lý, điều tiết giá của Nhà nước; các hành vi bị nghiêm cấm; nội dung quản lý nhà nước về giá; nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan Nhà nước; Quỹ bình ổn giá; cơ sở dữ liệu quốc gia về giá; việc công khai thông tin; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh, người tiêu dùng; quản lý về giá, thẩm định giá; căn cứ, phương pháp, nguyên tắc định giá; thẩm định giá của nhà nước; hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá; dịch vụ thẩm định giá; đăng ký hành nghề thẩm định giá; thẩm định viên về giá; điều kiện cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá; bình ổn giá; định giá; hiệp thương giá; kê khai giá, niêm yết giá, tham chiếu giá; tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường; kiểm tra yếu tố hình thành giá; kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá; hiệu lực thi hành…

Thảo luận tại phiên họp, đại biểu Trần Hoàng Ngân, Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TP Hồ Chí Minh đề nghị Luật sửa đổi lần này cần nhấn mạnh đến công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát, quản lý giá và sự phối hợp giữa các cơ quan, ban, ngành trong việc thực thi pháp luật về giá. .. Theo đại biểu, Chương 7 về kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giá, thẩm định giá chỉ có ba điều, khoản, chưa làm rõ được nội dung giám sát tuân thủ việc thực thi pháp luật. Do đó cơ quan soạn thảo cần gia cố thêm nội dung và làm rõ hơn vai trò của cơ quan tham gia trong việc kiểm tra, hậu kiểm, giám sát tuân thủ việc thực thi pháp luật cũng như việc xử phạt khi vi phạm các điều khoản của Luật này.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân, Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai đề nghị làm rõ nội dung Quỹ bình ổn giá xăng dầu là “bước đệm” để bình ổn giá xăng dầu, đồng thời đề nghị sử dụng linh hoạt nhiều công cụ khác trong bình ổn giá. Về vấn đề niêm yết giá, đại biểu cho rằng, Điều 32 còn quy định chung chung, chưa rõ ràng, cụ thể, không xác định rõ được trách nhiệm, nghĩa vụ thuế, chưa thể hiện rõ phương pháp quản lý phù hợp. Đại biểu đề nghị nghiên cứu rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính chặt chẽ của dự thảo Luật.
 

Đại biểu Khương Thị Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Nam Định góp ý về Khoản 5 Điều 15 của dự thảo Luật Giá (sửa đổi) quy định: Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định tổ chức phân công, phân cấp việc tiếp nhận, kê khai giá trên địa bàn tỉnh, đề nghị phân công rõ việc tiếp nhận, kê khai giá để có sự thống nhất trên địa bàn toàn quốc.
Về đạo đức nghề nghiệp của người thẩm định giá, tại Điều 47 của dự thảo Luật quy định về đăng ký hành nghề thẩm định giá, đại biểu cho rằng yêu cầu phải có thời gian thực tế làm việc tại doanh nghiệp thẩm định giá, cơ quan quản lý Nhà nước về giá và thẩm định giá từ 36 tháng trở lên sẽ hạn chế sự phát triển của nguồn nhân lực thẩm định giá. Muốn nâng cao chất lượng dịch vụ thì người hành nghề cần vượt qua kỳ thi về kiến thức chuyên môn theo quy định, chứ không nên quy định yêu cầu ràng buộc phải có thời gian thực tế làm việc tại doanh nghiệp, cơ quan quản lý Nhà nước về giá và thẩm định giá… Đại biểu đề nghị dự thảo Luật nên hướng tới quy định nội dung nâng cao chất lượng kỳ thi, thẩm định viên về giá để đánh giá đúng người có chuyên môn, có đạo đức nghề nghiệp thay vì hạn chế người được tham gia.

Góp ý vào Điều 23 về định giá quy định về nguyên tắc định giá phải bù đắp các chi phí sản xuất kinh doanh thực tế, hợp lý về lợi nhuận, phù hợp với mặt bằng thị trường cung cầu hàng hóa, dịch vụ và chủ trương phát triển kinh tế xã hội trong từng thời kỳ, đại biểu Khương Thị Mai cho rằng, một số sản phẩm, dịch vụ công ích, dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước khó xác định sao cho phù hợp với mặt bằng thị trường, nhất là việc tính lợi nhuận của các đơn vị sự nghiệp tự chủ về tài chính trong phương án giá.

Đóng góp ý kiến vào Luật Giá (sửa đổi), đại biểu Trần Thị Nhị Hà, Đoàn ĐBQH Tp. Hà Nội nêu quan điểm, trong dự thảo Luật cần bổ sung việc đưa mức giá trần đối với các mặt hàng thiết yếu trong những trường hợp thiên tai, dịch bệnh. Đối với giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh, đại biểu cho rằng cần có sự thẩm định sao cho phù hợp với thực tiễn. 

