Kết quả kiểm toán chuyên đề “việc quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do trung ương quản lý giai đoạn 2020-2023” tại Bộ Y tế
(sav.gov.vn) - Thực hiện Quyết định số 514/QĐ-KTNN ngày 15/3/2024 của Tổng Kiểm toán nhà nước, Kiểm toán nhà nước đã triển khai kiểm toán chuyên đề “việc quản lý, sử dụng các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách do trung ương quản lý giai đoạn 2020-2023” (Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá) tại Bộ Y tế và các đơn vị trực thuộc từ ngày 19/3 – 17/5. Kết quả kiểm toán cho thấy công tác quản lý, điều hành Quỹ còn nhiều bất cập, hạn chế.
Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Quỹ) là quỹ quốc gia, trực thuộc Bộ Y tế và chịu sự quản lý nhà nước về tài chính của Bộ Tài chính. Quỹ là tổ chức tài chính nhà nước có tư cách pháp nhân, có con dấu và có tài khoản riêng, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Quỹ là đơn vị hỗ trợ thường xuyên kinh phí cho các bộ, ngành, các tỉnh, thành phố, các bệnh viện thực hiện hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá, đảm bảo việc thực hiện Luật Phòng chống tác hại thuốc lá đồng bộ và hiệu quả. Giai đoạn 2020-2023, Quỹ đã thực hiện hỗ trợ kinh phí cho các đơn vị, tổ chức theo 09 nội dung của kế hoạch xây dựng được phê duyệt; tiến hành kiểm tra, giám sát việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí; báo cáo kết quả hoạt động cho các cấp có thẩm quyền theo quy định.
Kết quả kiểm toán cho thấy trong công tác quản lý, điều hành Quỹ, Bộ Y tế chưa xây dựng và phê duyệt kế hoạch phát triển trong từng thời kỳ; tiến độ xây dựng, phê duyệt, thực hiện kế hoạch chậm, nội dung các hoạt động chủ yếu mới tập trung vào công tác truyền thông và đào tạo; một số nội dung theo kế hoạch phê duyệt chưa được triển khai hoặc triển khai chưa toàn diện; công tác kiểm tra, giám sát của Quỹ và Ban kiểm soát đối với việc thực hiện theo kế hoạch đề xuất của các đơn vị còn hạn chế.
Bên cạnh đó, nguồn thu của Quỹ lớn, tăng dần qua các năm và luôn vượt kế hoạch nhưng kinh phí quyết toán đạt kết quả thấp so với số thu (bình quân đạt 30,1%) và so với kế hoạch (bình quân đạt 41,2%).
Tồn dư quỹ lớn (năm 2020 là 1.120,228 tỷ đồng; năm 2021 là 1.400,470 tỷ đồng; năm 2022 là 1.762,586 tỷ đồng; năm 2023 là 2.174,216 tỷ đồng) chưa được sử dụng có hiệu quả (hiện đang gửi tiết kiệm không kỳ hạn). Đến thời điểm kiểm toán, công tác tổ chức lựa chọn ngân hàng gửi tiết kiệm có kỳ hạn đối với số dư nhàn rỗi tạm thời của Quỹ đang thực hiện nhưng chưa hoàn thành.
Ngoài ra, Quỹ chưa xác định được cụ thể loại hình đơn vị, mô hình tổ chức trong các văn bản pháp luật (Quyết định số 47/2013/QĐ-TTg ngày 29/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ; Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính) làm cơ sở cho việc tổ chức hoạt động của Quỹ; Ngoài ra, tại Điều 3, Điều 8 Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính quy định: “Hoạt động của Quỹ phải được kiểm toán độc lập hàng năm và Quỹ gửi báo cáo kiểm toán đến Bộ Y tế, Bộ Tài chính cùng thời hạn với báo cáo tài chính” và “đơn vị chủ trì thực hiện kiểm tra thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá” là chưa phù hợp với thực tế do công tác quyết toán kinh phí bao gồm kinh phí phát sinh tại Quỹ và kinh phí của các hợp đồng Quỹ ký với các bộ, cơ quan TW, địa phương.
Từ kết quả kiểm toán, KTNN kiến nghị Bộ Y tế:
Chấn chỉnh, rút kinh nghiệm, khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, điều hành Quỹ.
Xây dựng, phê duyệt kế hoạch phát triển trong từng thời kỳ nhằm đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ theo quy định.
Khẩn trương hoàn thành các thủ tục gửi ngân hàng tiết kiệm có kỳ hạn đối với số dư nhàn rỗi tạm thời của Quỹ đảm bảo hiệu quả, an toàn, góp phần tăng trưởng Quỹ trong thời gian sớm nhất.
Ban kiểm soát có phương án tổ chức kiểm tra, giám sát hợp lý nhằm đảm bảo có thể kiểm tra, giám sát được phần lớn các đơn vị nhận hỗ trợ kinh phí từ Quỹ.
Hội đồng quản lý liên ngành báo cáo Bộ trưởng Bộ Y tế để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét sửa đổi Quyết định số 47/2013/QĐ-TTg ngày 29/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập, phê duyệt Điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ PCTHTL theo hướng quy định cụ thể loại hình đơn vị, mô hình tổ chức làm cơ sở cho hoạt động của Quỹ.
