Kiểm toán đánh giá hoạt động điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng nhà nước Việt Nam

Đề tài do CN. Phan Trường Giang - Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành VII và Ths. Nguyễn Xuân Toàn KTNN chuyên ngành VII đồng chủ nhiệm.

Trình bày kết quả nghiên cứu tại Hội thảo, Ths. Nguyễn Xuân Toàn cho biết: Theo các tài liệu hướng dẫn kiểm toán ngân hàng Trung ương (NHTW) của quốc tế cũng như yêu cầu về hoạt động kiểm toán nội bộ được quy định trong Luật Ngân hàng Nhà nước năm 2010 đều cho thấy việc có một cơ chế giám sát, kiểm toán đối với các hoạt động của NHTW là cần thiết.

Hàng năm, KTNN đều thực hiện kiểm toán báo cáo tài chính (BCTC) và một số hoạt động của NHNN theo Luật Ngân hàng Nhà nước và Luật Kiểm toán nhà nước, trong đó nội dung kiểm toán công tác điều hành chính sách tiền tệ (CSTT) là một trong những nội dung kiểm toán quan trọng và cần thiết mà Chính Phủ và Quốc hội rất quan tâm trong giai đoạn hiện nay.

Tuy nhiên, việc kiểm toán, đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả, kinh tế của việc điều hành CSTT còn hạn chế, gặp khó khăn trong quá trình thực hiện, tính thuyết phục của các phát hiện và kiến nghị chưa cao. Lý giải cho thực tế nêu trên, Ban Đề tài cho rằng việc kiểm toán đối với công tác điều hành CSTT thời gian qua được thực hiện theo hướng dẫn kiểm toán chung trong lĩnh vực kiểm toán tài chính ngân hàng mà chưa có hướng dẫn riêng; đồng thời, KTNN chưa xây dựng được các tiêu chí phù hợp để làm cơ sở hướng dẫn việc kiểm toán đánh giá việc điều hành CSTT. “Vì vậy, việc nghiên cứu và xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động điều hành CSTT của NHNN là cần thiết nhằm nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả kiểm toán đối với NHNN nói riêng và KTNN nói chung.”- Ths. Nguyễn Xuân Toàn nhấn mạnh.

Theo Ths. Nguyễn Xuân Toàn, từ phân tích, đánh giá thực tiễn điều hành CSTT của NHNN; kinh nghiệm kiểm toán các tổ chức tài chính ngân hàng, cũng như nghiên cứu các tài liệu trong và ngoài nước, Ban Đề tài đã nghiên cứu, phân tích, đánh giá trên giác độ lý luận và thực tiễn để đưa ra các kiến nghị, đề xuất cơ bản, có tính định hướng để hoàn thiện các thủ tục kiểm toán, xây dựng các tiêu chí phù hợp làm cơ sở cho việc kiểm toán đánh giá hoạt động điều hành CSTT của NHNN.

Nhóm nghiên cứu đã đề xuất các tiêu chí kiểm toán đánh giá hoạt động điều hành CSTT của NHNN; phương thức tổ chức thực hiện kiểm toán hoạt động điều hành CSTT; điều kiện cần thiết phục vụ cho việc xây dựng hướng dẫn kiểm toán đánh giá hoạt động điều hành CSTT của NHNN.

Đề tài cũng đi sâu vào nghiên cứu và làm rõ mục tiêu đối với từng công cụ của CSTT, như: Kiểm toán đánh giá công tác điều hành lãi suất; Kiểm toán đánh giá công tác điều hành tỷ giá hối đoái; Kiểm toán đánh giá công tác điều hành nghiệp vụ thị trường mở; Kiểm toán đánh giá hoạt động tái cấp vốn; Kiểm toán đánh giá công tác điều hành dự trữ bắt buộc; Kiểm toán đánh giá các công cụ, biện pháp điều hành khác…
 
Tại hội thảo, các ý kiến đánh giá cao kết quả nghiên cứu của Đề tài về giá trị khoa học và thực tiễn. Theo các đại biểu, NHNN Việt Nam với sứ mệnh điều hành CSTT, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay lại càng thể hiện vai trò chức năng quản lý Nhà nước trong điều hành nền kinh tế về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối.

Trong kiểm toán lĩnh vực tài chính ngân hàng những năm gần đây, KTNN đã chú trọng hơn đến kiểm toán đánh giá công tác điều hành CSTT, tuy nhiên chưa đi sâu phân tích đánh giá được công tác điều hành CSTT, kết quả kiểm toán còn mang tính chất riêng lẻ thông qua việc kiểm toán đánh giá một số công cụ điều hành CSTT.  Vì vậy, nội dung nghiên cứu của đề tài là rất cần thiết, có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn để nâng cao chất lượng kiểm toán.

Để nâng cao chất lượng đề tài, Ban Đề tài cần tập trung làm rõ hơn cơ chế điều hành của NHNN và sự phối hợp của các chính sách, trong đó có chính sách tài khóa với CSTT. Đây là lý luận quan trọng làm cơ sở luận giải cho các nội dung được nghiên cứu trong đề tài.

Đối với mục tiêu cụ thể với từng công cụ của CSTT, có ý kiến cho rằng, Ban Đề tài cần bám sát nội dung đề tài, gắn với “kiểm toán đánh giá hoạt động điều hành chính sách” để xem xét lại các mục tiêu cụ thể. Phân biệt rõ hơn mục tiêu kiểm toán và nội dung kiểm toán. Trong đó, một số mục tiêu chưa phù hợp với “kiểm toán hoạt động điều hành”, như “đánh giá công tác theo dõi và hạch toán kế toán liên quan đến hoạt động thị trường mở; đánh giá so với mục tiêu đề ra của cơ quan có thẩm quyền…

Ngoài ra, để đảm bảo tính thuyết phục trong xây dựng các tiêu chí kiểm toán, Ban Đề tài phân tích rõ hơn các hạn chế, nguyên nhân về tiêu chí kiểm toán; các bài học kinh nghiệm trong nước, quốc tế cần tập trung vào cơ sở, kinh nghiệm trong xác định tiêu chí kiểm toán.

Hiện tại, các tiêu chí Ban Đề tài đưa ra đều là đánh giá “từng lần” thực hiện các công cụ CSTT. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu nên cân nhắc bổ sung các tiêu chí đánh giá theo một khoảng thời gian, bởi CSTT là một loại chính sách vĩ mô, có sự tác động sâu, rộng và trong một khoảng thời gian nhất định đối với nền kinh tế.

Thay mặt Ban Chủ nhiệm đề tài, Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành VII Phan Trường Giang đã giải trình một số nội dung trong kết quả nghiên cứu và khẳng định sẽ tiếp thu đầy đủ ý kiến góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học để chỉnh sửa, hoàn thiện đề tài trước khi đưa ra Hội đồng nghiệm thu./.
 
Phương Ngọc