Người Việt chi 31.000 tỷ đồng/năm cho hút thuốc lá
(sav.gov.vn) - Khi nhắc đến thuốc lá, phần lớn mọi người sẽ nghĩ ngay đến những tác hại với sức khỏe. Tuy nhiên, ít ai nhận ra rằng bên cạnh gánh nặng bệnh tật, thuốc lá còn gây tổn thất không nhỏ cho nền kinh tế quốc gia.
Những tổn thất không thể thống kê từ thuốc lá
Theo Trung tâm kiểm soát TP.HCM về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2015, Việt Nam có khoảng 15 triệu người hút thuốc. Nếu mỗi người chi trung bình 5.000 - 6.000 đồng mỗi ngày cho thuốc lá, thì con số này tương đương khoảng 2 triệu đồng/người/năm. Như vậy, tổng chi tiêu cho thuốc lá hàng năm của người Việt rơi vào khoảng 30.000 - 31.000 tỷ đồng.
Nhiều người cho rằng đây là khoản chi tiêu cá nhân và không ảnh hưởng đến nền kinh tế, vì "đã đóng thuế thông qua việc mua thuốc". Tuy nhiên, đó mới chỉ là bề nổi.
Thuốc lá không chỉ là sản phẩm tiêu dùng, nó còn là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ, nhồi máu cơ tim… Theo một nghiên cứu vào năm 2013, chỉ riêng chi phí điều trị cho 5 nhóm bệnh phổ biến do hút thuốc gây ra đã tiêu tốn khoảng 24.000 tỷ đồng mỗi năm.
Đó là chưa kể đến hàng loạt bệnh lý khác liên quan đến khói thuốc chưa được thống kê đầy đủ, cũng như những hệ lụy kinh tế khác như mất ngày công lao động, giảm năng suất lao động và tổn thất do tử vong sớm.
Ngoài chi phí y tế có thể đo đếm được, thuốc lá còn gây ra nhiều tổn thất "vô hình" về mặt sức khỏe cộng đồng và năng lực sản xuất của người lao động. Khi sức khỏe suy giảm vì bệnh tật, người bệnh mất khả năng lao động, gia đình phải gánh thêm chi phí chăm sóc, trong khi thu nhập giảm sút. Những tác động này cộng dồn theo thời gian, làm giảm hiệu quả kinh tế và tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế quốc gia.
Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới. Trong khi đó, theo thống kê toàn cầu, khoảng 80% người hút thuốc sống tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.
Mỗi năm, thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 100.000 ca tử vong tại Việt Nam. Ước tính thiệt hại kinh tế từ thuốc lá lên đến 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,1% GDP - bao gồm chi phí y tế, năng suất lao động mất đi và tổn thất do tử vong sớm.
Thuốc lá không chỉ khiến người dân nghèo đi vì chi phí tiêu dùng và điều trị bệnh, mà còn làm chậm lại tiến trình phát triển kinh tế của đất nước. Khi thu nhập thấp mà vẫn phải chi tiêu lớn cho thuốc lá, người dân càng khó thoát nghèo. Vòng xoáy này cứ lặp đi lặp lại, tạo nên một “vòng nghèo đói” dai dẳng.
Cần mạnh dạn tăng thuế thuốc lá
Mặc dù các công ty thuốc lá đóng góp khoảng 15.000 tỷ đồng tiền thuế mỗi năm (năm 2015), con số này vẫn chưa đủ để bù đắp cho tổng thiệt hại do thuốc lá gây ra, bao gồm cả chi phí y tế và tổn thất kinh tế gián tiếp.
Trao đổi với báo chí, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cũng khẳng định để đạt được mục tiêu chiến lược quốc gia về giảm tỉ lệ hút thuốc xuống 36% ở nam giới vào năm 2030, Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế tuyệt đối.
"Chúng tôi đã làm việc với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều tổ chức quốc tế, phân tích dữ liệu và xu hướng toàn cầu. Không thể để thuế thuốc lá của Việt Nam chỉ nhỉnh hơn Lào và Campuchia trong khi thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng", bà Thủy nói và cho rằng tăng thuế là biện pháp cần thiết để hạn chế tiêu dùng một mặt hàng có hại cho sức khỏe.
Ở góc độ kinh tế, chuyên gia Đào Thế Sơn cho rằng việc tăng thuế thuốc lá sẽ giúp giảm chi phí y tế, cải thiện năng suất lao động và bảo vệ môi trường, những yếu tố quan trọng giúp nền kinh tế phát triển bền vững.
Ông nhấn mạnh: "Không thể trì hoãn tăng thuế, vì trì hoãn chính là chấp nhận tổn thất về sức khỏe, kinh tế và chất lượng tăng trưởng".
Theo tiến sĩ Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá và kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam.
"Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững", bà Angela Pratt nhấn mạnh.
Phương án khuyến nghị của WHO sẽ giúp giảm tỉ lệ hút thuốc lá ở nam và nữ xuống dưới 36% và 1,0% tương ứng vào năm 2030, qua đó sẽ đạt được các mục tiêu Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá Việt Nam.
Phương án này sẽ làm giảm đáng kể tổng số người hút thuốc, ước tính giảm khoảng 696.000 người vào năm 2030 so với năm 2020. Đồng thời giúp tăng doanh thu thuế thêm 29.000 tỷ đồng vào năm 2030 so với năm 2020./.
