Đại hội INTOSAI lần thứ 20 tổ chức tại Johannesburg năm 2010 đã giao nhiệm vụ cho Nhóm công tác về giá trị và lợi ích của Cơ quan kiểm toán tối cao (WGVBS), phối hợp với Ủy ban tăng cường năng lực của INTOSAI và Ban điều hành INTOSAI – Nhà tài trợ phát triển một công cụ đo lường hoạt động của các SAI. Tháng 8/2011, WGVBS đã nhất trí thành lập một Nhóm chuyên trách với nhiệm vụ xây dựng Khung đánh giá hoạt động nhằm đánh giá và quản lý hiệu quả hoạt động của các cơ quan kiểm toán tối cao. Dự thảo bản ý tưởng của SAI PMF đã được WGVBS xây dựng và thông qua tại cuộc họp lần thứ 5 của nhóm tại Mexico tháng 6/2012. Hiện nay, SAI PMF đã được phát triển tới phiên bản thí điểm và hiện được triển khai thực hiện thí điểm tại nhiều quốc gia ở các khu vực khác nhau.
Kết quả thực hiện giai đoạn tham vấn và gia hạn giai đoạn thử nghiệm công cụ SAI PMF
Trong 6 tháng đầu năm 2015, WGVBS dự kiến triển khai giai đoạn lấy ý kiến tham vấn và giai đoạn thử nghiệm công cụ SAI PMF. Giai đoạn lấy ý kiến tham vấn về SAI PMF kết thúc vào ngày 31/3/2015 vừa qua đã nhận được ý kiến góp ý từ các SAI Thụy Điển, Hà Lan, Pê-ru, Băng-la-đét, CH Séc,… và một số SAI khác. Những ý kiến góp ý này đóng góp tích cực cho sự phát triển của SAI PMF. Giai đoạn thử nghiệm dự kiến kết thúc vào ngày 31/3/2015, tuy nhiên được gia hạn tới ngày 8/5 nhằm tạo điều kiện cho các SAI đang tiến hành áp dụng thử nghiệm công cụ SAI PMF có đủ thời gian để hoàn thành.
WGVBS hướng tới mục tiêu thực hiện thí điểm SAI PMF tại 20 SAI nhằm đảm bảo rằng SAI PMF được thí điểm toàn diện ở các quốc gia với những đặc điểm khác nhau về khu vực, mô hình hoạt động, quy cách hành chính, mức độ và quy mô phát triển. Việc phân tích các chỉ số đối với các đối tượng mẫu này được đánh giá là quan trọng nhằm đảm bảo độ chính xác của quy mô cuộc đánh giá.
Đến tháng 04/2015 đã có 20 SAI hoàn thành việc xây dựng Điều khoản tham chiếu cho việc thực hiện đánh giá SAI PMF, ít nhất 15 SAI có được dự thảo báo cáo, 04 SAI khác dự kiến sẽ hoàn thành dự thảo báo cáo trong một vài tháng tới. Một số SAI khác cho biết, họ sẽ áp dụng SAI PMF dưới rất nhiều hình thức và chủ động trong việc cung cấp thông tin cho Nhóm chuyên trách về tiến trình hoạt động của mình. Trước khi cuộc họp cuả Nhóm diễn ra tại Oslo từ ngày 11-15/05/2015, ước tính sẽ có khoảng 20 SAI hoàn thành được dự thảo báo cáo về công cụ SAI PMF.
Hiện tại, Nhóm chuyên trách đã nhận được 08 bản dự thảo báo cáo về đánh giá SAI PMF, kèm theo đó là các điểm số đánh giá và bản tổng kết đánh giá của tiến trình thực hiện thí điểm. Để kết thúc quá trình thí điểm SAI PMF, Nhóm chuyên trách yêu cầu bản dự thảo báo cáo/ báo cáo cuối cùng về việc đánh giá SAI PMF từ tất cả các SAI. Những báo cáo này sẽ được bảo mật và không được chia sẻ với bất kỳ bên nào mà không có sự cho phép của người đứng đầu SAI lập báo cáo.
