Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội: “Chính phủ có giải pháp nâng cao tỷ lệ thực hiện các kiến nghị của Kiểm toán nhà nước”
(sav.gov.vn) - Sáng 22/7/2021, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khoá XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Tài chính nhiệm kỳ 2016-2021 Hồ Đức Phớc, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình đề nghị Quốc hội phê chuẩn quyết toán ngân sách Nhà nước (NSNN) năm 2019; Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh trình bày Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2019; Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường trình bày Báo cáo thẩm tra quyết toán NSNN năm 2019.
Năm 2019: Chi ngân sách đạt 93,5% dự toán
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, căn cứ quy định của Luật NSNN, Nghị quyết của Quốc hội về dự toán NSNN năm 2019, trên cơ sở tổng hợp quyết toán ngân sách của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được HĐND cấp tỉnh phê chuẩn và thẩm định quyết toán ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương đã được thủ trưởng các Bộ, cơ quan Trung ương duyệt, Chính phủ báo cáo quyết toán NSNN năm 2019.
Theo đó, tổng số thu NSNN năm 2019 là 1.411.300 tỷ đồng; tổng số chi là 1.633.300 tỷ đồng. Trong năm 2019, bội chi NSNN là 222.000 tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP, gồm: Bội chi ngân sách Trung ương là 209.500 tỷ đồng, tương đương 3,4% GDP, bội chi ngân sách địa phương là 12.500 tỷ đồng, tương đương 0,2% GDP.
Trong năm 2019, dự toán thu NSNN là 1.411.300 tỷ đồng và đã quyết toán 1.553.611,589 tỷ đồng, tăng 10,1% (hơn 142.311 tỷ đồng) so với dự toán. Trong đó, chủ yếu là do tăng thu từ các khoản thu về nhà, đất, thu khác ngân sách, thuế xuất nhập khẩu và thu từ dầu thô. Trong năm 2019, số thu ở 3 khu vực kinh tế (thu từ doanh nghiệp Nhà nước, thu từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh) không đạt dự toán được giao.
Theo lý giải của Bộ trưởng Bộ Tài chính, nguyên nhân là do một số ngành có đóng góp số thu lớn cho NSNN như: Nhóm ngành khai thác dầu thô, sản xuất lắp ráp ô tô trong nước, sản xuất linh kiện điện thoại… tăng trưởng thấp hơn dự kiến. Trong khi đó, số doanh nghiệp mới thành lập tăng, nhưng chủ yếu là các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ được hưởng chính sách ưu đãi thuế theo quy định của Luật, nên số thuế đóng góp cho NSNN chưa đạt như khi xây dựng dự toán. Cùng với đó, số doanh nghiệp chấm dứt kinh doanh, giải thể, tạm ngừng hoạt động ở mức cao.
Năm 2019, tình hình sản xuất, kinh doanh của một số doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn mất khả năng thanh toán, tự giải thể, phá sản, bỏ khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh… trong khi chưa hoàn thành nghĩa vụ với NSNN. Vì thế, số nợ thuế tính đến ngày 31/12/2019 là 99.705 tỷ đồng, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2018 (tăng 13.025 tỷ đồng).
Dự toán chi NSNN 1.633.300 tỷ đồng, quyết toán 1.526.892,949 tỷ đồng, bằng 93,5% (giảm 106.407,051 tỷ đồng) so với dự toán, chủ yếu do một số khoản chi triển khai chậm nên bị hủy dự toán hoặc chuyển nguồn sang năm sau chi tiếp theo quy định của Luật NSNN. Các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đã thực hiện chi ngân sách bám sát mục tiêu, dự toán được giao, ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện các chính sách an sinh xã hội.
Quyết toán chi ngân sách Trung ương là 586.806,247 tỷ đồng, thấp hơn 11,7% so với dự toán; quyết toán chi ngân sách địa phương là 940.086,702 tỷ đồng, thấp hơn 3,0% so với dự toán; số còn lại, một số khoản được chuyển nguồn sang năm sau sử dụng tiếp và một số nội dung hủy dự toán theo quy định của Luật NSNN.
