Kiểm toán việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng: Chú trọng nâng cao chất lượng các phát hiện và kiến nghị

Những năm qua, tốc độ đô thị hóa nhanh tại các địa phương đã đặt ra nhiều vấn đề về công tác quản lý trong lĩnh vực quy hoạch và cấp phép xây dựng (CPXD). Căn cứ thực tiễn đó, KTNN đã xây dựng đề cương và triển khai kiểm toán công tác quản lý quy hoạch (QLQH), CPXD tại các đô thị giai đoạn 2017-2020 nhằm đánh giá việc tuân thủ các quy định pháp luật trong lĩnh vực này, qua đó đưa ra kiến nghị phục vụ công tác quản lý cũng như kịp thời chấn chỉnh các sai phạm.

Buông lỏng quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng

Kết quả kiểm toán cho thấy, chất lượng công tác quy hoạch chưa cao, chưa có tầm nhìn xa; tính khả thi chưa cao, chưa phù hợp với khả năng huy động các nguồn lực để thực hiện. Các quy hoạch phát triển đô thị, khu dân cư, hạ tầng xã hội ở các tỉnh, thành phố thiếu đồng bộ, triển khai chậm, chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa. Hiện vẫn còn xảy ra tình trạng không ăn khớp giữa quy hoạch tổng thể và quy hoạch chi tiết, nhiều quy hoạch chi tiết triển khai trước khi có quy hoạch phân khu hoặc không căn cứ vào quy hoạch phân khu, dẫn đến phải thay đổi nhiều lần.

Việc công khai và cung cấp thông tin quy hoạch xây dựng chưa thực hiện nghiêm theo Luật Xây dựng. Việc lấy ý kiến và tham gia của cộng đồng dân cư trong quá trình lập, điều chỉnh quy hoạch chưa được thực hiện hoặc thực hiện chưa hiệu quả, nhiều khi mang tính hình thức. Nhiều dự án không tuân theo quy hoạch xây dựng làm ảnh hưởng đến chất lượng sử dụng lâu dài không chỉ đối với một dự án mà cả một khu vực. Công tác rà soát quy hoạch; kiểm tra, thanh tra thực hiện theo quy hoạch đã duyệt nhìn chung còn buông lỏng…

Về CPXD, vẫn có tình trạng giấy phép xây dựng được cấp không đúng tiêu chuẩn, định mức và quy định của pháp luật. Quá trình lập dự án, thiết kế thi công còn tình trạng chủ đầu tư tự điều chỉnh thiết kế công trình dẫn đến phải lấy ý kiến thỏa thuận lại hoặc phải có văn bản hướng dẫn chỉnh sửa thiết kế làm kéo dài thời gian xét cấp giấy phép xây dựng. Cùng với đó, còn tình trạng thi công chưa phù hợp với giấy phép, thi công một số hạng mục không có trong giấy phép, sử dụng mục đích công trình không đúng với giấy phép xây dựng được cấp.

Thêm vào đó, các trường hợp thi công xây dựng sai phép, không được phép chưa được xem xét xử phạt và áp dụng đầy đủ các biện pháp xử phạt bổ sung, khắc phục hậu quả. Việc thi hành kết luận của các biên bản thanh tra, kiểm tra còn chậm trễ. Đặc biệt, một số địa phương còn tình trạng “xử phạt để cho tồn tại” mà không có biện pháp khắc phục một cách triệt để, gây bức xúc trong dư luận thời gian qua.
 
Tiếp tục sửa đổi, bổ sung đề cương, tăng cường đào tạo, tập huấn

Bên cạnh những phát hiện nổi bật, công tác kiểm toán việc QLQH, CPXD tại các đô thị cũng còn những hạn chế, khó khăn như: Trong kiểm toán việc QLQH xây dựng, các đoàn kiểm toán chưa đánh giá hiệu quả nguồn kinh phí phục vụ công tác lập và tổ chức thực hiện quy hoạch đô thị. Kinh phí bố trí không đủ khả năng thuê tư vấn có trình độ cao trong nước hoặc tư vấn quốc tế. Hơn nữa, đây là lần đầu tiên KTNN thực hiện kiểm toán Chuyên đề này nên quá trình kiểm toán không tránh khỏi những khó khăn vướng mắc.
Do điều kiện nhân lực, thời gian, thẩm quyền xác định và ban hành giá đất được thực hiện tại các địa phương nên các đoàn kiểm toán không có điều kiện tính toán cụ thể việc thay đổi quy hoạch có thể dẫn đến thay đổi nghĩa vụ tài chính đối với NSNN về đất đai, làm ảnh hưởng tới tính hiệu lực, hiệu quả kiểm toán. Ngoài ra, các đoàn kiểm toán thường gặp khó khăn trong kiến nghị xử lý khắc phục hậu quả tương ứng với các hành vi vi phạm đã được cơ quan chức năng địa phương xử phạt; các trường hợp chậm giao đất để thực hiện dự án theo đồ án quy hoạch đã phê duyệt…

Để nâng cao chất lượng kiểm toán Chuyên đề, KTNN cần thực hiện các giải pháp sau:

Giao một đơn vị trong Ngành làm đầu mối theo dõi và tham mưu cho lãnh đạo KTNN thống nhất trong quá trình tổ chức kiểm toán, xử lý các kiến nghị và kịp thời rút kinh nghiệm đối với các vấn đề phát sinh ở từng cuộc kiểm toán. Đồng thời, tổng hợp các sai phạm, hạn chế, thiếu sót của công tác QLQH và CPXD trong quá trình kiểm toán để chỉ đạo thống nhất toàn Ngành.

Tiếp tục rà soát đề cương kiểm toán để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp tình hình thực tiễn.

Tổ chức tập huấn trong toàn Ngành về đề cương kiểm toán chuyên đề, các văn bản pháp luật có liên quan để định hướng cho đội ngũ kiểm toán viên trực tiếp tham gia hoạt động kiểm toán, nâng cao chất lượng kiểm toán.

Trong quá trình kiểm toán, các đoàn kiểm toán phải tiến hành đánh giá hiệu quả của việc quản lý, sử dụng kinh phí phục vụ lập và tổ chức thực hiện quy hoạch cho công tác xây dựng quy hoạch đô thị. Bên cạnh đó, thống nhất hướng xử lý phát hiện kiểm toán, kiến nghị UBND các tỉnh tính toán việc thay đổi nghĩa vụ với NSNN khi có sự điều chỉnh quy hoạch để nâng cao chất lượng kiến nghị kiểm toán; đồng thời kiến nghị địa phương xử lý theo đúng quy định của pháp luật về giao đất dự án cho phù hợp với các luật liên quan…

Đổi mới phương pháp kiểm toán, ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt các phần mềm chuyên dụng phục vụ công tác quy hoạch xây dựng và các phương pháp hiện đại khác nhằm đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả các đồ án quy hoạch đô thị, việc CPXD.

Đào tạo đội ngũ chuyên gia của KTNN trong kiểm toán QLQH và CPXD nhằm nâng cao chất lượng các phát hiện và kiến nghị.

Lại Xuân Nghị - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế
(Báo Kiểm toán số 34/2021)