Các đại biểu tham dự Hội thảo. Ảnh: ST
Nhằm ứng phó kịp thời với thực trạng này, sáng 5/11, tại Trường THPT Phan Đình Phùng (Hà Nội), Hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học” đã được tổ chức, do Báo Giáo dục và Thời đại phối hợp cùng Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá – Bộ Y tế chủ trì.
Đây là hoạt động triển khai thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và chương trình phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế). Đồng thời cũng là hoạt động trọng điểm trong chiến dịch truyền thông quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá trong ngành Giáo dục, hướng tới mục tiêu "Trường học không khói thuốc – Học sinh khỏe mạnh – Tương lai bền vững".
Mối nguy đang hiện hữu
Theo báo cáo tại Hội thảo, mặc dù trong nhiều năm qua tỷ lệ hút thuốc lá ở thanh thiếu niên đã giảm, nhưng một thách thức lớn đang nổi lên: sự gia tăng nhanh chóng của việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng…). Thực tế cho thấy, tỷ lệ học sinh, sinh viên từng thử hoặc đang sử dụng thuốc lá điện tử gia tăng đáng kể trong 3 năm qua, tạo nên thách thức nghiêm trọng đối với công tác giáo dục, sức khỏe học đường và văn hóa học sinh.
Phát biểu tại sự kiện, ThS.BS Phạm Thị Hải - Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho biết: "Ở thanh thiếu niên 13–17 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13–15 tuổi, tỷ lệ này đã tăng hơn gấp đôi, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Đáng lưu ý, ở nữ giới từ 11–18 tuổi, theo kết quả sơ bộ điều tra tại 11 tỉnh, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã đạt 4,3% năm 2023"- bà Hải dẫn chứng và nói thêm: Những con số trên cho thấy, nếu chúng ta không có các biện pháp mạnh mẽ và quyết liệt để ngăn chặn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các kết quả đạt được trong hơn một thập kỷ qua có thể bị xóa bỏ.
Trường học – “vùng đất chiến lược”
Một trong những mục tiêu quan trọng và hàng đầu của Chương trình Phòng chống tác hại của thuốc lá là bảo vệ học sinh khỏi tác hại của thuốc lá. Mục tiêu này đã được thể hiện đồng bộ, thống nhất tại Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại của thuốc lá.
Vì mục tiêu đó, nhà trường phải đảm nhận vai trò kép: vừa là nơi truyền kiến thức và kỹ năng sống, vừa là môi trường hình thành nhân cách, hành vi của học sinh. Mỗi giáo viên, mỗi bài giảng, mỗi hoạt động ngoại khóa đều có thể trở thành “liều vaccine” ý thức giúp học sinh tự bảo vệ mình.
ThS.BS Phạm Thị Hải cho biết, thời gian qua, Quỹ đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phòng chống tác hại của thuốc lá trong học sinh, sinh viên. Hàng nghìn buổi truyền thông trực tiếp tại trường học đã được tổ chức. Hàng trăm tài liệu, video, bài giảng và sản phẩm truyền thông đã được biên soạn, phổ biến rộng rãi. Nhiều cuộc thi, chương trình ngoại khóa, mô hình Trường học không khói thuốc được duy trì thường xuyên.
Bộ GDĐT đã tổ chức các lớp tập huấn sử dụng tài liệu hướng dẫn giáo dục lồng ghép nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá trong bài giảng môn học và hoạt động giáo dục cấp THPT cho giáo viên tại các địa phương. Những hoạt động này đã góp phần đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, giúp giáo viên có thêm công cụ, kỹ năng để truyền tải kiến thức về phòng, chống tác hại của thuốc lá một cách sinh động, gần gũi và hiệu quả hơn tới học sinh, sinh viên.
“Cuộc chiến chống thuốc lá không thể chỉ dựa vào y học hay pháp luật mà còn là cuộc chiến của ý thức, tri thức và nhân cách. Giáo dục và truyền thông là hai mũi nhọn quan trọng nhất. Môi trường học đường không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là nơi trồng người” - Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại Triệu Ngọc Lâm
Ths. BS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) phát biểu tại Hội thảo. Ảnh ST
Những giải pháp nhanh và quyết liệt
Hội thảo không chỉ dừng lại ở nhận định, mà đồng thời giới thiệu nhiều mô hình, phương pháp và đề xuất thiết thực nhằm tăng cường hiệu quả giáo dục và truyền thông trong trường học.
Điển hình như Mô hình “Trường học không khói thuốc” của tỉnh Phú Thọ khi 100% các trường đã ban hành quy chế cấm hút thuốc trong khuôn viên, yêu cầu giáo viên – học sinh ký cam kết, tổ chức thường xuyên các hoạt động truyền thông. Ông Nguyễn Quang Minh - Phó Giám đốc Sở GDĐT Phú Thọ cho hay, ngành giáo dục luôn xác định “Trường học không khói thuốc” không chỉ là một mô hình quản lý mà là biểu tượng của nếp sống văn minh, trách nhiệm xã hội và sự phát triển toàn diện của nhà trường. Từ nhiều năm học trước, Sở GDĐT đã triển khai đồng bộ mô hình này tại tất cả cơ sở giáo dục trên địa bàn.
Phó Giám đốc Sở GDĐT Phú Thọ đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả và nhân rộng mô hình không khói thuốc học đường. Đó là đổi mới thông điệp truyền thông, tập trung vào thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tổ chức các chiến dịch sáng tạo như clip học sinh tự thực hiện, poster tương tác, phát thanh dưới cờ, livestream...
Trong bối cảnh này, có thể nói rằng mỗi thành viên trong nhà trường – từ hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, đến học sinh – đều là đại sứ truyền thông. Cụ thể: Giáo viên nên tận dụng mọi tiết học, mọi hoạt động ngoại khóa để lồng ghép thông điệp phòng chống thuốc lá; Học sinh nên được khuyến khích trở thành tuyên truyền viên – tham gia vẽ tranh, làm clip, kể chuyện bạn mình nghe, vận động gia đình ký cam kết không hút thuốc; Nhà trường và gia đình cần phối hợp chặt chẽ để đảm bảo môi trường học đường thực sự “không khói thuốc” – từ khuôn viên tới nội quy, từ truyền thông tới hậu kiểm; Các cơ quan quản lý, truyền thông nên tiếp tục đổi mới phương thức – tận dụng công nghệ số, mạng xã hội, các sản phẩm sáng tạo để thúc đẩy thông điệp tới đúng nhóm tuổi học sinh,…
Hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học” đặt ra một thông điệp rõ ràng: Bảo vệ học sinh không chỉ là bảo vệ sức khỏe ngày hôm nay mà là kiến tạo tương lai của đất nước. Khi mỗi trường học trở thành một “pháo đài” không khói thuốc, mỗi giáo viên là một người truyền cảm hứng và mỗi học sinh là một tuyên truyền viên – thì chúng ta mới có thể hy vọng xây dựng được thế hệ trẻ Việt Nam khỏe mạnh, năng động, văn minh và tự chủ./.
Khánh Linh