Tại Điểm c, Khoản 2, Điều 7 dự thảo Luật quy định nghiêm cấm lợi dụng khủng hoảng kinh tế, thiên tai, địch họa, hỏa hoạn, dịch bệnh, chính sách của Nhà nước và điều kiện bất thường khác để tăng giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý, không phù hợp với biến động của yếu tố hình thành giá so với trước khi điều chỉnh giá. Theo đại biểu, trong nội dung điều khoản cần làm rõ khái niệm không phù hợp, bởi thực tế một số Đoàn kiểm tra, thanh tra đã cảnh báo dấu hiệu vi phạm khi giá bán hàng hóa cao gấp giá nhập khẩu vài chục phần trăm. Chính vì vậy, tạo ra tâm lý lo lắng cho các cơ sở y tế công lập khi phải mua trang thiết bị, sinh phẩm, vật tư tiêu hao phòng, chống dịch, thậm chí có những bên bán cũng không muốn tham gia vào giao dịch với các cơ sở y tế Nhà nước vào thời điểm dịch bệnh bùng phát. Thực tiễn trong giai đoạn bùng phát dịch bệnh Covid-19, có những thời điểm giá một số loại trang thiết bị y tế, vật tư tiêu hao, test kit, xét nghiệm khẩu trang tăng rất nhanh. Vì vậy, đại biểu Trần Thị Nhị Hà đề xuất Ban soạn thảo dự án Luật cân nhắc quy định cụ thể mức trần lợi nhuận trên giá vốn hoặc trên giá thành toàn bộ đối với các mặt hàng thiết yếu trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế, thiên tai, dịch bệnh và có thể xem đây như một biện pháp bình ổn giá có thời hạn để bổ sung vào Khoản 3 Điều 20 của dự án Luật.

Đại biểu Lại Văn Hoàn, Đoàn ĐBHQ tỉnh Thái Bình góp ý về vấn đề quản lý giá đã được đề cập chủ yếu ở dự thảo Luật, song trên thực tế, nhiều đạo Luật khác cũng quy định các nội dung về quản lý giá như lĩnh vực đất đai, y tế, đấu thầu, xây dựng. Vì vậy đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xác định rõ giới hạn, phạm vi điều chỉnh của Luật, mối quan hệ với các Luật có liên quan. 

Đại biểu Lại Văn Hoàn cho rằng, dự thảo Luật chưa đảm bảo tính bao quát một số nội dung quan trọng liên quan trực tiếp đến điều khoản minh bạch trong quản lý giá, chưa quy định rõ  tiêu chí cụ thể về hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá. Căn cứ xác định danh mục hàng hóa do Nhà nước định giá, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng trong các trường hợp tổ chức kinh doanh trên nền tảng số chưa được đề cập và chế độ trách nhiệm trong thẩm định giá Nhà nước chưa rõ ràng. Đại biểu đề nghị bổ sung khái niệm về “giá trị phi thị trường” vào Điều 4 dự thảo; không nên đưa khái niệm “thông đồng về giá, thẩm định giá”.

Về nguyên tắc thẩm định giá tại Điều 23, đại biểu Lại Văn Hoàn đề nghị tách quy định về định giá Nhà nước riêng, định giá tổ chức, cá nhân riêng để tránh nhầm lẫn, khó quy định; bổ sung quy định về Hội đồng định giá Nhà nước, cụ thể vai trò, nhiệm vụ, đối tượng cụ thể để tách biệt với hoạt động của Hội đồng thẩm định giá Nhà nước. 

Về hoạt động thẩm định giá tại Điều 43, đại biểu Lại Văn Hoàn đề nghị cần bổ sung lại khái niệm “tài sản thẩm định giá” cho đầy đủ với nhu cầu thực tế về thẩm định giá.

Đại biểu Trần Quang Minh - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình đề nghị bổ sung khái niệm giá trị phi thị trường và bổ sung khái niệm này vào trong Luật, bởi trong hệ thống tiêu chuẩn thẩm định giá còn có tiêu chuẩn về cơ sở giá trị này. 

Việc điều tiết giá và điều tiết giá theo cơ chế thị trường chưa được làm rõ trong dự thảo Luật, đại biểu yêu cầu bổ sung vào dự thảo Luật. Về quy định tại điểm c, khoản 2 Điều 7, đại biểu đề nghị cần làm rõ thế nào là bất hợp lý để tránh tình trạng quy định mang tính định tính, gây khó khăn trong quá trình áp dụng.

Liên quan tới quy định quản lý Nhà nước về giá, đại biểu Trần Quang Minh đề nghị bổ sung nội dung ứng dụng công nghệ thông tin về giá, xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu về giá để phù hợp với quy định khác tại dự thảo luật. Đồng thời đề nghị quy định thống nhất trách nhiệm xây dựng, quản lý và vận hành cơ sở dữ liệu về giá. Để đảm bảo thực hiện Chính phủ số, Chính phủ điện tử, đại biểu đề nghị giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giá, các bộ, cơ quan ngang Bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ thực hiện việc quản lý và vận hành cơ sở dữ liệu về giá nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình áp dụng.

