GS.TS Đoàn Xuân Tiên, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu phát biểu
Theo Ban Chủ nhiệm đề tài, tài nguyên khoáng sản (TNKS) là nguồn tài sản quốc gia, là một trong những lĩnh vực quan trọng, tác động trực tiếp tới sự phát triển kinh tế, xã hội, là một trong những đối tượng kiểm toán quan trọng của KTNN.
Hoạt động kiểm toán đối với lĩnh vực TNKS của KTNN thời gian đầu là các cuộc kiểm toán lồng ghép trong các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính. Từ năm 2013, KTNN đã tiến hành các cuộc kiểm toán chuyên đề độc lập về công tác quản lý, khai thác TNKS. Kết quả kiểm toán đã phát hiện nhiều tồn tại, bất câp trong quy trình quản lý, khai thác TNKS như: Tình trạng khai thác không phép, sai phép xảy ra công khai; Việc cấp phép thăm dò, khai thác sai thẩm quyền; khai thác sai công suất của giấy phép; đơn vị khai thác TNKS không lập dự án cải tạo, phục hồi môi trường, không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính...
Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, hiệu quả kiểm toán về quản lý, khai thác, sử dụng TNKS thời gian qua chưa có tính hệ thống, mới tập trung ở khía cạnh tuân thủ pháp luật, thực hiện các nghĩa vụ tài chính. Việc xác định sản lượng khoáng sản đã khai thác, hiện nay KTNN hoàn toàn dựa trên tài liệu do các doanh nghiệp cung cấp, chưa có một phương pháp nào được thực hiện nhằm kiểm tra tính chính xác của số liệu này. Vì vậy, Đoàn kiểm toán chưa có những đánh giá, kiến nghị đi sâu vào các vấn đề chuyên môn, kỹ thuật trong lĩnh vực khai thác TNKS, kiến nghị của KTNN chưa rõ nét, vai trò của KTNN chưa được thể hiện rõ. Một trong những nguyên nhân chính là do các phương pháp kiểm toán đang được sử dụng để thu thập bằng chứng kiểm toán chưa thật sự phù hợp, KTNN chưa tiếp cận được các phương pháp khai thác mà đơn vị được kiểm toán đang sử dụng. “Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả trong kiểm toán hoạt động quản lý, khai thác TNKS, cần có nghiên cứu về cơ sở lý luận và thực tiễn đối với việc ứng dụng công nghệ trong kiểm toán công tác quản lý, khai thác TNKS” – Ban chủ nhiệm đề tài khẳng định.
Ban chủ nhiệm đề tài báo cáo
Ban chủ nhiệm đề tài cho biết, đề tài được nghiên cứu với mục tiêu: Làm rõ cơ sở lý luận về tổ chức kiểm toán quản lý TNKS trong điều kiện ứng dụng công nghệ của KTNN; Chỉ ra đặc điểm công tác quản lý, khai thác TNKS ảnh hưởng đến tổ chức kiểm toán của KTNN; Làm rõ thực trạng tổ chức kiểm toán công tác quản lý, khai thác TNKS của KTNN và sự cần thiết phải đổi mới công tác kiểm toán quản lý TNKS theo hướng áp dụng công nghệ trong kiểm toán; Phân tích, lựa chọn công nghệ phù hợp để ứng dụng vào tổ chức kiểm toán quản lý, khai thác TNKS; Đề xuất các giải pháp, điều kiện nhằm tổ chức kiểm toán công tác quản lý, khai thác TNKS trong điều kiện ứng dụng công nghệ tại KTNN một cách hiệu quả.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là khả năng đổi mới công tác kiểm toán theo hướng ứng dụng công nghệ trong kiểm toán công tác quản lý, khai thác TNKS; Đảm bảo phù hợp với đặc điểm của khai thác, chế biến, sử dụng TNKS nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng của hoạt động kiểm toán.