"Trên cơ sở các nội dung đã báo cáo, Chính phủ trình Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán thu, chi NSNN năm 2019 như sau: Tổng số thu cân đối NSNN là 2.139.639,446 tỷ đồng, trong đó số thu NSNN theo dự toán là 1.553.611,589 tỷ đồng, thu chuyển nguồn năm 2018 sang năm 2019 là 434.356,624 tỷ đồng, thu từ kết dư năm 2018 là 150.570,478 tỷ đồng và thu từ quỹ dự trữ tài chính theo quy định của Luật NSNN là 1.100,755 tỷ đồng.
Tổng số chi cân đối NSNN là 2.119.541,763 tỷ đồng, trong đó chi NSNN theo dự toán là 1.526.892,949 tỷ đồng, chi chuyển nguồn sang năm 2020 là 592.648,814 tỷ đồng. Bội chi NSNN 161.490,730 tỷ đồng, bằng 2,67% GDP, không bao gồm kết dư NSĐP 177.193,703 tỷ đồng” - Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc báo cáo trước Quốc hội.
KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới 205 văn bản
Trình bày Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2019 trước Quốc hội, Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cho biết, tổng hợp kết quả kiểm toán của 235 báo cáo kiểm toán trong năm 2020 đối với niên độ ngân sách năm 2019, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã kiến nghị xử lý tài chính 61.761 tỷ đồng. Trong đó, tăng thu 5.103 tỷ đồng; giảm chi NSNN 13.247 tỷ đồng.
Ngoài ra, KTNN đã chuyển 05 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới 205 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, chính sách, tránh thất thoát, lãng phí.
Về dự toán thu NSNN, năm 2019, Quốc hội quyết định và Chính phủ giao 1.411.300 tỷ đồng. Qua kiểm toán cho thấy, dự toán thu tiền sử dụng đất chưa sát với khả năng của nguồn thu dẫn đến thực hiện vượt 70,8% so với dự toán. Trong khi đó, dự toán thu xuất nhập khẩu do Chính phủ lập và giao bằng 102,5% so với ước thực hiện năm 2018, chưa sát với khả năng.
Một số khoản thu chính từ hoạt động sản xuất kinh doanh chiếm tỉ trọng lớn trong tổng thu nội địa đều hụt thu so với dự toán giao (và là tình trạng diễn ra trong 3 năm liên tục).
Bên cạnh đó, tình trạng hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, dẫn đến tính thiếu thuế GTGT, thuế thu nhập doanh nghiệp và lợi nhuận còn lại phải nộp NSNN… vẫn diễn ra khá phổ biến tại các đơn vị được kiểm toán, KTNN xác định tăng thêm 5.103 tỉ đồng.
Tình trạng nợ thuế chậm được khắc phục, trong đó: Nợ thuế do cơ quan thuế quản lý đến 31.12.2019 là 99.705 tỉ đồng, tăng 15% so với năm 2018. Nợ thuế do cơ quan hải quan quản lý quá hạn đến 31.12.2019 là 7.047 tỉ đồng, tăng 4,9% so với năm 2018.
Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cũng cho biết, dư nợ công đến ngày 31/12/2019 là 3.320.608 tỷ đồng, bằng 55% GDP; các chỉ tiêu an toàn nợ công nằm trong giới hạn cho phép của Quốc hội. Tuy nhiên, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu NSNN có xu hướng tăng nhanh từ 15,8% năm 2016 lên 18,1% năm 2019 làm giảm mạnh dư địa cho nhiệm vụ chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên của NSNN và tiềm ẩn rủi ro đối với an ninh tài chính quốc gia.
