Nhiều người nhập viện vì bệnh phổi tắc nghẽn do thuốc lá tại Việt Nam
(sav.gov.vn) - Các bệnh viện tuyến tỉnh và Trung ương liên tục ghi nhận ca bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) nhập viện tăng cao đột biến, trong đó phần lớn bệnh có liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá. Số liệu và khuyến cáo mới nhất từ cơ quan y tế, hội chuyên ngành và các nghiên cứu gần đây cho thấy bức tranh đáng lo ngại về gánh nặng nhập viện, tử vong và chi phí điều trị do COPD ở Việt Nam.
Gánh nặng đang tăng và hệ lụy xã hội
Theo thống kê của Bệnh viện Phổi Trung ương, khoảng 85-90% bệnh nhân COPD có liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá. Chỉ trong 9 tháng đầu năm nay, bệnh viện đã tiếp nhận hơn 12.000 lượt bệnh nhân đến khám và điều trị các bệnh lý về phổi, trong đó gần một nửa là trường hợp mắc COPD. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là tình trạng đường thở bị thu hẹp không hồi phục, khiến người bệnh khó thở, ho kéo dài, khạc đờm thường xuyên. Ở giai đoạn nặng, người bệnh phải thở oxy tại nhà hoặc sử dụng máy thở hỗ trợ để duy trì sự sống.
PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết: “Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi và nhiều bệnh tim mạch nghiêm trọng. Chúng tôi ghi nhận nhiều bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy hô hấp, phải thở oxy hoặc sử dụng máy thở dài ngày”.
Tại khoa Nội phổi - Bệnh viện Chợ Rẫy, Tp. Hồ Chí Minh cũng ghi nhận số ca nhập viện điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính gia tăng nhiều, nhất là những tuần gần đây. Theo các bác sĩ, bệnh thường gặp ở những người lớn tuổi, thường tiếp xúc với môi trường độc hại như bụi, khói thuốc hoặc cơ địa có những bất thường bẩm sinh. Bác sĩ Đặng Vũ Thông - Trưởng Khoa Nội phổi, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết: “Hầu hết những người nhập viện điều trị bệnh đều có hút thuốc lá nhiều năm. Sau khi phát hiện bệnh, bác sĩ chỉ định ngưng hút thuốc nhưng ít bệnh nhân làm được. Sau khi xuất viện, người bệnh lại tiếp tục hút thuốc, bệnh không thuyên giảm mà ngày càng trở nặng hơn, gây khó khăn cho quá trình điều trị bệnh”.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người trên toàn cầu, trong đó có hơn 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng phải hít khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 15,6 triệu người trưởng thành hút thuốc lá, gây gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và kinh tế quốc gia. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư, không chỉ làm tăng nguy cơ mắc COPD mà còn dẫn đến ung thư phổi, bệnh tim mạch, đột quỵ và vô sinh.
Bên cạnh đó, chi phí điều trị bệnh phổi tắc nghẽn kéo dài nhiều năm, gây tổn thất kinh tế lớn cho người bệnh và gia đình. Một bệnh nhân COPD giai đoạn nặng có thể tốn hàng chục triệu đồng mỗi năm cho thuốc, vật tư y tế và máy thở. Theo ước tính của Bộ Y tế, Việt Nam mất hơn 1 tỷ USD mỗi năm do chi phí khám chữa bệnh, mất năng suất lao động và thiệt hại kinh tế liên quan đến thuốc lá. Ngoài ra, bệnh nhân COPD thường phải nghỉ việc sớm, giảm khả năng lao động và phụ thuộc vào người thân.
Chi phí điều trị bệnh COPD và các bệnh do thuốc lá gây ra (bao gồm nhập viện, điều trị duy trì, thuốc men, hỗ trợ y tế dài hạn) là khoản tiết kiệm lớn nếu được phòng ngừa từ đầu. Việc quản lý tài chính y tế cần tính đến chi phí gián tiếp như mất năng suất lao động, nghỉ chữa bệnh, phụ thuộc chăm sóc, tăng chi phí bảo hiểm y tế. Việc phòng, chống hút thuốc lá là giải pháp hiệu quả vừa giảm thiểu chi phí y tế vừa tăng hiệu quả kinh tế xã hội.
Không khói thuốc - bước căn bản để ngăn ngừa COPD
Thuốc lá không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân - đó còn là gánh nặng về điều trị mãn tính, nhập viện và mất khả năng lao động. Việc giảm tỷ lệ hút thuốc và phát hiện sớm bệnh COPD góp phần không nhỏ vào việc giảm chi phí y tế công và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính ngành y. Các chuyên gia y tế khuyến cáo, việc xây dựng môi trường không khói thuốc tại nơi làm việc, bệnh viện, trường học và không gian công cộng là giải pháp thiết thực nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh hô hấp mãn tính.