Kiểm toán Nhà nước Nê-pan phát hành báo cáo thực hiện ứng dụng công cụ SAI PMF đầu tiên
KTNN Nê-pan đã trở thành SAI đầu tiên phát hành báo cáo kết quả đánh giá từ việc ứng dụng SAI PMF. Thông báo này được đưa ra trong cuộc họp giữa đại diện KTNN Nê-pan với báo chí ngày 15/02/2015. Báo cáo hiện được đăng tải trên website của KTNN Nê-pan tại địa chỉ www.oagnep.gov.np. Cuộc đánh giá nhằm cung cấp thông tin về kế hoạch chiến lược giai đoạn tiếp theo cũng như nội dung của những hỗ trợ tiềm năng từ những đối tác phát triển và tạo cơ sở nhằm điều chỉnh nâng cao kết quả hoạt động cho KTNN Nê-pan.
Tổng KTNN Nê-pan cho biết, bản báo cáo chỉ ra những thách thức mà KTNN Nê-pan phải đối mặt tại thời điểm hiện tại trong khi KTNN Nê-pan đang nỗ lực hành động hướng tới nhiệm vụ tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình để có thể trở thành một tấm gương điển hình về kiểm toán lĩnh vực công. Tổng KTNN Nê-pan cũng nhấn mạnh rằng, việc phát hành bản báo cáo là một trong những bước tiến của KTNN Nê-pan trong quá trình tăng cường tín nhiệm của nhân dân, Quốc hội và các bên liên quan đối với cơ quan này.
Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm và đảm bảo chất lượng SAI PMF
Các SAI tham gia vào việc thực hiện áp dụng thí điểm công cụ SAI PMF khu vực ASOSAI và OLACEFS đã tham dự diễn đàn chia sẻ kiến thức và đảm bảo chất lượng SAI PMF tổ chức tại Katmandu, Nê-pan từ 2-6/03/2015 vừa qua. Hội thảo tương tự cho khu vực EUROSAI diễn ra từ ngày 27-30/4/2015. Chuỗi các cuộc hội thảo này được tổ chức để đáp ứng nhu cầu chia sẻ kinh nghiệm về công cụ SAI PMF, xây dựng nhóm những người lãnh đạo của nhóm đánh giá và kiểm tra việc đảm bảo chất lượng, và khuyến khích sự chia sẻ rộng rãi hơn của các dự thảo báo cáo và báo cáo cuối cùng về kết quả đánh giá việc thực hiện áp dụng thí điểm SAI PMF. Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về quá trình lập kế hoạch, áp dụng và báo cáo việc đánh giá công cụ SAI PMF, thực hiện các phân tích nhằm xác định những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của SAI; đào tạo và thực nghiệm về đảm bảo chất lượng cho việc đánh giá SAI PMF. Thông qua hội thảo, bản dự thảo đánh giá công cụ SAI PMF của các SAI có nhu cầu đã được thẩm định chất lượng bởi đội ngũ các SAI tham dự.
Hội thảo đăng cai bởi SAI Nê-pan tháng 03/2015 vừa qua đã có được những phản hồi rất tích cực. Các SAI và các thành viên của nhóm đánh giá đến từ Nê-pan, Bu-tan và Pa-lét-tin đã chia sẻ kinh nghiệm đánh giá và cung cấp những phản hồi cho Nhóm chuyên trách SAI PMF. Phần này đã giúp các cán bộ tham dự từ năm quốc gia khác (các quốc gia này đều đang ở giai đoạn lập kế hoạch đánh giá, Việt Nam cử 02 cán bộ tham dự hội thảo này) có được những kinh nghiệm bổ ích. Một số bài học được rút ra như sau:
• Việc xây dựng và thống nhất Điều khoản tham chiếu cho quá trình đánh giá đóng vai trò thiết yếu tới sự thành công của kế hoạch;
• Việc xây dựng điều khoản tham chiếu cần dựa trên tình hình thực tế ở từng SAI, đặc biệt là sự liên kết giữa các loại hình kiểm toán khác nhau và cách lựa chọn mẫu kiểm toán.
• Việc thành lập nhóm đánh giá là thiết yếu, đặc biệt là việc đảm bảo nhóm có được kiến thức và kinh nghiệm về các loại hình kiểm toán thực hiện bởi KTNN quốc gia đó, hoặc các lĩnh vực không liên quan tới kiểm toán phát sinh trong quá trình đánh giá.