Trong Báo cáo Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2019, KTNN cũng đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương, đơn vị được kiểm toán thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị kiểm toán. KTNN cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính tổ chức rút kinh nghiệm việc lập Báo cáo quyết toán NSNN năm 2019 chậm so với quy định; nghiên cứu xây dựng cơ chế nộp và tỷ lệ nộp NSNN đối với số chênh lệch thu chi từ hoạt động nghiệp vụ ngân quỹ; quy định, hướng dẫn về phương pháp, cách thức tính và lập dự toán hỗ trợ bổ sung có mục tiêu để bù mặt bằng chi cho ngân sách địa phương.
Đối với Bộ KH-ĐT, KTNN đề nghị cần chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc tham mưu cho Thủ tướng giao kế hoạch vốn ngân sách Trung ương cho một số dự án tại các địa phương chưa phù hợp phạm vi, đối tượng; bổ sung vốn dự phòng ngân sách Trung ương chậm dẫn đến các địa phương không thể triển khai phân bổ được trong năm 2018 nên phải kéo thời hạn giải ngân đến hết 31/13/2019 số tiền 2.097 tỉ đồng; bố trí dự toán năm cho các dự án chưa đủ điều kiện (dẫn đến dự toán chi đầu tư phát triển chưa phân bổ hơn 16.86 tỉ đồng); giao kế hoạch vốn chậm, nhiều lần sau thời điểm 20.12.2018 chưa phù hợp với quy định tại khoản 6, điều 66, luật Đầu tư công.
Xử lý trách nhiệm tổ chức, cá nhân chưa hoặc không thực hiện các kiến nghị của KTNN
Tại phiên họp, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách (TC-NS) Nguyễn Phú Cường trình bày Báo cáo thẩm tra quyết toán NSNN năm 2019. Chủ nhiệm Uỷ ban TC-NS Nguyễn Phú Cường cho biết, năm 2019, với quyết tâm cao của hệ thống chính trị và nhân dân nên nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đã hoàn thành toàn diện với 12/12 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu đề ra. Thu NSNN vượt dự toán đáp ứng nhu cầu chi; bội chi giảm, nợ công trong giới hạn cho phép. Kỷ luật kỷ cương tài chính - ngân sách có tiến bộ nhưng nhìn chung còn chưa nghiêm.
Một số giải pháp đề ra chưa được thực hiện hoặc thực hiện nhưng hiệu quả chưa cao như: Đổi mới cơ chế tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập, sắp xếp lại hoạt động các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách chậm; điều chỉnh chính sách thuế, mở rộng cơ sở thuế để cơ cấu lại NSNN chưa bảo đảm yêu cầu... Ủy ban TC-NS đề nghị Chính phủ cần nhìn nhận, phân tích, đánh giá nguyên nhân để có giải pháp phù hợp trong giai đoạn tiếp theo.
Về lập và giao dự toán NSNN năm 2019, theo Chủ nhiệm Ủy ban TC-NS Nguyễn Phú Cường, dự toán NSNN năm 2019 được xây dựng trong điều kiện kinh tế - xã hội trong, ngoài nước biến động khó lường nên việc dự báo sát thực tế là khó khăn. Tuy nhiên, thực hiện thu chênh lệch khá lớn, tăng 10,1% so với dự toán. Điều này thể hiện chất lượng dự báo và xây dựng dự toán hạn chế, đặc biệt là việc ước thu năm 2018 để xây dựng dự toán thu năm 2019 chênh lệch lớn so với thực hiện.
Theo ông Nguyễn Phú Cường, thu NSNN năm 2019 vượt dự toán 10,1% thể hiện sự cố gắng, nỗ lực của Chính phủ trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, thực hiện quản lý thu, cải cách hành chính trong quản lý thuế. Tuy nhiên, số tăng thu năm 2019 chủ yếu từ đất, tài nguyên và từ thu hồi vốn của Nhà nước… thể hiện cơ cấu thu chưa bền vững, phụ thuộc nhiều các yếu tố thiếu ổn định, không thường xuyên. Cùng với đó, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2019 chậm, trong đó chi đầu tư phát triển ngân sách Trung ương chỉ đạt 60% so với dự toán.