Đề tài tập trung nghiên cứu đổi mới công tác tác tổ chức kiểm toán quản lý, khai thác TNKS trong điều kiện trước và sau khi ứng dụng công nghệ UAV, đó là công nghệ sử dụng thiết bị bay không người lái - công nghệ phổ biến có hiệu quả cao trong việc đo vẽ, đánh giá khối lượng khai thác ở các mỏ lộ thiên, bản đồ địa hình khu vực nhỏ, bản đồ địa chính, giám sát tài nguyên và môi trường của KTNN.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, các phụ lục, đề tài được kết cấu có 2 chương: Cơ sở lý luận và thực trạng việc tổ chức kiểm toán công tác quản lý, khai tác TNKS trong điều kiện ứng dụng công nghệ tại KTNN; Đổi mới tổ chức kiểm toán công tác quản lý, khai tác TNKS trong điều kiện ứng dụng công nghệ tại KTNN.
Đánh giá về đề tài, các thành viên Hội đồng nghiệm thu cho rằng, đề tài nghiên cứu rất cần thiết, có tính ứng dụng cao trong thực tiễn hoạt động của KTNN. Nếu hoàn thiện và đáp ứng yêu cầu sẽ giúp cho việc tiếp cận, áp dụng tạo tiền đề cho việc triển khai thực hiện kiểm toán hoạt động quản lý TNKS khoa học, hợp lý, có hiệu quả, đồng thời là cơ sở để nghiên cứu, vận dụng kiểm toán mở rộng hơn về quy mô, đối tượng trong tương lai, bao gồm đồng bộ cả 03 loại hình kiểm toán.
Các ý kiến cũng cho rằng, đề tài nghiên cứu lĩnh vực chuyên biệt, vì vậy nên tập trung vào nội dung trình tự lựa chọn, sử dụng chuyên gia phối hợp trong quá trình kiểm toán, tránh phân tích quá kỹ công nghệ UAV. Việc khái quát về ứng dụng công nghệ trong hoạt động kiểm toán cần nêu thêm một số ứng dụng công nghệ khác đã và đang được thực hiện phục vụ khai thác tài nguyên khoáng sản ngoài công nghệ UAV để toàn diện và thuận lợi hơn khi đề xuất giải pháp ứng dụng công nghệ trong hoạt động kiểm toán. Nội dung thực trạng nên bổ sung, làm rõ những thách thức về bố trí kinh phí và thủ tục chọn chuyên gia (đấu thầu, chỉ định) trong điều kiện thời gian cuộc kiểm toán ngắn; trình tự chọn chuyên gia kéo dài, thẩm định năng lực chuyên gia để làm cơ sở nhấn mạnh tại sao phải chuẩn bị từ kế hoạch trung hạn, khảo sát lập kế hoạch cuộc kiểm toán…
Phát biểu kết luận, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu, Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Đoàn Xuân Tiên đánh giá cao các cố gắng của Ban chủ nhiệm đề tài trong việc nghiên cứu đề tài mới, nội dung khó, có tính chuyên biệt và ứng dụng cao trong hoạt động của KTNN. Để hoàn thiện đề tài, nhằm mở rộng ứng dụng trong toàn Ngành, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu yêu cầu Ban chủ nhiệm đề tài tiếp thu các ý kiến của các thành viên Hội đồng thẩm định. Trong đó lưu ý: Làm rõ việc phân loại TNKS trong phạm vi nghiên cứu của đề tài – TNKS tại các mỏ; làm rõ việc kiểm toán quản lý, khai thác TNKS là lĩnh vực kiểm toán nhiều rủi ro kiểm soát, việc phát hiện bằng chứng khá khó khăn nếu không có sự hỗ trợ của các công cụ công nghệ. Nội dung kiến nghị các giải pháp mang tính tổ chức như: Quy trình kiểm toán cần xác định việc ứng dụng công nghệ trong tổ chức kiểm toán quản lý, khai thác TNKS được xác định ngay từ khâu khảo sát, lập kế hoạch kiểm toán; khâu thực hiện kế hoạch kiểm toán cần chú trọng nội dung đánh giá các rủi ro khi ứng dụng công nghệ, sự phối hợp với các chuyên gia trong ứng dụng công nghệ; chú trọng đào tạo, huấn luyện Kiểm toán viên trong ứng dụng công nghệ trong kiểm toán; các giải pháp để nhân rộng việc ứng dụng trong toàn Ngành.
Đề tài được đánh giá loại xuất sắc./.
Ngọc Bích