Nâng cao hiệu lực kiến nghị kiểm toán: Hoàn thiện cơ chế xử lý các tồn đọng kéo dài

Tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán tăng dần theo từng năm

Thời gian qua, Tổng Kiểm toán nhà nước luôn sát sao, quyết liệt trong chỉ đạo công tác theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện các kết luận, kiến nghị kiểm toán; đồng thời kịp thời xử lý những khó khăn, vướng mắc và khiếu nại phát sinh. KTNN đã phát hành Báo cáo tổng hợp kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2024, đồng thời công khai danh sách các tổ chức, cá nhân chưa thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán theo yêu cầu tại Nghị quyết số 53/2022/QH15 của Quốc hội.

Nhờ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tỷ lệ thực hiện kiến nghị kiểm toán tiếp tục được cải thiện qua từng năm, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt động kiểm toán. Kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2024 (cho niên độ ngân sách năm 2023), tính đến ngày 30/11/2025, tổng số kiến nghị xử lý tài chính và kiến nghị khác đã thực hiện đạt 26.151,5/31.537,7 tỷ đồng, tương ứng 82,9%. Cùng với đó, KTNN đã kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhiều nội dung không còn phù hợp trong hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật, văn bản quản lý.

Các tỷ lệ này tương đương mức thực hiện tại thời điểm ngày 30/11/2024. Đáng chú ý, trong năm 2025, nhiều Bộ, ngành, địa phương thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy, kéo theo sự thay đổi về nhân sự trong quản lý tài chính, kế toán và công tác theo dõi, triển khai kiến nghị kiểm toán. Trong bối cảnh đó, kết quả đạt được cho thấy rõ nỗ lực của các cơ quan, đơn vị cũng như hiệu quả trong công tác chỉ đạo, điều hành của KTNN.

Kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán năm 2024:

Đối với niên độ ngân sách năm 2023, tính đến ngày 30/11/2025, tổng giá trị kiến nghị xử lý tài chính và các kiến nghị khác đã thực hiện đạt 26.151,5/31.537,7 tỷ đồng, tương ứng 82,9%.

Cùng với đó, Kiểm toán nhà nước đã kiến nghị hủy bỏ, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhiều nội dung không còn phù hợp trong hàng trăm văn bản quy phạm pháp luật và văn bản quản lý, góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý tài chính công.

Cùng với việc đôn đốc thực hiện kiến nghị, KTNN tiếp tục đẩy mạnh công khai, minh bạch kết quả kiểm toán. Sau khi phát hành báo cáo kiểm toán tại các địa phương, Tổng Kiểm toán nhà nước đều có thư gửi Bí thư tỉnh ủy, thành ủy thông tin về kết quả kiểm toán và các kiến nghị chủ yếu. Đây là kênh thông tin quan trọng để cấp ủy nắm bắt tình hình, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các đơn vị được kiểm toán thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các kiến nghị của KTNN…

Phối hợp xử lý các kiến nghị không còn khả năng thực hiện

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn tồn tại một số kết luận, kiến nghị kiểm toán không còn khả năng thực hiện do cơ quan, đơn vị đã phá sản, giải thể; cá nhân liên quan đã chết, mất năng lực hành vi dân sự hoặc do các trường hợp bất khả kháng khác.

Trước thực trạng này, yêu cầu đặt ra là cần có một cơ chế xử lý chung, thống nhất, nhằm tránh kéo dài tình trạng tồn đọng, qua đó bảo đảm hiệu lực của hoạt động kiểm toán.

Thực hiện Nghị quyết số 141/2024/QH15 ngày 29/6/2024 của Quốc hội, giao Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng cơ chế xử lý chung đối với các kết luận thanh tra, kiến nghị kiểm toán không còn khả năng thực hiện, Chính phủ đã chỉ đạo các cơ quan liên quan triển khai thực hiện và báo cáo Quốc hội khi trình Quyết toán ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2023.

Tại Văn bản số 751/TTg-QHĐP ngày 05/10/2024, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng cơ chế này. Trên cơ sở đó, Bộ Tài chính đã triển khai nghiên cứu, xây dựng cơ chế xử lý chung đối với các kết luận thanh tra, kiến nghị kiểm toán không còn khả năng thực hiện và báo cáo Quốc hội khi trình Quyết toán NSNN năm 2023.