Nguyên nhân chính là do công tác giao vốn chưa bám sát vào tình hình thực tế của các dự án, quá trình điều hành và tổ chức thực hiện tại các Bộ, ngành, địa phương chưa linh hoạt, đúng quy định, phù hợp thực tiễn triển khai của từng dự án nên cần làm rõ trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như trách nhiệm của các địa phương, Bộ, ngành để chấn chỉnh khắc phục. “Các sai phạm trong hoạt động xây dựng và quản lý vốn đầu tư vẫn khá phổ biến, xảy ra ở hầu hết các khâu của quá trình đầu tư, nên qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị giảm chi đầu tư 3.931 tỷ đồng. Đáng lưu ý, chi đầu tư ngân sách Trung ương từ nguồn vốn nước ngoài giảm mạnh, đạt tỷ lệ rất thấp, đến hết ngày 31/1/2020, vốn ngoài nước giải ngân chỉ đạt 38,2% dự toán, làm giảm hiệu quả sử dụng và làm tăng chi phí quản lý vốn vay” - ông Nguyễn Phú Cường nêu.
Để nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng NSNN, Ủy ban TC-NS của Quốc hội đề nghị Chính phủ có giải pháp nâng cao tỷ lệ thực hiện các kiến nghị của KTNN, xử lý dứt điểm các kiến nghị chưa được thực hiện từ năm 2018 về trước. Đồng thời, xử lý trách nhiệm tổ chức, cá nhân chưa hoặc không thực hiện các kiến nghị của KTNN. “Đối với các vấn đề do Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo thẩm tra đã nêu liên quan đến việc cần phải xác định rõ trách nhiệm dẫn đến các sai phạm, bất cập, hạn chế, đề nghị Chính phủ rà soát và xử lý theo quy định” - ông Nguyễn Phú Cường nhấn mạnh.
Đồng thời, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập cho phù hợp với thực tiễn; khắc phục các tồn tại, hạn chế trong quản lý các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đảm bảo hiệu quả hoạt động của các quỹ, không trùng lặp nhiệm vụ của NSNN, tránh lãng phí, dàn trải và phân tán nguồn lực của nhà nước; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nghiên cứu rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán NSNN so với quy định hiện hành để có thể trình Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm hiện hành vào kỳ họp cuối năm tiếp theo, bảo đảm thực hiện tốt vai trò, ý nghĩa của công tác quyết toán.
Bên cạnh đó, có giải pháp để khắc phục những bất cập tồn tại trong quản lý điều hành ngân sách đã nêu trong báo cáo thẩm tra đặc biệt lưu ý đến việc cải cách chính sách thu để cơ cấu lại ngân sách; xác định phân cấp ngân sách phù hợp để tăng tính chủ động cho các địa phương nhưng phải đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương; chấn chỉnh quản lý chi đầu tư từ lập, phân bổ, giao dự toán đến thực hiện và quyết toán; rà soát lại chính sách nếu bất cập cần kiến nghị sửa đổi để quản lý chặt chẽ, hiệu quả các khoản chuyển nguồn, kết dư ngân sách địa phương; tiếp tục tăng cường kiểm soát bội chi, nợ công ngoài việc khống chế trong giới hạn cho phép phải tính cả khả năng vay và khả năng trả nợ để giữ gìn tín nhiệm quốc gia và bảo đảm an ninh tài chính quốc gia./.
Phương Ngọc
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, căn cứ quy định của Luật NSNN, Nghị quyết của Quốc hội về dự toán NSNN năm 2019, trên cơ sở tổng hợp quyết toán ngân sách của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã được HĐND cấp tỉnh phê chuẩn và thẩm định quyết toán ngân sách của các Bộ, cơ quan Trung ương đã được thủ trưởng các Bộ, cơ quan Trung ương duyệt, Chính phủ báo cáo quyết toán NSNN năm 2019.
