Trước khi hoàn thành nhiệm kỳ Tổng Kiểm toán Kenya (từ tháng 8/2011 - 8/2019), ông Edward Ouko đã công bố Báo cáo kiểm toán thường niên 2017-2018 và lên án chính quyền nhiều quận địa phương có hành vi lạm dụng ngân sách công nghiêm trọng.
Hàng loạt sai phạm gây thất thoát ngân sách công
Trong Báo cáo kiểm toán được công bố, ông Edward Ouko chỉ ra rằng, chính quyền quận Bomet đã chi 32,3 triệu Shilling Kenya (Kes), tương đương 320.000 USD, để trả các khoản nợ của 4 hiệp hội hợp tác xã cho Tập đoàn Tài chính nông nghiệp Kenya và Quỹ Phòng, chống bệnh tay, chân, miệng Đông Phi. Tuy nhiên, đến nay, lý do tại sao chính quyền quận lại trả các khoản nợ trên vẫn chưa được làm rõ.
Báo cáo kiểm toán cũng tiết lộ, tổng cộng 213 nhân viên mới đã được chính quyền quận tuyển dụng trong năm tài chính vừa qua, tuy nhiên, những vị trí tuyển dụng này không được công khai. Những nhân viên mới này được nhận tổng số tiền lương hằng tháng là 11,1 triệu Kes. Quá trình tuyển dụng của họ cũng không được thực hiện bởi Ủy ban Dịch vụ công quận Bomet theo quy định của Đạo luật 2012.
Báo cáo kiểm toán đặc biệt nhấn mạnh, chính quyền Quận đã chi tới 233,4 triệu Kes cho nhiều nội dung khác nhau. Tuy nhiên, tất cả các hạng mục chi này đều không có đầy đủ các giấy tờ hợp lệ đi kèm như: hợp đồng thỏa thuận, chứng từ thanh toán, biên bản nghiệm thu, thanh lý hợp đồng... Bomet còn có nhiều hóa đơn đang chờ được thanh toán lên tới 267,7 triệu Kes. Những khoản chi khổng lồ này cũng không có đầy đủ các giấy tờ, chứng từ phù hợp.
Cuộc điều tra của Tổng Kiểm toán cũng phát hiện chính quyền quận Kajiado đang sở hữu một trang trại gia súc lớn, nhưng Quận đã không tiết lộ giá trị của trang trại và số lượng gia súc hiện có trong Báo cáo tài chính năm 2017-2018.
Một số lãnh đạo của Quận đã thanh toán số tiền lên tới 23,5 triệu Kes cho những nhân viên lao động thời vụ. Thế nhưng, Báo cáo kiểm toán cho biết, quá trình tuyển dụng số lao động này cũng như toàn bộ quá trình thực hiện công việc, thanh toán thù lao đều không được công khai, minh bạch. Quận cũng hào phóng chi 36,9 triệu Kes để xây dựng phòng ăn tại Trường Trung học Olekejuado. Tuy nhiên, ông Edward Ouko lưu ý rằng, việc xây dựng các công trình trong trường học trên địa bàn không phải là chức năng của chính quyền Quận, theo Hiến pháp Kenya 2010.
Quận Kajiado cũng đã duyệt chi tổng cộng 239,2 triệu Kes từ ngân sách cho 28 dự án lớn mà không thông qua các quy trình đấu thầu, cạnh tranh công khai, minh bạch. Hiện, Quận có số hóa đơn đang chờ thanh toán lên tới 766,8 triệu Kes nhưng các cán bộ có trách nhiệm đến nay vẫn chưa cập nhật đầy đủ thông tin về các đơn vị chủ nợ, về số lượng công việc, dịch vụ được thực hiện...
Chấn chỉnh tình trạng buông lỏng quản lý tài chính công
Báo cáo kiểm toán tiếp tục liệt kê hàng loạt sai phạm tài chính của hầu hết các địa phương trong năm tài chính 2017-2018; vô số khoản tiền khổng lồ từ ngân sách dễ dàng bị các cán bộ chi cho những mục đích sai trái, các quy định trong Hiến pháp và pháp luật quốc gia bị vi phạm; các địa phương không tuân thủ quy chế quản lý tài chính công, tài sản công, các chính sách quản lý rủi ro một cách hợp lý.
Đây không phải là năm tài chính đầu tiên các địa phương của Kenya nhận được kết quả kiểm toán tồi tệ như trên. Tình trạng lạm chi ngân sách công nặng nề đã trở thành một vấn nạn nhức nhối của quốc gia trong suốt nhiều năm liền. Mỗi năm tài chính trôi qua, số tiền ngân sách bị biển thủ, lạm chi lại tăng cao trong khi hiệu quả hoạt động của các chính quyền không được cải thiện.
Ông Edward Ouko bày tỏ mối quan ngại sâu sắc trước tình hình tài chính rối ren tại hầu hết các quận của Kenya. Liên tục bị xếp vào danh sách những nước nghèo nhất toàn cầu, mặc dù được các tổ chức trên khắp thế giới tài trợ, hỗ trợ kinh phí cho các chương trình xóa đói, giảm nghèo; phòng, chống bệnh tật, thiên tai; đổi mới công tác hành chính..., nhưng tình trạng tham nhũng, lạm dụng ngân sách công vẫn diễn ra phổ biến tại Kenya, bấp chấp Chính phủ đã có những biện pháp nhằm ngăn chặn, hạn chế tình trạng này. Điều đó cũng cho thấy, những nỗ lực kiểm soát tham nhũng của Chính phủ chưa đủ mạnh để thay đổi tình hình.
Những con số đáng báo động về quản lý, sử dụng ngân sách công bừa bãi được Báo cáo kiểm toán chỉ ra một lần nữa đặt ra yêu cầu cấp bách cho Chính phủ cần khẩn trương đưa ra những giải pháp nhằm khắc phục tình trạng nghiêm trọng trên trong năm tài chính sắp tới.
(Theo Nation.co.ke và Mwananchi.co.tz)
(Báo Kiểm toán số 49/2019)