Quốc hội cho ý kiến về dự kiến Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2023
Trình bày Tờ trình trước Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự kiến Chương trình Luật, Pháp năm 2024, điều chỉnh Chương trình năm 2023, hồ sơ đề nghị của Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam... được chuẩn bị cơ bản, đáp ứng yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm các tờ trình, báo cáo, bản điện tử hồ sơ chi tiết của từng dự án kèm theo với tổng số 10.256 trang. Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã xem xét thận trọng, kỹ lưỡng đối với từng đề nghị trên cơ sở hồ sơ của các cơ quan, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) ý kiến thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội, bảo đảm tính khả thi của Chương trình, sát với yêu cầu của thực tiễn để trình Quốc hội xem xét, quyết định.
UBTVQH đề nghị Quốc hội cho điều chỉnh Chương trình năm 2023 như sau: Bổ sung 4 dự án Luật, bao gồm: Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp, Luật Thủ đô (sửa đổi), Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản vào Chương trình Luật, Pháp lệnh năm 2023, trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6 và thông qua tại Kỳ họp thứ 7. Bổ sung dự án Pháp lệnh Chi phí tố tụng vào Chương trình năm 2023.
Đối với 3 dự án Luật đã được Quốc hội khóa XIV cho ý kiến, bao gồm: Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, Luật Đường bộ, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, Chính phủ đề nghị bổ sung vào Chương trình năm 2023 và đã trình hồ sơ đầy đủ của 3 dự án.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, tại phiên họp chuyên đề pháp luật tháng 4/2023, UBTVQH đã xem xét việc đề nghị Quốc hội cho bổ sung vào Chương trình năm 2023 đối với 03 dự án Luật và nhận thấy, Chính phủ đã nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị, ý kiến của các cơ quan hữu quan và ý kiến của đại biểu Quốc hội khóa XIV, làm rõ cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, sự cần thiết ban hành và nội dung chính của 03 dự án Luật.
Do đó, UBTVQH tán thành trình Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung 03 dự án Luật này vào Chương trình năm 2023 và thống nhất với đề xuất của Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 5, thông qua tại Kỳ họp thứ 6 đối với dự án Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Đồng thời, UBTVQH đề nghị Quốc hội xem xét, quyết định Chương trình năm 2024 như sau: Trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7 đối với 10 dự án, trong đó có 8 dự án Luật sẽ được Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 6, bao gồm: Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Luật Lưu trữ (sửa đổi), Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp, Luật Đường bộ, Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, Luật Thủ đô (sửa đổi), Luật Tổ chức tòa án nhân dân (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu giá tài sản và 2 dự án trình Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình tại một kỳ họp, bao gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cảnh vệ, Nghị quyết về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025.
Trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 7 và thông qua tại Kỳ họp thứ 8 đối với 9 dự án Luật bao gồm: Luật Công chứng (sửa đổi), Luật Công đoàn (sửa đổi), Luật Di sản văn hóa (sửa đổi), Luật Địa chất và khoáng sản, Luật Phòng không nhân dân, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Dược, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, như tiến độ do các cơ quan đề xuất.
Trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 đối với 2 dự án Luật, bao gồm: Luật Chuyển đổi giới tính và Luật Việc làm (sửa đổi).
Đối với dự án Luật Chuyển đổi giới tính - đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đề nghị đưa vào Chương trình năm 2024, ý kiến của Chính phủ, ý kiến thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội đều tán thành sự cần thiết ban hành Luật để thực hiện Điều 37 của Bộ luật Dân sự. UBTVQH nhận thấy, hồ sơ đề nghị xây dựng Luật cơ bản bảo đảm yêu cầu theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, do đó, nhất trí trình Quốc hội xem xét, quyết định đưa dự án Luật vào Chương trình năm 2024, đồng thời thống nhất với đại biểu Quốc hội điều chỉnh thời gian trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 và thông qua tại Kỳ họp thứ 9 để có thêm thời gian nghiên cứu, chuẩn bị kỹ lưỡng, bảo đảm chất lượng soạn thảo dự án Luật.