Các bác sĩ khẳng định, bỏ thuốc lá ở bất kỳ thời điểm nào cũng mang lại lợi ích cho sức khỏe. Sau 20 phút ngừng hút, nhịp tim và huyết áp đã bắt đầu trở lại bình thường; sau 1 năm, nguy cơ bệnh tim mạch giảm một nửa; và sau 10 năm, nguy cơ ung thư phổi cũng giảm đáng kể so với người hút thuốc. Bộ Y tế cũng đang triển khai Chiến dịch “Việt Nam không khói thuốc” giai đoạn 2025-2030, hướng tới giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 35% và xóa bỏ hoàn toàn hút thuốc trong các cơ sở y tế.
Ở Việt Nam, mặc dù Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá đã được ban hành, nhưng việc tuân thủ tại nhiều nơi còn hạn chế: vẫn có hiện tượng hút thuốc tại nơi làm việc, quán ăn, khu vực ký túc xá… Điều này khiến nguy cơ COPD và các bệnh hô hấp khác vẫn còn rất cao.
Để khắc phục, cần có những biện pháp cụ thể như tăng cường thanh tra, xử phạt các trường hợp vi phạm khu vực cấm hút thuốc; đào tạo nhân sự quản lý môi trường không khói thuốc tại doanh nghiệp, trường học; xây dựng quy trình giám sát thực hiện; đẩy mạnh truyền thông bằng đội ngũ y tế, cộng đồng, nhấn mạnh: “Phòng bệnh không chỉ là cá nhân mà là môi trường sống chung”; hỗ trợ tâm lý và giải pháp thay thế cho người bỏ thuốc: từ tư vấn, liệu pháp thay thế nicotin đến nhóm hỗ trợ cộng đồng.
COPD không phải là “bệnh của riêng ai” - nó là hệ quả của cả môi trường, cộng đồng và chính các hành động của chúng ta. Xây dựng môi trường không khói thuốc chính là một trong những chiến lược hiệu quả, khả thi và cần thiết để ngăn ngừa COPD và nâng cao chất lượng sống cho mọi người. Nếu có thể lựa chọn một biện pháp đơn giản nhưng mạnh mẽ, thì đó chính là: hãy bắt đầu từ nơi bạn sống và làm việc - nơi không còn khói thuốc./.
Khánh Linh
Theo thống kê của Bệnh viện Phổi Trung ương, khoảng 85-90% bệnh nhân COPD có liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá. Chỉ trong 9 tháng đầu năm nay, bệnh viện đã tiếp nhận hơn 12.000 lượt bệnh nhân đến khám và điều trị các bệnh lý về phổi, trong đó gần một nửa là trường hợp mắc COPD. Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là tình trạng đường thở bị thu hẹp không hồi phục, khiến người bệnh khó thở, ho kéo dài, khạc đờm thường xuyên. Ở giai đoạn nặng, người bệnh phải thở oxy tại nhà hoặc sử dụng máy thở hỗ trợ để duy trì sự sống.
PGS.TS Nguyễn Viết Nhung - Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết: “Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi và nhiều bệnh tim mạch nghiêm trọng. Chúng tôi ghi nhận nhiều bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy hô hấp, phải thở oxy hoặc sử dụng máy thở dài ngày”.
Tại khoa Nội phổi - Bệnh viện Chợ Rẫy, Tp. Hồ Chí Minh cũng ghi nhận số ca nhập viện điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính gia tăng nhiều, nhất là những tuần gần đây. Theo các bác sĩ, bệnh thường gặp ở những người lớn tuổi, thường tiếp xúc với môi trường độc hại như bụi, khói thuốc hoặc cơ địa có những bất thường bẩm sinh. Bác sĩ Đặng Vũ Thông - Trưởng Khoa Nội phổi, Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết: “Hầu hết những người nhập viện điều trị bệnh đều có hút thuốc lá nhiều năm. Sau khi phát hiện bệnh, bác sĩ chỉ định ngưng hút thuốc nhưng ít bệnh nhân làm được. Sau khi xuất viện, người bệnh lại tiếp tục hút thuốc, bệnh không thuyên giảm mà ngày càng trở nặng hơn, gây khó khăn cho quá trình điều trị bệnh”.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người trên toàn cầu, trong đó có hơn 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng phải hít khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 15,6 triệu người trưởng thành hút thuốc lá, gây gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và kinh tế quốc gia. Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư, không chỉ làm tăng nguy cơ mắc COPD mà còn dẫn đến ung thư phổi, bệnh tim mạch, đột quỵ và vô sinh.