Hoàng Long
Theo Trung tâm kiểm soát TP.HCM về sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành năm 2015, Việt Nam có khoảng 15 triệu người hút thuốc. Nếu mỗi người chi trung bình 5.000 - 6.000 đồng mỗi ngày cho thuốc lá, thì con số này tương đương khoảng 2 triệu đồng/người/năm. Như vậy, tổng chi tiêu cho thuốc lá hàng năm của người Việt rơi vào khoảng 30.000 - 31.000 tỷ đồng.
Nhiều người cho rằng đây là khoản chi tiêu cá nhân và không ảnh hưởng đến nền kinh tế, vì "đã đóng thuế thông qua việc mua thuốc". Tuy nhiên, đó mới chỉ là bề nổi.
Thuốc lá không chỉ là sản phẩm tiêu dùng, nó còn là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ, nhồi máu cơ tim… Theo một nghiên cứu vào năm 2013, chỉ riêng chi phí điều trị cho 5 nhóm bệnh phổ biến do hút thuốc gây ra đã tiêu tốn khoảng 24.000 tỷ đồng mỗi năm.
Đó là chưa kể đến hàng loạt bệnh lý khác liên quan đến khói thuốc chưa được thống kê đầy đủ, cũng như những hệ lụy kinh tế khác như mất ngày công lao động, giảm năng suất lao động và tổn thất do tử vong sớm.
Ngoài chi phí y tế có thể đo đếm được, thuốc lá còn gây ra nhiều tổn thất "vô hình" về mặt sức khỏe cộng đồng và năng lực sản xuất của người lao động. Khi sức khỏe suy giảm vì bệnh tật, người bệnh mất khả năng lao động, gia đình phải gánh thêm chi phí chăm sóc, trong khi thu nhập giảm sút. Những tác động này cộng dồn theo thời gian, làm giảm hiệu quả kinh tế và tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế quốc gia.
Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ hút thuốc cao nhất thế giới. Trong khi đó, theo thống kê toàn cầu, khoảng 80% người hút thuốc sống tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.
Mỗi năm, thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 100.000 ca tử vong tại Việt Nam. Ước tính thiệt hại kinh tế từ thuốc lá lên đến 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương 1,1% GDP - bao gồm chi phí y tế, năng suất lao động mất đi và tổn thất do tử vong sớm.
Thuốc lá không chỉ khiến người dân nghèo đi vì chi phí tiêu dùng và điều trị bệnh, mà còn làm chậm lại tiến trình phát triển kinh tế của đất nước. Khi thu nhập thấp mà vẫn phải chi tiêu lớn cho thuốc lá, người dân càng khó thoát nghèo. Vòng xoáy này cứ lặp đi lặp lại, tạo nên một “vòng nghèo đói” dai dẳng.
Cần mạnh dạn tăng thuế thuốc lá
Mặc dù các công ty thuốc lá đóng góp khoảng 15.000 tỷ đồng tiền thuế mỗi năm (năm 2015), con số này vẫn chưa đủ để bù đắp cho tổng thiệt hại do thuốc lá gây ra, bao gồm cả chi phí y tế và tổn thất kinh tế gián tiếp.
Trao đổi với báo chí, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cũng khẳng định để đạt được mục tiêu chiến lược quốc gia về giảm tỉ lệ hút thuốc xuống 36% ở nam giới vào năm 2030, Việt Nam cần mạnh dạn tăng thuế tuyệt đối.
"Chúng tôi đã làm việc với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và nhiều tổ chức quốc tế, phân tích dữ liệu và xu hướng toàn cầu. Không thể để thuế thuốc lá của Việt Nam chỉ nhỉnh hơn Lào và Campuchia trong khi thu nhập bình quân đầu người ngày càng tăng", bà Thủy nói và cho rằng tăng thuế là biện pháp cần thiết để hạn chế tiêu dùng một mặt hàng có hại cho sức khỏe.
Ở góc độ kinh tế, chuyên gia Đào Thế Sơn cho rằng việc tăng thuế thuốc lá sẽ giúp giảm chi phí y tế, cải thiện năng suất lao động và bảo vệ môi trường, những yếu tố quan trọng giúp nền kinh tế phát triển bền vững.
Ông nhấn mạnh: "Không thể trì hoãn tăng thuế, vì trì hoãn chính là chấp nhận tổn thất về sức khỏe, kinh tế và chất lượng tăng trưởng".
Theo tiến sĩ Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, Việt Nam đang đứng trước những quyết định quan trọng để bảo vệ người dân khỏi những tác hại của việc sử dụng thuốc lá và kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam.
"Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững", bà Angela Pratt nhấn mạnh.
Phương án khuyến nghị của WHO sẽ giúp giảm tỉ lệ hút thuốc lá ở nam và nữ xuống dưới 36% và 1,0% tương ứng vào năm 2030, qua đó sẽ đạt được các mục tiêu Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại của thuốc lá Việt Nam.
Phương án này sẽ làm giảm đáng kể tổng số người hút thuốc, ước tính giảm khoảng 696.000 người vào năm 2030 so với năm 2020. Đồng thời giúp tăng doanh thu thuế thêm 29.000 tỷ đồng vào năm 2030 so với năm 2020./.
Hoàng Long