Tại phiên thảo luận đã có 21 lượt đại biểu phát biểu ý kiến. Đa số các ý kiến tán thành với Tờ trình về dự kiến Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2023 cũng như nội dung dự thảo Nghị quyết. Các đại biểu cũng đã đóng góp nhiều ý kiến cụ thể về điều chỉnh chương trình, tăng tính dự báo trong công tác xây dựng pháp luật, đề xuất nhiều giải pháp tăng cường kỷ luật kỷ cương, cá thể hóa trách nhiệm, đảm bảo thực hiện tốt nhất Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh của cả nhiệm kỳ nói chung và Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh hàng năm nói riêng.
Phát biểu tại hội trường, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn đánh giá, việc lập Chương trình xây dựng pháp luật ngày càng được nâng cao, các đề nghị xây dựng pháp luật ngày càng được xem xét thận trọng, chặt chẽ hơn, chất lượng hồ sơ ngày càng được nâng cao, quá trình tham gia thẩm tra đề nghị xây dựng luật của các cơ quan của Quốc hội ngày càng được tăng cường, đặc biệt hoạt động phản biện xã hội, ý kiến tham gia đóng góp của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên đã góp phần quan trọng nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật.
Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng, số lượng dự án phải bổ sung sau khi Quốc hội đã quyết định Chương trình xây dựng pháp luật còn lớn. "Do đó, đề nghị các cơ quan quan tâm hơn đến công tác tổng kết thực tiễn để lập đề nghị có tầm nhìn dài hạn hơn, đồng thời có giải pháp quyết liệt hơn để sớm đưa các dự án còn lại trong Kế hoạch số 81 ngày 5/11/2021 vào chương trình năm 2024 vào năm 2025" - đại biểu nói.
Đồng tình với đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, đại biểu Nguyễn Thị Kim Anh, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh cho rằng, trước hết Chính phủ cần chỉ đạo tổ chức việc rà soát để xem xét chặt chẽ sự cần thiết khi cho ý kiến về đề nghị xây dựng luật, pháp luật. Các cơ quan đề xuất cần làm rõ sự cần thiết, đánh giá tác động, phạm vi điều chỉnh. Bộ Tư pháp, Chính phủ và các cơ quan của Quốc hội có trách nhiệm rà soát trước khi trình ra Quốc hội xem xét, thông qua.
Bên cạnh đó, Chính phủ cần tăng cường hơn nữa kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật, nghiêm túc tuân thủ quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Các Bộ chủ trì đề xuất, Bộ Tư pháp, Chính phủ và các cơ quan của Quốc hội cùng đồng hành ngay từ giai đoạn đầu của việc đề xuất xây dựng Luật, kiên quyết không đưa vào chương trình các dự án Luật chưa được chuẩn bị kỹ càng, chưa đủ điều kiện.
Ngoài ra, cơ quan chủ trì soạn thảo phải phối hợp chặt chẽ với Bộ Tư pháp, các cơ quan của Quốc hội, thường xuyên cập nhật dự thảo tiếp thu chỉnh lý ở từng giai đoạn để có phản ứng nhanh, kịp thời, đảm bảo dự thảo đạt chất lượng cao khi trình Quốc hội thông qua.
Theo đại biểu Lê Thanh Vân, Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau, hoạt động lập pháp vẫn còn có những hạn chế nhất định, trong đó có 3 hạn chế cố hữu. Một là việc thường xuyên điều chỉnh chương trình xây dựng luật pháp lệnh hàng năm chứa đựng tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro, không bảo đảm và không tránh khỏi lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ. Hai là chất lượng các đạo luật chưa cao, đặc biệt là các quy phạm chính trị còn tồn tại khá phổ biến trong các đạo luật, chưa thể hướng dẫn được hành vi của con người và hệ quả là phải ban hành nhiều văn bản hướng dẫn. Ba là kỷ cương lập pháp chưa nghiêm, trách nhiệm của người đứng đầu chưa xác định rõ và đặc biệt ý là quá trình xây dựng chương trình luật pháp lệnh còn cài cắm lợi ích.
