Việt Nam kiên định mục tiêu xã hội không khói thuốc
(sav.gov.vn) - Việc kiểm soát thuốc lá được coi là một trong những thành tựu nổi bật của y tế công cộng toàn cầu, khi hơn 5,6 tỷ người – tương đương 71% dân số thế giới – đang được bảo vệ bởi ít nhất một chính sách kiểm soát thuốc lá theo Công ước khung FCTC. Tuy nhiên, ngành công nghiệp thuốc lá vẫn không ngừng mở rộng ảnh hưởng bằng những hình thức tiếp thị tinh vi, đặc biệt nhắm tới giới trẻ.
Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá – điểm tựa cho chính sách y tế công cộng
Các đại biểu tại Hội nghị toàn cầu phòng chống tác hại của thuốc lá đều khẳng định: đầu tư vào kiểm soát thuốc lá không chỉ là hành động vì sức khỏe mà còn là giải pháp kinh tế thông minh. Việc này giúp giảm gánh nặng chi phí y tế, tăng nguồn thu từ thuế, đồng thời nhận được sự ủng hộ rộng rãi của xã hội.
Chiến lược này càng trở nên cần thiết trong bối cảnh nhiều quốc gia có ngân sách y tế hạn hẹp, đòi hỏi quyết tâm chính trị và sự phối hợp liên ngành chặt chẽ.
Tại Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đã đạt nhiều kết quả rõ rệt. Một trong những yếu tố làm nên thành công là sự ra đời và vận hành hiệu quả của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, được thành lập năm 2013 theo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá 2012.
Phó Giám đốc Quỹ, bà Phan Thị Hải, cho biết mô hình quản lý minh bạch, dựa trên bằng chứng và sự phối hợp đa ngành đã giúp Quỹ triển khai hiệu quả các chương trình quốc gia. Quỹ hoạt động dưới sự điều phối của Bộ Y tế, cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra, với mọi khâu từ lập kế hoạch, phân bổ ngân sách đến giám sát, đánh giá đều được thực hiện công khai và khoa học.
Nhờ đó, hàng loạt chương trình truyền thông, tập huấn, can thiệp cộng đồng được triển khai sâu rộng, góp phần thay đổi hành vi và nâng cao nhận thức của người dân. Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành Việt Nam đã giảm từ 23,8% năm 2010 xuống còn 20,8% năm 2021; tỷ lệ người bị hút thuốc thụ động giảm mạnh từ 73,1% xuống còn 45,6% trong cùng giai đoạn.
Chính sách mới – bước tiến mạnh mẽ bảo vệ thế hệ tương lai
Tháng 11/2024, Quốc hội Việt Nam thông qua Nghị quyết 173/2024/QH15, quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Song song đó, Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi (tháng 6/2025) bổ sung cơ chế thuế hỗn hợp áp dụng từ năm 2027 và lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031.
Theo đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, tăng thuế là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt trong giới trẻ. Thuế thuốc lá được ví như một “liều vaccine” giúp phòng ngừa nghiện thuốc lá ngay từ đầu, bảo vệ thanh thiếu niên khỏi nguy cơ sử dụng suốt đời.
Những cải cách này được thúc đẩy nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan, cùng sự phối hợp của nhiều đơn vị như Cục Quản lý Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Viện Chiến lược – Chính sách Y tế.
TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, đánh giá cao quyết định mạnh mẽ của Việt Nam, cho rằng các chính sách năm 2025 sẽ cứu sống hàng trăm nghìn người, giảm chi phí y tế, củng cố nền kinh tế và mang lại lợi ích đặc biệt cho giới trẻ khi thuốc lá trở nên khó tiếp cận hơn.
Mô hình mô phỏng TaXSiM của WHO dự báo: nhờ cải cách thuế, đến năm 2031, 2,1 triệu người Việt Nam sẽ bỏ hoặc không hút thuốc, ngăn ngừa khoảng 700.000 ca tử vong sớm, đồng thời mang lại 24.000 tỷ đồng (khoảng 910 triệu USD) ngân sách mỗi năm.
Những kết quả đó một lần nữa khẳng định vai trò then chốt của Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá trong triển khai chính sách, cũng như cam kết bền bỉ của Việt Nam trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong tương lai, mô hình tài chính minh bạch, ổn định và phối hợp liên ngành này sẽ tiếp tục là điểm sáng của y tế công cộng Việt Nam – hướng tới một xã hội không khói thuốc, khỏe mạnh và bền vững hơn.