Theo đó, tổng số thu NSNN năm 2019 là 1.411.300 tỷ đồng; tổng số chi là 1.633.300 tỷ đồng. Trong năm 2019, bội chi NSNN là 222.000 tỷ đồng, tương đương 3,6% GDP, gồm: Bội chi ngân sách Trung ương là 209.500 tỷ đồng, tương đương 3,4% GDP, bội chi ngân sách địa phương là 12.500 tỷ đồng, tương đương 0,2% GDP.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, trình bày Tờ trình đề nghị Quốc hội phê chuẩn quyết toán ngân sách Nhà nước năm 2019
Trong năm 2019, dự toán thu NSNN là 1.411.300 tỷ đồng và đã quyết toán 1.553.611,589 tỷ đồng, tăng 10,1% (hơn 142.311 tỷ đồng) so với dự toán. Trong đó, chủ yếu là do tăng thu từ các khoản thu về nhà, đất, thu khác ngân sách, thuế xuất nhập khẩu và thu từ dầu thô. Trong năm 2019, số thu ở 3 khu vực kinh tế (thu từ doanh nghiệp Nhà nước, thu từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thu từ khu vực kinh tế ngoài quốc doanh) không đạt dự toán được giao.
Theo lý giải của Bộ trưởng Bộ Tài chính, nguyên nhân là do một số ngành có đóng góp số thu lớn cho NSNN như: Nhóm ngành khai thác dầu thô, sản xuất lắp ráp ô tô trong nước, sản xuất linh kiện điện thoại… tăng trưởng thấp hơn dự kiến. Trong khi đó, số doanh nghiệp mới thành lập tăng, nhưng chủ yếu là các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ được hưởng chính sách ưu đãi thuế theo quy định của Luật, nên số thuế đóng góp cho NSNN chưa đạt như khi xây dựng dự toán. Cùng với đó, số doanh nghiệp chấm dứt kinh doanh, giải thể, tạm ngừng hoạt động ở mức cao.
Năm 2019, tình hình sản xuất, kinh doanh của một số doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn mất khả năng thanh toán, tự giải thể, phá sản, bỏ khỏi địa chỉ đăng ký kinh doanh… trong khi chưa hoàn thành nghĩa vụ với NSNN. Vì thế, số nợ thuế tính đến ngày 31/12/2019 là 99.705 tỷ đồng, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2018 (tăng 13.025 tỷ đồng).
Dự toán chi NSNN 1.633.300 tỷ đồng, quyết toán 1.526.892,949 tỷ đồng, bằng 93,5% (giảm 106.407,051 tỷ đồng) so với dự toán, chủ yếu do một số khoản chi triển khai chậm nên bị hủy dự toán hoặc chuyển nguồn sang năm sau chi tiếp theo quy định của Luật NSNN. Các Bộ, cơ quan Trung ương và địa phương đã thực hiện chi ngân sách bám sát mục tiêu, dự toán được giao, ổn định kinh tế vĩ mô, thực hiện các chính sách an sinh xã hội.
Quyết toán chi ngân sách Trung ương là 586.806,247 tỷ đồng, thấp hơn 11,7% so với dự toán; quyết toán chi ngân sách địa phương là 940.086,702 tỷ đồng, thấp hơn 3,0% so với dự toán; số còn lại, một số khoản được chuyển nguồn sang năm sau sử dụng tiếp và một số nội dung hủy dự toán theo quy định của Luật NSNN.
"Trên cơ sở các nội dung đã báo cáo, Chính phủ trình Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán thu, chi NSNN năm 2019 như sau: Tổng số thu cân đối NSNN là 2.139.639,446 tỷ đồng, trong đó số thu NSNN theo dự toán là 1.553.611,589 tỷ đồng, thu chuyển nguồn năm 2018 sang năm 2019 là 434.356,624 tỷ đồng, thu từ kết dư năm 2018 là 150.570,478 tỷ đồng và thu từ quỹ dự trữ tài chính theo quy định của Luật NSNN là 1.100,755 tỷ đồng.