Để khắc phục 3 tình trạng đó, đại biểu Lê Thanh Vân kiến nghị phải sớm khôi phục lại việc xây dựng chương trình pháp luật cho toàn khóa bám vào nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng, hạn chế đến mức tối đa việc điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật hàng năm. Đồng thời, phải khắc phục tình trạng Luật khung, Luật ống, hạn chế bớt các vi phạm chính trị trong các đạo luật Bổ sung thêm một số giải pháp tổ chức xây dựng Luật, Pháp lệnh, đại biểu Lê Thanh Vân cho rằng, thành phần Ban soạn thảo luật nên tăng cường các đối tượng bên ngoài, Trưởng ban soạn thảo có thể không phải là đại diện các Bộ, ngành.
Đại biểu Lê Thanh Vân cũng kiến nghị UBTVQH nên tập trung vào kiểm soát thủ tục, trình tự của các hồ sơ sự thảo Luật, thay vì can dự sâu vào nội dung của dự thảo Luật, bởi theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội, khi nào Quốc hội giao UBTVQH ban hành Pháp lệnh, các Nghị quyết chứa đựng quy phạm pháp luật, khi đó UBTVQH mới thực hiện quyền ủy nhiệm luật pháp; còn giai đoạn soạn thảo, chủ yếu là cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra. Vì vậy, UBTVQH cần tập trung vào kiểm soát thủ tục, quy trình lập pháp để ngăn chặn ngay từ đầu những dự án Luật không đúng với chủ đề Quốc hội đã thông qua.
Đại biểu cũng cho rằng cần đề cao trách nhiệm cá nhân trong việc khởi xướng chính sách và kiến nghị việc sửa đổi, bổ sung các dự án Luật, trong đó yêu cầu người nào, tổ chức nào khởi xướng chính sách, đề xuất các dự án Luật phải chịu trách nhiệm trước Quốc hội, trước Nhà nước về tính hiệu quả.
Góp ý về dự kiến Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2023, đại biểu Hoàng Đức Thắng, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị cho biết, việc thay đổi, bổ sung, điều chỉnh còn nhiều so với chương trình chính thức. Không những vậy, việc này diễn ra nhiều năm và khá phổ biến. "Nguyên nhân là do yếu tố dự báo chưa cao, yêu cầu thực tiễn cuộc sống đòi hỏi phải có điều chỉnh, bổ sung hay do kỷ luật, kỷ cương không được thực hiện một cách nghiêm túc, còn tình trạng nể nang, tùy tiện?" - đại biểu đặt câu hỏi.
Đại biểu cho biết, một số dự án Luật chuẩn bị gửi đến đại biểu Quốc hội còn rất chậm, không bảo đảm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và quy chế hoạt động của Quốc hội, làm hạn chế rất lớn đến việc nghiên cứu, tham gia của đại biểu Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội. "Dường như câu chuyện làm Luật còn cập rập, vội vàng và thiếu chắc chắn. Cùng với đó, tuổi thọ của các dự án Luật ngày càng được “trẻ hóa”. Một số dự án Luật mới ban hành 2-3 năm lại sửa đổi, bổ sung. Đây là vấn đề đại biểu Quốc hội, cử tri và Nhân dân quan tâm và yêu cầu phải được mổ xẻ và có giải pháp khắc phục dứt khoát căn cơ, không né tránh, không nể nang" - đại biểu nói.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, UBTVQH ghi nhận và cảm ơn ý kiến của các đại biểu Quốc hội đồng thời cho biết, sau phiên họp, Tổng Thư ký Quốc hội sẽ phối hợp với Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tổng hợp ý kiến của các đại biểu Quốc hội, giúp UBTVQH nghiên cứu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, chuẩn bị báo cáo giải trình, tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội để trình Quốc hội xem xét thông qua./.
M. Thúy