Bên cạnh đó, chi phí điều trị bệnh phổi tắc nghẽn kéo dài nhiều năm, gây tổn thất kinh tế lớn cho người bệnh và gia đình. Một bệnh nhân COPD giai đoạn nặng có thể tốn hàng chục triệu đồng mỗi năm cho thuốc, vật tư y tế và máy thở. Theo ước tính của Bộ Y tế, Việt Nam mất hơn 1 tỷ USD mỗi năm do chi phí khám chữa bệnh, mất năng suất lao động và thiệt hại kinh tế liên quan đến thuốc lá. Ngoài ra, bệnh nhân COPD thường phải nghỉ việc sớm, giảm khả năng lao động và phụ thuộc vào người thân.
Chi phí điều trị bệnh COPD và các bệnh do thuốc lá gây ra (bao gồm nhập viện, điều trị duy trì, thuốc men, hỗ trợ y tế dài hạn) là khoản tiết kiệm lớn nếu được phòng ngừa từ đầu. Việc quản lý tài chính y tế cần tính đến chi phí gián tiếp như mất năng suất lao động, nghỉ chữa bệnh, phụ thuộc chăm sóc, tăng chi phí bảo hiểm y tế. Việc phòng, chống hút thuốc lá là giải pháp hiệu quả vừa giảm thiểu chi phí y tế vừa tăng hiệu quả kinh tế xã hội.
Không khói thuốc - bước căn bản để ngăn ngừa COPD
Thuốc lá không chỉ là vấn đề sức khỏe cá nhân - đó còn là gánh nặng về điều trị mãn tính, nhập viện và mất khả năng lao động. Việc giảm tỷ lệ hút thuốc và phát hiện sớm bệnh COPD góp phần không nhỏ vào việc giảm chi phí y tế công và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính ngành y. Các chuyên gia y tế khuyến cáo, việc xây dựng môi trường không khói thuốc tại nơi làm việc, bệnh viện, trường học và không gian công cộng là giải pháp thiết thực nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh hô hấp mãn tính.
Các bác sĩ khẳng định, bỏ thuốc lá ở bất kỳ thời điểm nào cũng mang lại lợi ích cho sức khỏe. Sau 20 phút ngừng hút, nhịp tim và huyết áp đã bắt đầu trở lại bình thường; sau 1 năm, nguy cơ bệnh tim mạch giảm một nửa; và sau 10 năm, nguy cơ ung thư phổi cũng giảm đáng kể so với người hút thuốc. Bộ Y tế cũng đang triển khai Chiến dịch “Việt Nam không khói thuốc” giai đoạn 2025-2030, hướng tới giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 35% và xóa bỏ hoàn toàn hút thuốc trong các cơ sở y tế.
Ở Việt Nam, mặc dù Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá đã được ban hành, nhưng việc tuân thủ tại nhiều nơi còn hạn chế: vẫn có hiện tượng hút thuốc tại nơi làm việc, quán ăn, khu vực ký túc xá… Điều này khiến nguy cơ COPD và các bệnh hô hấp khác vẫn còn rất cao.
Để khắc phục, cần có những biện pháp cụ thể như tăng cường thanh tra, xử phạt các trường hợp vi phạm khu vực cấm hút thuốc; đào tạo nhân sự quản lý môi trường không khói thuốc tại doanh nghiệp, trường học; xây dựng quy trình giám sát thực hiện; đẩy mạnh truyền thông bằng đội ngũ y tế, cộng đồng, nhấn mạnh: “Phòng bệnh không chỉ là cá nhân mà là môi trường sống chung”; hỗ trợ tâm lý và giải pháp thay thế cho người bỏ thuốc: từ tư vấn, liệu pháp thay thế nicotin đến nhóm hỗ trợ cộng đồng.
COPD không phải là “bệnh của riêng ai” - nó là hệ quả của cả môi trường, cộng đồng và chính các hành động của chúng ta. Xây dựng môi trường không khói thuốc chính là một trong những chiến lược hiệu quả, khả thi và cần thiết để ngăn ngừa COPD và nâng cao chất lượng sống cho mọi người. Nếu có thể lựa chọn một biện pháp đơn giản nhưng mạnh mẽ, thì đó chính là: hãy bắt đầu từ nơi bạn sống và làm việc - nơi không còn khói thuốc./.
Khánh Linh