Tổng số chi cân đối NSNN là 2.119.541,763 tỷ đồng, trong đó chi NSNN theo dự toán là 1.526.892,949 tỷ đồng, chi chuyển nguồn sang năm 2020 là 592.648,814 tỷ đồng. Bội chi NSNN 161.490,730 tỷ đồng, bằng 2,67% GDP, không bao gồm kết dư NSĐP 177.193,703 tỷ đồng” - Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc báo cáo trước Quốc hội.
KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới 205 văn bản
Trình bày Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2019 trước Quốc hội, Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cho biết, tổng hợp kết quả kiểm toán của 235 báo cáo kiểm toán trong năm 2020 đối với niên độ ngân sách năm 2019, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã kiến nghị xử lý tài chính 61.761 tỷ đồng. Trong đó, tăng thu 5.103 tỷ đồng; giảm chi NSNN 13.247 tỷ đồng.
Ngoài ra, KTNN đã chuyển 05 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan Cảnh sát điều tra để điều tra làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật.
Đồng thời, KTNN kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ, thay thế, ban hành mới 205 văn bản không phù hợp với quy định pháp luật hoặc chưa phù hợp với thực tiễn nhằm bịt lỗ hổng về cơ chế, chính sách, tránh thất thoát, lãng phí.
Về dự toán thu NSNN, năm 2019, Quốc hội quyết định và Chính phủ giao 1.411.300 tỷ đồng. Qua kiểm toán cho thấy, dự toán thu tiền sử dụng đất chưa sát với khả năng của nguồn thu dẫn đến thực hiện vượt 70,8% so với dự toán. Trong khi đó, dự toán thu xuất nhập khẩu do Chính phủ lập và giao bằng 102,5% so với ước thực hiện năm 2018, chưa sát với khả năng.
Một số khoản thu chính từ hoạt động sản xuất kinh doanh chiếm tỉ trọng lớn trong tổng thu nội địa đều hụt thu so với dự toán giao (và là tình trạng diễn ra trong 3 năm liên tục).
Bên cạnh đó, tình trạng hạch toán và kê khai thiếu doanh thu, xác định sai chi phí, dẫn đến tính thiếu thuế GTGT, thuế thu nhập doanh nghiệp và lợi nhuận còn lại phải nộp NSNN… vẫn diễn ra khá phổ biến tại các đơn vị được kiểm toán, KTNN xác định tăng thêm 5.103 tỉ đồng.
Tình trạng nợ thuế chậm được khắc phục, trong đó: Nợ thuế do cơ quan thuế quản lý đến 31.12.2019 là 99.705 tỉ đồng, tăng 15% so với năm 2018. Nợ thuế do cơ quan hải quan quản lý quá hạn đến 31.12.2019 là 7.047 tỉ đồng, tăng 4,9% so với năm 2018.
Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh cũng cho biết, dư nợ công đến ngày 31/12/2019 là 3.320.608 tỷ đồng, bằng 55% GDP; các chỉ tiêu an toàn nợ công nằm trong giới hạn cho phép của Quốc hội. Tuy nhiên, nghĩa vụ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu NSNN có xu hướng tăng nhanh từ 15,8% năm 2016 lên 18,1% năm 2019 làm giảm mạnh dư địa cho nhiệm vụ chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên của NSNN và tiềm ẩn rủi ro đối với an ninh tài chính quốc gia.