Đại biểu Đinh Thị Phương Lan - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ngãi đề nghị cơ quan soạn thảo quan tâm đến quy định về hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá, cần quy định chi tiết một số nguyên tắc, tiêu chí, điều kiện được bình ổn giá. Đặc biệt là đối với mặt hàng xăng dầu thành phẩm, thuốc bảo vệ thực vật nhằm tránh can thiệp quá sâu vào thị trường; đồng thời, đảm bảo định hướng phát triển kinh tế xanh và bền vững. Đồng thời, tiếp tục rà soát các nội dung liên quan đến bình ổn giá để không làm hoặc giảm thiểu ảnh hưởng đến việc đầu tư nâng chất lượng trang thiết bị, vật tư y tế cho khám chữa bệnh.

Về nguyên tắc bình ổn giá được quy định tại khoản 1 Điều 20 của dự thảo, đại biểu Đinh Thị Phương Lan đề nghị cần tiếp tục quy định rõ hơn các tiêu chí để xác định khi nào giá tăng quá cao hoặc quá thấp gây ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội, sản xuất kinh doanh mặt bằng giá thị trường. Đồng thời, tại Điều 20 dự thảo Luật, Chính phủ cũng là cơ quan có thẩm quyền thực hiện các biện pháp bình ổn giá, bao gồm điều hòa sản xuất hàng hóa trong nước, hàng hóa xuất nhập khẩu, điều hòa hàng hóa giữa các vùng giữa các địa phương thông qua tổ chức lưu thông hàng hóa mua vào bán ra dự trữ quốc gia, hàng dự trữ lưu thông quy định giá cụ thể giá tối thiểu hoặc khung giá phù hợp với tính chất từng loại hàng hóa, dịch vụ và thời hạn áp dụng. Đại biểu cho rằng quy định trên là khá rộng về thẩm quyền những lại thiếu các tiêu chí, căn cứ và phương pháp định giá cụ thể. Điều này có thể dẫn đến sự thiếu minh bạch, ảnh hưởng không tốt cho thị trường, không đảm bảo với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Góp ý về Quỹ Bình ổn giá, đại biểu đề nghị cần tiếp tục đánh giá sự phù hợp của Quỹ nhằm tránh lạm dụng hoặc giảm thiểu tác động không mong muốn khi thực hiện bình ổn giá. Về căn cứ và phương pháp định giá, đại biểu đề nghị dự thảo cần được tiếp tục hoàn thiện theo hướng nghiên cứu tính phù hợp, bổ sung quy định cụ thể các phương pháp định giá theo cách tiếp cận từ thị trường.

Bộ Tài chính tiếp thu tối đa các ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện dự án Luật

Kết thúc phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Bộ trưởng nêu rõ, Bộ Tài chính được Chính phủ giao chủ trì soạn thảo dự án Luật Giá (sửa đổi). Thay mặt cơ quan soạn thảo, Bộ Tài chính tiếp thu tối đa các ý kiến thảo luận của các đại biểu Quốc hội tại Tổ và tại Hội trường, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện dự án Luật để trình Quốc hội xem xét.
 
Về mối quan hệ của Luật giá (sửa đổi) và các Luật khác, Bộ trưởng cho biết hiện có 21 Luật có quy định về giá. Để khắc phục những chồng chéo giữa các Luật chuyên ngành, tăng cường tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật về giá, Luật giá (sửa đổi) sẽ điều chỉnh toàn diện những vấn đề về giá; quy định thống nhất Danh mục hàng hóa; đối với một số mặt hàng đặc thù, chuyên ngành thì quy định rõ những vấn đề về nguyên tắc, phương pháp, quy trình định giá thực hiện theo quy định tại Luật chuyên ngành.

Về hiệp thương giá, Dự án Luật lần này không xác định phạm vi và chỉ có doanh nghiệp với doanh nghiệp hiệp thương giá với nhau, cơ quan Nhà nước sẽ đóng vai trò là trọng tài.

Đối với ý kiến đại biểu đề nghị đưa sách giáo khoa vào Danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá và giao Bộ Giáo dục và Đào tạo định giá tối đa, Bộ trưởng cho biết, ý kiến này có cơ sở và phù hợp với thực tiễn. Bộ Tài chính sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và đào tạo, Ủy ban tài chính ngân sách trong quá trình chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo để có quy định phù hợp.

Về vấn đề kê khai giá, Bộ trưởng cho rằng, giữa rất nhiều loại giá với những vai trò khác nhau, cần tập trung vào một số giá cụ thể để đảm bảo hiệu quả điều chỉnh với nguồn lực hữu hạn. Bộ trưởng nhấn mạnh, kê khai giá là nhằm yêu cầu giải trình khi giá cả có thay đổi, đảm bảo không biến động giá đột ngột. Ban soạn thảo sẽ tiếp thu ý kiến các đại biểu và quy định chi tiết hơn nữa về nội dung này.

Ngoài ra, đối với nhiều nội dung khác của Dự án Luật, Bộ tài chính sẽ tiếp thu các ý kiến đại biểu Quốc hội; lấy ý kiến các đối tượng tác động; tham vấn ý kiến chuyên gia để tiếp tục hoàn thiện Dự án Luật này trình Quốc hội xem xét./.

Tường Vy