• Sự tham gia chủ động, tích cực của người đứng đầu SAI và các cán bộ của tổ chức là yếu tố cơ bản góp phần vào chất lượng của cuộc đánh giá. Các hoạt động nâng cao hiểu biết cho các bên liên quan về hoạt động là một công việc quan trọng khi bắt tay vào đánh giá.
• Trong phạm vi tiếp cận của cuộc đánh giá, việc lập kế hoạch SAI PMF cần hướng tới tối đa hóa quyền sở hữu kết quả đầu ra của SAI tiến hành và mức độ tin cậy của báo cáo.
• Đối với đánh giá chéo và đánh giá từ bên ngoài thì sự tham gia của một cán bộ của SAI vào nhóm đánh giá mang lại giá trị tăng thêm trong những hiểu biết về SAI, môi trường làm việc và cách tiếp cận thông tin.
• Việc đảm bảo chất lượng đối với Điều khoản tham chiếu, dự thảo báo cáo và báo cáo cuối cùng mang lại giá trị đáng kể cho việc đánh giá và mức độ tin cậy của các kết quả. Các đối tượng cần đảm bảo chất lượng là những thực tế được xác minh và việc ứng dụng phương pháp luận về SAI PMF.
Bản thiết kế chi tiết của quá trình Đảm bảo chất lượng cần được nhất trí tại giai đoạn thống nhất Điều khoản tham chiếu, đặc biệt là đối với những cuộc đánh giá có liên quan tới nhiều hơn hai đối tượng (chẳng hạn: SAI, nhóm đánh giá, các nhà tài trợ bên ngoài…). Thông tin về các đối tượng sở hữu và xuất bản báo cáo, đối tượng nhận báo cáo là vô cùng quan trọng và cần được làm rõ.
Vấn đề ngôn ngữ cần được xem xét kỹ lưỡng ở giai đoạn xây dựng Điều khoản tham chiếu. Do việc tiến hành dịch các tài liệu kiểm toán là không khả thi nên cần thiết phải có một vài thành viên của nhóm thành thạo các ngôn ngữ liên quan. Sự tham gia của các cán bộ của SAI, hoặc các chuyên gia kiểm toán địa phương vào quá trình đánh giá là thiết yếu.
Đánh giá từ bên ngoài và đánh giá chéo đều tuân theo một chu trình tương tự nhau: tiếp nhận yêu cầu đánh giá từ phía SAI, lựa chọn thành viên nhóm đánh giá và dự thảo Điều khoản tham chiếu; hoạt động nâng cao năng lực cán bộ (trong vòng 1 tuần) bao gồm các buổi đào tạo ngắn về SAI PMF; lập kế hoạch sau khi đã có được và bước đầu phân tích những tài liệu cần thiết (4-6 tuần); đánh giá các điểm số chỉ số (2 tuần), lập dự thảo đầu tiên của bản tóm tắt đánh giá và thảo luận những phát hiện ban đầu với SAI, viết báo cáo theo những yêu cầu đảm bảo chất lượng và kết thúc quá trình.
Dự thảo bản báo cáo cuối cùng thường tốn nhiều thời gian hơn dự kiến, đặc biệt khi người lãnh đạo nhóm phải kiêm nhiệm những công việc thường ngày ở đơn vị công tác và do đó không thể tập trung toàn diện vào bản báo cáo.
Hội thảo cũng đã giúp những người tham dự nâng cao kỹ năng lập báo cáo SAI PMF, và thực hiện một cuộc kiểm tra đảm bảo chất lượng SAI PMF. Hội thảo bao gồm sử dụng phân tích nguyên nhân sâu xa nhằm xác định bản chất của những hoạt động của SAI liên quan tới năng lực nội bộ và môi trường bên ngoài mà SAI đó hoạt động.
Tài liệu tham khảo:
- Ban thư ký INTOSAI – Nhà tài trợ, 2015. “Results of SAI PMF Consultation Period and Extension of SAI PMF Pilot Phase”. INTOSAI-Donor Newsletter, 15:1;
- Ban thư ký INTOSAI – Nhà tài trợ, 2015. “SAI PMF Knowledge Sharing and Quality Assurance workshops”. INTOSAI-Donor Newsletter, 15:3;
- Ban thư ký INTOSAI – Nhà tài trợ, 2015. “First SAI PMF report published by SAI Nepal”. INTOSAI-Donor Newsletter, 15:4.
Nguyễn Phương Thảo - HTQT