Nguyễn Duyên
Các đại biểu tại Hội nghị toàn cầu phòng chống tác hại của thuốc lá đều khẳng định: đầu tư vào kiểm soát thuốc lá không chỉ là hành động vì sức khỏe mà còn là giải pháp kinh tế thông minh. Việc này giúp giảm gánh nặng chi phí y tế, tăng nguồn thu từ thuế, đồng thời nhận được sự ủng hộ rộng rãi của xã hội.
Chiến lược này càng trở nên cần thiết trong bối cảnh nhiều quốc gia có ngân sách y tế hạn hẹp, đòi hỏi quyết tâm chính trị và sự phối hợp liên ngành chặt chẽ.
Tại Việt Nam, dưới sự chỉ đạo của Đảng và Chính phủ, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đã đạt nhiều kết quả rõ rệt. Một trong những yếu tố làm nên thành công là sự ra đời và vận hành hiệu quả của Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, được thành lập năm 2013 theo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá 2012.
Phó Giám đốc Quỹ, bà Phan Thị Hải, cho biết mô hình quản lý minh bạch, dựa trên bằng chứng và sự phối hợp đa ngành đã giúp Quỹ triển khai hiệu quả các chương trình quốc gia. Quỹ hoạt động dưới sự điều phối của Bộ Y tế, cấp kinh phí dựa trên kết quả đầu ra, với mọi khâu từ lập kế hoạch, phân bổ ngân sách đến giám sát, đánh giá đều được thực hiện công khai và khoa học.
Nhờ đó, hàng loạt chương trình truyền thông, tập huấn, can thiệp cộng đồng được triển khai sâu rộng, góp phần thay đổi hành vi và nâng cao nhận thức của người dân. Tỷ lệ hút thuốc ở người trưởng thành Việt Nam đã giảm từ 23,8% năm 2010 xuống còn 20,8% năm 2021; tỷ lệ người bị hút thuốc thụ động giảm mạnh từ 73,1% xuống còn 45,6% trong cùng giai đoạn.
Chính sách mới – bước tiến mạnh mẽ bảo vệ thế hệ tương lai
Tháng 11/2024, Quốc hội Việt Nam thông qua Nghị quyết 173/2024/QH15, quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Song song đó, Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt sửa đổi (tháng 6/2025) bổ sung cơ chế thuế hỗn hợp áp dụng từ năm 2027 và lộ trình tăng thuế thuốc lá đến năm 2031.
Theo đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, tăng thuế là biện pháp hiệu quả và ít tốn kém nhất để giảm sử dụng thuốc lá, đặc biệt trong giới trẻ. Thuế thuốc lá được ví như một “liều vaccine” giúp phòng ngừa nghiện thuốc lá ngay từ đầu, bảo vệ thanh thiếu niên khỏi nguy cơ sử dụng suốt đời.
Những cải cách này được thúc đẩy nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan, cùng sự phối hợp của nhiều đơn vị như Cục Quản lý Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Viện Chiến lược – Chính sách Y tế.
TS. Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, đánh giá cao quyết định mạnh mẽ của Việt Nam, cho rằng các chính sách năm 2025 sẽ cứu sống hàng trăm nghìn người, giảm chi phí y tế, củng cố nền kinh tế và mang lại lợi ích đặc biệt cho giới trẻ khi thuốc lá trở nên khó tiếp cận hơn.
Mô hình mô phỏng TaXSiM của WHO dự báo: nhờ cải cách thuế, đến năm 2031, 2,1 triệu người Việt Nam sẽ bỏ hoặc không hút thuốc, ngăn ngừa khoảng 700.000 ca tử vong sớm, đồng thời mang lại 24.000 tỷ đồng (khoảng 910 triệu USD) ngân sách mỗi năm.
Những kết quả đó một lần nữa khẳng định vai trò then chốt của Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá trong triển khai chính sách, cũng như cam kết bền bỉ của Việt Nam trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Trong tương lai, mô hình tài chính minh bạch, ổn định và phối hợp liên ngành này sẽ tiếp tục là điểm sáng của y tế công cộng Việt Nam – hướng tới một xã hội không khói thuốc, khỏe mạnh và bền vững hơn.
Nguyễn Duyên