Trong Báo cáo Báo cáo kiểm toán quyết toán NSNN năm 2019, KTNN cũng đề nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính, các Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương, đơn vị được kiểm toán thực hiện đầy đủ, kịp thời các kết luận, kiến nghị kiểm toán. KTNN cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài chính tổ chức rút kinh nghiệm việc lập Báo cáo quyết toán NSNN năm 2019 chậm so với quy định; nghiên cứu xây dựng cơ chế nộp và tỷ lệ nộp NSNN đối với số chênh lệch thu chi từ hoạt động nghiệp vụ ngân quỹ; quy định, hướng dẫn về phương pháp, cách thức tính và lập dự toán hỗ trợ bổ sung có mục tiêu để bù mặt bằng chi cho ngân sách địa phương.
Đối với Bộ KH-ĐT, KTNN đề nghị cần chấn chỉnh, rút kinh nghiệm trong việc tham mưu cho Thủ tướng giao kế hoạch vốn ngân sách Trung ương cho một số dự án tại các địa phương chưa phù hợp phạm vi, đối tượng; bổ sung vốn dự phòng ngân sách Trung ương chậm dẫn đến các địa phương không thể triển khai phân bổ được trong năm 2018 nên phải kéo thời hạn giải ngân đến hết 31/13/2019 số tiền 2.097 tỉ đồng; bố trí dự toán năm cho các dự án chưa đủ điều kiện (dẫn đến dự toán chi đầu tư phát triển chưa phân bổ hơn 16.86 tỉ đồng); giao kế hoạch vốn chậm, nhiều lần sau thời điểm 20.12.2018 chưa phù hợp với quy định tại khoản 6, điều 66, luật Đầu tư công.
Xử lý trách nhiệm tổ chức, cá nhân chưa hoặc không thực hiện các kiến nghị của KTNN
Tại phiên họp, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách (TC-NS) Nguyễn Phú Cường trình bày Báo cáo thẩm tra quyết toán NSNN năm 2019. Chủ nhiệm Uỷ ban TC-NS Nguyễn Phú Cường cho biết, năm 2019, với quyết tâm cao của hệ thống chính trị và nhân dân nên nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đã hoàn thành toàn diện với 12/12 chỉ tiêu đạt và vượt mục tiêu đề ra. Thu NSNN vượt dự toán đáp ứng nhu cầu chi; bội chi giảm, nợ công trong giới hạn cho phép. Kỷ luật kỷ cương tài chính - ngân sách có tiến bộ nhưng nhìn chung còn chưa nghiêm.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường trình bày Báo cáo thẩm tra quyết toán NSNN năm 2019
Một số giải pháp đề ra chưa được thực hiện hoặc thực hiện nhưng hiệu quả chưa cao như: Đổi mới cơ chế tự chủ các đơn vị sự nghiệp công lập, sắp xếp lại hoạt động các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách chậm; điều chỉnh chính sách thuế, mở rộng cơ sở thuế để cơ cấu lại NSNN chưa bảo đảm yêu cầu... Ủy ban TC-NS đề nghị Chính phủ cần nhìn nhận, phân tích, đánh giá nguyên nhân để có giải pháp phù hợp trong giai đoạn tiếp theo.
Về lập và giao dự toán NSNN năm 2019, theo Chủ nhiệm Ủy ban TC-NS Nguyễn Phú Cường, dự toán NSNN năm 2019 được xây dựng trong điều kiện kinh tế - xã hội trong, ngoài nước biến động khó lường nên việc dự báo sát thực tế là khó khăn. Tuy nhiên, thực hiện thu chênh lệch khá lớn, tăng 10,1% so với dự toán. Điều này thể hiện chất lượng dự báo và xây dựng dự toán hạn chế, đặc biệt là việc ước thu năm 2018 để xây dựng dự toán thu năm 2019 chênh lệch lớn so với thực hiện.
Theo ông Nguyễn Phú Cường, thu NSNN năm 2019 vượt dự toán 10,1% thể hiện sự cố gắng, nỗ lực của Chính phủ trong việc cải thiện môi trường kinh doanh, thực hiện quản lý thu, cải cách hành chính trong quản lý thuế. Tuy nhiên, số tăng thu năm 2019 chủ yếu từ đất, tài nguyên và từ thu hồi vốn của Nhà nước… thể hiện cơ cấu thu chưa bền vững, phụ thuộc nhiều các yếu tố thiếu ổn định, không thường xuyên. Cùng với đó, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2019 chậm, trong đó chi đầu tư phát triển ngân sách Trung ương chỉ đạt 60% so với dự toán.