Đồng thời, KTNN kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn về thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc, chế độ quản lý tài chính và chế độ hạch toán, kế toán đối với Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá, cụ thể:
Sửa đổi Điều 8 “Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá là đơn vị chủ trì thực hiện kiểm tra thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá” và Điều 3 “Hoạt động của Quỹ phải được kiểm toán độc lập hàng năm và Quỹ gửi báo cáo kiểm toán đến Bộ Y tế, Bộ Tài chính cùng thời hạn với báo cáo tài chính”;
Bổ sung quy định hướng dẫn cụ thể loại hình hoạt động của đơn vị làm cơ sở cho việc áp dụng chế độ kế toán, các chế độ tài chính và nghĩa vụ với NSNN.
Hà Linh
Kết quả kiểm toán cho thấy trong công tác quản lý, điều hành Quỹ, Bộ Y tế chưa xây dựng và phê duyệt kế hoạch phát triển trong từng thời kỳ; tiến độ xây dựng, phê duyệt, thực hiện kế hoạch chậm, nội dung các hoạt động chủ yếu mới tập trung vào công tác truyền thông và đào tạo; một số nội dung theo kế hoạch phê duyệt chưa được triển khai hoặc triển khai chưa toàn diện; công tác kiểm tra, giám sát của Quỹ và Ban kiểm soát đối với việc thực hiện theo kế hoạch đề xuất của các đơn vị còn hạn chế.
Bên cạnh đó, nguồn thu của Quỹ lớn, tăng dần qua các năm và luôn vượt kế hoạch nhưng kinh phí quyết toán đạt kết quả thấp so với số thu (bình quân đạt 30,1%) và so với kế hoạch (bình quân đạt 41,2%).
Tồn dư quỹ lớn (năm 2020 là 1.120,228 tỷ đồng; năm 2021 là 1.400,470 tỷ đồng; năm 2022 là 1.762,586 tỷ đồng; năm 2023 là 2.174,216 tỷ đồng) chưa được sử dụng có hiệu quả (hiện đang gửi tiết kiệm không kỳ hạn). Đến thời điểm kiểm toán, công tác tổ chức lựa chọn ngân hàng gửi tiết kiệm có kỳ hạn đối với số dư nhàn rỗi tạm thời của Quỹ đang thực hiện nhưng chưa hoàn thành.
Ngoài ra, Quỹ chưa xác định được cụ thể loại hình đơn vị, mô hình tổ chức trong các văn bản pháp luật (Quyết định số 47/2013/QĐ-TTg ngày 29/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ; Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính) làm cơ sở cho việc tổ chức hoạt động của Quỹ; Ngoài ra, tại Điều 3, Điều 8 Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính quy định: “Hoạt động của Quỹ phải được kiểm toán độc lập hàng năm và Quỹ gửi báo cáo kiểm toán đến Bộ Y tế, Bộ Tài chính cùng thời hạn với báo cáo tài chính” và “đơn vị chủ trì thực hiện kiểm tra thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá” là chưa phù hợp với thực tế do công tác quyết toán kinh phí bao gồm kinh phí phát sinh tại Quỹ và kinh phí của các hợp đồng Quỹ ký với các bộ, cơ quan TW, địa phương.
Từ kết quả kiểm toán, KTNN kiến nghị Bộ Y tế:
Chấn chỉnh, rút kinh nghiệm, khắc phục các tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, điều hành Quỹ.
Xây dựng, phê duyệt kế hoạch phát triển trong từng thời kỳ nhằm đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ theo quy định.
Khẩn trương hoàn thành các thủ tục gửi ngân hàng tiết kiệm có kỳ hạn đối với số dư nhàn rỗi tạm thời của Quỹ đảm bảo hiệu quả, an toàn, góp phần tăng trưởng Quỹ trong thời gian sớm nhất.
Ban kiểm soát có phương án tổ chức kiểm tra, giám sát hợp lý nhằm đảm bảo có thể kiểm tra, giám sát được phần lớn các đơn vị nhận hỗ trợ kinh phí từ Quỹ.
Hội đồng quản lý liên ngành báo cáo Bộ trưởng Bộ Y tế để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét sửa đổi Quyết định số 47/2013/QĐ-TTg ngày 29/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập, phê duyệt Điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ PCTHTL theo hướng quy định cụ thể loại hình đơn vị, mô hình tổ chức làm cơ sở cho hoạt động của Quỹ.
Đồng thời, KTNN kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi Thông tư số 45/2014/TT-BTC ngày 16/4/2014 của Bộ Tài chính hướng dẫn về thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc, chế độ quản lý tài chính và chế độ hạch toán, kế toán đối với Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá, cụ thể:
Sửa đổi Điều 8 “Quỹ phòng, chống tác hại thuốc lá là đơn vị chủ trì thực hiện kiểm tra thu, nộp khoản đóng góp bắt buộc của cơ sở sản xuất, nhập khẩu thuốc lá” và Điều 3 “Hoạt động của Quỹ phải được kiểm toán độc lập hàng năm và Quỹ gửi báo cáo kiểm toán đến Bộ Y tế, Bộ Tài chính cùng thời hạn với báo cáo tài chính”;
Bổ sung quy định hướng dẫn cụ thể loại hình hoạt động của đơn vị làm cơ sở cho việc áp dụng chế độ kế toán, các chế độ tài chính và nghĩa vụ với NSNN.
Hà Linh