Trên cơ sở tổng hợp báo cáo của 15 Bộ, cơ quan Trung ương và 26 địa phương, tại Báo cáo số 417/BC-CP ngày 12/5/2025 trình Quốc hội về quyết toán NSNN năm 2023, Chính phủ đã kiến nghị Quốc hội xem xét, cho phép áp dụng cơ chế xử lý chung đối với các kết luận thanh tra, kiểm toán tồn đọng kéo dài, không còn khả năng thực hiện.

Tiếp đó, ngày 27/6/2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 223/2025/QH15 về bổ sung dự toán thu NSNN năm 2023 và phê chuẩn quyết toán NSNN năm 2023, giao Chính phủ chủ trì, phối hợp với KTNN tiếp tục rà soát, tổng hợp đầy đủ thông tin, số liệu và nghiên cứu xây dựng cơ chế xử lý chung.

Ngày 17/9/2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị số 27/CT-TTg, tiếp tục giao Bộ Tài chính, trên cơ sở báo cáo của các Bộ, ngành, địa phương, nghiên cứu, rà soát, tổng hợp và xây dựng cơ chế xử lý; đồng thời báo cáo Chính phủ, báo cáo Quốc hội và đề xuất sửa đổi các luật có liên quan cũng như các giải pháp xử lý đối với những vấn đề vượt thẩm quyền.

Hoàn thiện cơ chế xử lý chung

Qua rà soát các quy định pháp luật về hoạt động kiểm toán nhà nước, các cơ quan chức năng nhận thấy pháp luật hiện hành mới dừng ở việc quy định KTNN có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc và kiến nghị giải pháp xử lý đối với các kiến nghị tồn đọng kéo dài, song chưa có quy định cụ thể về chế tài xử lý đối với các kiến nghị không còn khả năng thực hiện. Đây là khoảng trống pháp lý cần sớm được nghiên cứu, hoàn thiện.

Trước mắt, để triển khai Nghị quyết số 223/2025/QH15 của Quốc hội và Chỉ thị số 27/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính tiếp tục đề xuất xây dựng cơ chế xử lý chung, trình Chính phủ và trình Quốc hội ban hành một nghị quyết riêng.

Theo định hướng này, dự kiến áp dụng quy định về xóa nợ tiền thuế, tiền chậm nộp, tiền phạt theo Điều 85 Luật Quản lý thuế đối với các kiến nghị truy thu thuế và các khoản thu NSNN không còn khả năng thực hiện; trình Quốc hội cho phép xóa hoặc không tiếp tục thực hiện thu hồi đối với các kiến nghị thu hồi các khoản chi sai quy định, thu hồi tạm ứng hoặc giảm trừ thanh toán đối với các dự án không còn khả năng thực hiện. Đồng thời, giao Chính phủ tiếp tục chỉ đạo, đôn đốc đối với các nhóm kiến nghị còn vướng mắc về cơ chế hoặc chưa được ghi nhận kết quả thực hiện.

KTNN cơ bản thống nhất với các định hướng xử lý nêu trên, đồng thời đề nghị Bộ Tài chính làm rõ hơn cơ sở pháp lý của một số nội dung cụ thể nhằm bảo đảm tính đầy đủ, chặt chẽ và thống nhất với các báo cáo đã trình Quốc hội.

Bên cạnh đó, việc sáp nhập đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp cũng phát sinh một số kiến nghị không còn khả năng hoặc không còn tính khả thi. Đối với nội dung này, KTNN đang phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương để xác định chủ thể tiếp tục thực hiện kiến nghị sau sáp nhập; đồng thời rà soát, tổng hợp các trường hợp không còn khả năng thực hiện để báo cáo Bộ Tài chính nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền xem xét.

Việc Bộ Tài chính chủ trì tiếp tục đề xuất xây dựng cơ chế xử lý chung, trình Chính phủ và Quốc hội ban hành một nghị quyết riêng không chỉ nhằm tháo gỡ các kiến nghị kiểm toán tồn đọng kéo dài, mà còn góp phần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, bảo đảm tính khả thi, hiệu lực và hiệu quả của hoạt động kiểm toán nhà nước trong quản lý tài chính công./.

Thùy Anh - Theo Báo Kiểm toán