Nguyên nhân chính là do công tác giao vốn chưa bám sát vào tình hình thực tế của các dự án, quá trình điều hành và tổ chức thực hiện tại các Bộ, ngành, địa phương chưa linh hoạt, đúng quy định, phù hợp thực tiễn triển khai của từng dự án nên cần làm rõ trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng như trách nhiệm của các địa phương, Bộ, ngành để chấn chỉnh khắc phục. “Các sai phạm trong hoạt động xây dựng và quản lý vốn đầu tư vẫn khá phổ biến, xảy ra ở hầu hết các khâu của quá trình đầu tư, nên qua kiểm toán, KTNN đã kiến nghị giảm chi đầu tư 3.931 tỷ đồng. Đáng lưu ý, chi đầu tư ngân sách Trung ương từ nguồn vốn nước ngoài giảm mạnh, đạt tỷ lệ rất thấp, đến hết ngày 31/1/2020, vốn ngoài nước giải ngân chỉ đạt 38,2% dự toán, làm giảm hiệu quả sử dụng và làm tăng chi phí quản lý vốn vay” - ông Nguyễn Phú Cường nêu.
Để nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng NSNN, Ủy ban TC-NS của Quốc hội đề nghị Chính phủ có giải pháp nâng cao tỷ lệ thực hiện các kiến nghị của KTNN, xử lý dứt điểm các kiến nghị chưa được thực hiện từ năm 2018 về trước. Đồng thời, xử lý trách nhiệm tổ chức, cá nhân chưa hoặc không thực hiện các kiến nghị của KTNN. “Đối với các vấn đề do Ủy ban Thường vụ Quốc hội và báo cáo thẩm tra đã nêu liên quan đến việc cần phải xác định rõ trách nhiệm dẫn đến các sai phạm, bất cập, hạn chế, đề nghị Chính phủ rà soát và xử lý theo quy định” - ông Nguyễn Phú Cường nhấn mạnh.
Đồng thời, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập cho phù hợp với thực tiễn; khắc phục các tồn tại, hạn chế trong quản lý các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đảm bảo hiệu quả hoạt động của các quỹ, không trùng lặp nhiệm vụ của NSNN, tránh lãng phí, dàn trải và phân tán nguồn lực của nhà nước; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, nghiên cứu rút ngắn quy trình, thời gian quyết toán NSNN so với quy định hiện hành để có thể trình Quốc hội xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN năm hiện hành vào kỳ họp cuối năm tiếp theo, bảo đảm thực hiện tốt vai trò, ý nghĩa của công tác quyết toán.
Bên cạnh đó, có giải pháp để khắc phục những bất cập tồn tại trong quản lý điều hành ngân sách đã nêu trong báo cáo thẩm tra đặc biệt lưu ý đến việc cải cách chính sách thu để cơ cấu lại ngân sách; xác định phân cấp ngân sách phù hợp để tăng tính chủ động cho các địa phương nhưng phải đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương; chấn chỉnh quản lý chi đầu tư từ lập, phân bổ, giao dự toán đến thực hiện và quyết toán; rà soát lại chính sách nếu bất cập cần kiến nghị sửa đổi để quản lý chặt chẽ, hiệu quả các khoản chuyển nguồn, kết dư ngân sách địa phương; tiếp tục tăng cường kiểm soát bội chi, nợ công ngoài việc khống chế trong giới hạn cho phép phải tính cả khả năng vay và khả năng trả nợ để giữ gìn tín nhiệm quốc gia và bảo đảm an ninh tài chính quốc gia./.
Phương Ngọc
