Nâng cao tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm giải trình của Kiểm toán viên nhà nước

Theo ThS. Vũ Thị Quỳnh Hương, tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm giải trình là ba yêu cầu cốt lõi, có tính nền tảng và bắt buộc đối với kiểm toán viên (KTV). Các yêu cầu này được quy định rõ trong Luật KTNN (Điều 5, 8, 21, 28), Luật Cán bộ công chức và các thông lệ và chuẩn mực quốc tế (ISSAI 30, ISSAI 130, ISSAI 20), nhằm đảm bảo KTNN thực hiện đúng vai trò là cơ quan kiểm toán độc lập, liêm chính và vì lợi ích công.

Tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm giải trình của KTNN trong hoạt động kiểm toán có mối quan hệ tương hỗ, bổ trợ và không thể tách rời, tạo thành một vòng tròn khép kín.

Tính liêm chính là nền tảng, điểm xuất phát, được củng cố bởi đạo đức nghề nghiệp, là điều kiện tiên quyết để thực hiện trách nhiệm giải trình một cách chân thành và đầy đủ. Đạo đức nghề nghiệp cung cấp các nguyên tắc và hướng dẫn để thực hiện trách nhiệm giải trình một cách chuyên nghiệp và khách quan, đúng đắn. Trách nhiệm giải trình thúc đẩy cơ chế tính liêm chính và tuân thủ đạo đức nghề nghiệp.

Nhóm nghiên cứu cho rằng, việc xây dựng “văn hóa liêm chính, đạo đức nghề nghiệp” là yêu cầu cấp thiết nhằm xây dựng KTNN trở thành cơ quan kiểm toán “công minh, chính trực, chuyên nghiệp và hiện đại”, hướng tới xây dựng hình ảnh KTV - người kiến tạo niềm tin - hành động vì lợi ích công, đáp ứng kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Theo đó, KTNN cần xây dựng văn hóa liêm chính như một giá trị tổ chức cốt lõi, với tinh thần “danh dự mới là điều thiêng liêng, cao quý nhất” chính là giải pháp căn cơ, lâu dài.

Nội dung về văn hóa liêm chính của KTNN gồm: giá trị cốt lõi “Độc lập - Liêm chính - Chuyên nghiệp - Minh bạch - Trách nhiệm”, quy định các nguyên tắc hành vi cụ thể, cam kết tự giác của KTV. Trong đó, nhấn mạnh việc tự rèn luyện cá nhân, mỗi KTV cần nỗ lực học tập và thực hành văn hóa liêm chính, ngay cả khi không có ai giám sát.

Liêm chính là kim chỉ nam cho mọi hành động, đạo đức công vụ là chuẩn mực ứng xử hằng ngày và trách nhiệm giải trình là cam kết không ngừng với xã hội và đất nước.

Bộ Quy tắc ứng xử - văn hóa ứng xử công vụ cần tiếp tục rà soát hoàn thiện, làm rõ các biểu hiện cụ thể của “liêm chính”, “trách nhiệm giải trình”, “độc lập - khách quan - minh bạch”; cụ thể hóa hành vi được/không được làm trong tình huống thực tiễn; ban hành kèm “Sổ tay liêm chính - tình huống nghề nghiệp” cho KTV.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh truyền thông nội bộ liên tục để KTV thật sự chuyển lý luận thành hành động cụ thể, thay đổi hành vi qua thông điệp định kỳ, mô hình “nêu gương”. KTV cũng cần thực hành “nói không” với vùng cấm, ký cam kết chịu trách nhiệm, quy định trách nhiệm giải trình của lãnh đạo các cấp nếu để xảy ra sai phạm ở đơn vị quản lý. Xây dựng văn hóa phản hồi minh bạch, nơi mọi ý kiến góp ý, phê bình, báo cáo vi phạm được tiếp nhận, xử lý kịp thời, đảm bảo không có vùng cấm.

Đánh giá cao kết quả nghiên cứu của Ban Đề tài, Hội đồng nghiệm thu cho rằng, Đề tài có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn; đánh giá thực trạng về tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm giải trình của KTV trong hoạt động kiểm toán, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân hạn chế. Từ đó, đưa ra các giải pháp cụ thể, khả thi để giúp KTV tăng cường tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp và xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao trách nhiệm giải trình của KTV trong hoạt động kiểm toán.

Để hoàn thiện Đề tài, Hội đồng nghiệm thu khuyến nghị Ban Đề tài khái quát hóa, làm nổi bật hơn đặc trưng của tính liêm chính, đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm giải trình trong hoạt động kiểm toán, kết nối với thực trạng tại KTNN để có những đánh giá, phân tích chi tiết, cụ thể.

Ban Đề tài nghiên cứu xây dựng thêm bảng lộ trình thực hiện các giải pháp để đảm bảo tính khả thi, bổ sung ma trận “giải pháp - đơn vị thực hiện - sản phẩm” để thuận lợi hơn khi triển khai; xem xét nội dung về cơ chế giám sát; bổ sung nội dung liên quan đến đạo đức KTV trong môi trường số hóa, công nghệ thông tin; tăng cường so sánh, tham chiếu kinh nghiệm quốc tế về liêm chính trong cơ quan kiểm toán tối cao (một số SAI thuộc ASOSAI, EUROSAI…), qua đó làm phong phú hơn nền tảng thực tiễn cho các kiến nghị.

TS. Lê Đình Thăng nhấn mạnh, tính liêm chính và đạo đức nghề nghiệp là những quy định đã được KTNN ban hành tương đối đầy đủ, trở thành chuẩn mực của KTNN và hài hòa, phù hợp với thông lệ quốc tế. Còn trách nhiệm giải trình có trụ cột riêng, bao gồm: Giải trình trong nội bộ và giải trình với các người dân, cơ quan, đơn vị bên ngoài, đơn vị được kiểm toán; công khai hoạt động, kết quả kiểm toán; trách nhiệm giải trình gắn với tính độc lập của KTNN. Đây là những trụ cột để đảm bảo minh bạch hoạt động kiểm toán của KTNN.

Đặc biệt, trong kỷ nguyên số, vấn đề liêm chính, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm giải trình là yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi KTNN và từng KTV phải có những thay đổi, tư duy số hóa, cập nhật đầy đủ thông tin và nâng cao trách nhiệm giải trình thông qua nhiều kênh truyền thông khác nhau để tiếp cận công chúng tốt nhất.

Nhóm tác giả cần nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ ý kiến của Hội đồng nghiệm thu để hoàn thiện Đề tài, có giải pháp cụ thể, khả thi, tiếp cận các nền tảng số trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ - Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu yêu cầu.

Hội đồng nghiệm thu đánh giá Đề tài xếp loại Khá./.

Hải Ly