Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025: Nông thôn mới là nền tảng, cơ cấu lại nông nghiệp là căn bản, nhân dân là chủ thể(sav.gov.vn) - Chiều 23/7/2021, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Nhất, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội khóa XV đã nghe tờ trình về Chủ trương đầu tư các chương trình mục tiêu quốc gia 5 năm 2021-2026; trong đó, có Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 với một số điều chỉnh cơ bản về nguồn lực.Chuyển đổi tư duy của người dân về phát triển kinh tế nông thôn Theo tờ trình của Chính phủ về Chương trình mục tiêu quốc gia Xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 (Chương trình) do Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan trình bày trước Quốc hội, sau 10 năm triển khai, Chương trình xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020 đã đạt được những kết quả quan trọng, được Đảng và Nhà nước đánh giá là “to lớn, toàn diện và mang tính lịch sử”. Đến hết năm 2020, Chương trình đã hoàn thành vượt 12,4% số xã đạt chuẩn nông thôn mới so với mục tiêu; đến tháng 7/2021, cả nước đã có 64,6% số xã đạt chuẩn NTM; có 194 đơn vị cấp huyện (chiếm 29%) đạt chuẩn nông thôn mới; có 12 tỉnh, thành phố đã có 100% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 4 tỉnh (Nam Định, Đồng Nai, Hưng Yên và Hà Nam) đã được công nhận tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn năm 2020 đạt 41,7 triệu đồng/người/năm, gấp 1,7 lần so với năm 2015 và gấp 3,25 lần so với năm 2010; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều khu vực nông thôn năm 2020 còn khoảng 7,1%, giảm 4,7% so với năm 2016… Tuy nhiên, báo cáo của Chính phủ cũng cho rằng, bên cạnh kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện vẫn còn một số hạn chế, bất cập: Khoảng cách chênh lệch khá lớn về kết quả nông thôn mới giữa các địa phương, giữa các vùng, miền; tư duy ngành nông nghiệp và người dân còn chú trọng tăng quy mô, sản lượng trong sản xuất, chưa quan tâm nhiều đến nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm; một số địa phương chưa quan tâm đúng mức đến tiêu chí môi trường, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, giữ gìn an ninh trật tự xã hội nông thôn… Đề xuất chủ trương tiếp tục đầu tư Chương trình giai đoạn 2021-2025, Chính phủ tập trung nguyên tắc “Nông thôn mới là nền tảng, cơ cấu lại nông nghiệp là căn bản, nhân dân là chủ thể”, ngoài việc cơ bản tiếp tục các nhóm nhiệm vụ của giai đoạn trước, Chương trình tập trung ưu tiên hỗ trợ cho các xã, huyện để đạt chuẩn nông thôn mới và nâng cao chất lượng các tiêu chí sau đạt chuẩn theo hướng bền vững; phấn đấu đến 2025 cả nước không còn xã dưới 15 tiêu chí; khuyến khích các địa phương có điều kiện chủ động xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. “Chương trình cũng chú trọng nâng cao hiệu quả cơ cấu lại ngành Nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn; thúc đẩy chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới; nâng cao chất lượng công tác bảo vệ môi trường, chất lượng hoạt động văn hóa gắn với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; thúc đẩy bình đẳng giới; cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho trẻ em và nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh cho người dân nông thôn… Đồng thời nâng cao năng lực của cộng đồng, chuyển đổi tư duy của người dân về phát triển kinh tế nông thôn” - Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu rõ. Đối tượng thụ hưởng của Chương trình là người dân, cộng đồng dân cư, hợp tác xã, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế - xã hội trên địa bàn nông thôn tại tất cả các huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh có xã của 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Bộ trưởng cho biết, về mục tiêu cụ thể đến năm 2025, phấn đấu có ít nhất 60% số thôn, bản, ấp thuộc các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới theo các tiêu chí nông thôn mới do cấp tỉnh quy định; có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó, có khoảng 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, 10% số xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Bên cạnh đó, phấn đấu cả nước có ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó, có ít nhất 20% số huyện đạt chuẩn được công nhận là huyện nông thôn mới nâng cao và huyện nông thôn mới kiểu mẫu. Mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất 2 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn nông thôn mới; cả nước có ít nhất 15 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Chương trình có 11 nội dung thành phần, và để nâng cao hiệu quả thực hiện các nội dung, sẽ triển khai 06 đề án/chương trình chuyên đề trọng tâm nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng đời sống của người dân nông thôn và giải quyết các vấn đề bức xúc, tồn tại trong xây dựng nông thôn mới nổi lên sau 10 năm thực hiện, gồm: Chương trình khoa học, công nghệ phục vụ xây dựng nông thôn mới; Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP); Đề án về phát triển du lịch nông thôn gắn với bảo tồn, phát huy văn hoá truyền thống trong xây dựng nông thôn mới; Đề án môi trường, vệ sinh, an toàn thực phẩm và cấp nước sạch nông thôn; Đề án chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn mới thông minh; Đề án nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện tiêu chí an ninh, trật tự trong xây dựng nông thôn mới. Tổng nguồn lực huy động thực hiện giai đoạn 2021-2025 dự kiến khoảng 2,45 triệu tỷ đồng. Trong đó vốn ngân sách Trung ương hỗ trợ trực tiếp để thực hiện Chương trình bố trí tối thiểu khoảng 39.632 tỷ đồng, bao gồm vốn đầu tư phát triển 30.000 tỷ đồng; vốn sự nghiệp 9.632 tỷ đồng. Xây dựng nông thôn mới gắn với quá trình đô thị hóa Trình bày báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban đánh giá cao kết quả thực hiện Chương trình giai đoạn 2010-2020.   Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo thẩm tra Qua 10 năm thực hiện, Chương trình đã được triển khai quyết liệt, đồng bộ, rộng khắp trong cả nước với sự hưởng ứng tham gia tích cực, nhiệt tình của Nhân dân, có nhiều mô hình mới, cách làm hay đã được thực hiện. Nhờ đó, nước ta đã đạt được nhiều thành tựu hết sức quan trọng, toàn diện. Ủy ban Kinh tế cho rằng việc tiếp tục thực hiện Chương trình này là cần thiết, phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, đồng thời có nhiều thuận lợi, trong đó, bộ máy, nguồn nhân lực thực hiện Chương trình đã được vận hành trong nhiều năm qua, nhận thức người dân về lợi ích của Chương trình có nhiều chuyển biến, tích cực hưởng ứng tham gia. Ủy ban Kinh tế nhận thấy, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2021-2025 sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa XV, nhưng các quy hoạch theo pháp luật về quy hoạch đang trong quá trình lập, chưa được phê duyệt nên thiếu căn cứ để đánh giá. Đề nghị Chính phủ rà soát, cập nhật để bảo đảm sự tương thích, phù hợp. Đồng thời, trong quá trình lập quy hoạch cấp xã, huyện, tỉnh cần chú ý gắn thực hiện xây dựng nông thôn mới với quá trình đô thị hóa, tạo tiền đề phát triển kinh tế nông thôn theo hướng nhanh và bền vững. Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, về nguyên tắc phân bổ vốn ngân sách trung ương, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ rà soát, tính toán lại số liệu để bảo đảm nguồn lực được bố trí hợp lý trên cơ sở thứ tự ưu tiên. Cụ thể, địa phương có tỷ lệ điều tiết ngân sách về Trung ương thì tự bảo đảm vốn từ ngân sách Trung ương để thực hiện; địa phương thuộc khu vực miền núi, Tây Nguyên khó khăn thì ngân sách Trung ương hỗ trợ tối đa 70%; địa phương ngân sách Trung ương còn phải hỗ trợ trên 60% thì ngân sách Trung ương hỗ trợ tối đa 50%; địa phương bảo đảm ngân sách từ 60% trở lên thì ngân sách Trung ương hỗ trợ tối đa 30%. "Cần ưu tiên bố trí vốn đầu tư cho các xã đạt dưới 15 tiêu chí và số vốn còn thiếu để các xã đạt trên 15 tiêu chí hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới; bố trí vốn thanh toán các nội dung nợ tiêu chí; hoàn thành dứt điểm các nội dung dở dang của giai đoạn 2016-2020...” - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nói. Bên cạnh đó, do đặc thù triển khai đồng thời và có sự lồng ghép vốn thực hiện giữa các chương trình mục tiêu quốc gia, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương và Ban Chỉ đạo các cấp ở địa phương chung cho cả 3 Chương trình mục tiêu quốc gia để nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ đạo, điều hành, đồng thời bảo đảm phân công hợp lý, không chồng chéo. Ủy ban Kinh tế cho rằng giai đoạn tới, diễn biến phức tạp, khó lường của đại dịch Covid-19 sẽ còn tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội của nước ta, dự kiến thu NSNN khó khăn và không có yếu tố tăng đột biến trong khi phải thực hiện nhiều mục tiêu quan trọng khác như đầu tư cơ sở hạ tầng, an sinh xã hội, cải cách tiền lương, bảo hiểm xã hội, quốc phòng, an ninh… Do vậy, Ủy ban Kinh tế tán thành phương án bố trí vốn ngân sách Trung ương cho Chương trình là 39.632 tỷ đồng và đề nghị trong quá trình điều hành, căn cứ điều kiện thực tế, Chính phủ tiếp tục cân đối vốn ngân sách Trung ương để có thể hỗ trợ thêm cho Chương trình. Kiến nghị có Ban chỉ đạo thống nhất cho các chương trình mục tiêu quốc gia Chiều cùng ngày, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư Chương trình giai đoạn 2021-2025. Các đại biểu cho rằng, qua 10 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã đạt được những kết quả quan trọng như Báo cáo của Chính phủ đã đề cập. Tuy nhiên, qua thực tế triển khai, các đại biểu chỉ ra những tồn tại hạn chế bất cập, cần phải khắc phục trong giai đoạn tới và đề nghị Chính phủ rà soát để tránh trùng lặp, tránh bỏ sót về phạm vi, đối tượng, nội dung hoạt động giữa các Chương trình, đồng thời bảo đảm việc lồng ghép phát huy hiệu quả, tránh lãng phí nguồn lực đầu tư.   Các đại biểu thảo luận tại tổ Các đại biểu nhận định: Việc tiếp tục triển khai Chương trình là cần thiết nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời đề nghị Chính phủ thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương và Ban chỉ đạo các cấp ở địa phương chung cho cả 03 Chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay để nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ đạo, điều hành, đồng thời bảo đảm phân công hợp lý, không chồng chéo. Phát biểu tại phiên thảo luận của Tổ 14 gồm: Đoàn đại biểu Quốc hội TP.Hải Phòng, tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Hà Tĩnh, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ thống nhất với ý kiến phát biểu của đại biểu các Đoàn và ghi nhận những hiệu quả mà các Chương trình mục tiêu quốc gia mang lại. Về xây dựng nông thôn mới, Chủ tịch Quốc hội ghi nhận nhiều tỉnh đã rất chủ động, có cách làm sáng tạo với với mô hình vườn mẫu, khu dân cư kiểu mẫu; đề nghị Chương trình cần bám sát quan điểm xây dựng nông thôn mới là căn bản, tái cơ cấu nông nghiệp là nền tảng, nông dân là chủ thể. Lưu ý xây dựng nông thôn mới phải gắn với quá trình phát triển đô thị, xây dựng nông thôn mới ở cả cấp thôn bản, phù hợp với điều kiện phát triển. Chú trọng đảm bảo nước sạch nông thôn, phát triển sản phẩm OCOP, xây dựng hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới, tăng cường nguồn lực hỗ trợ những địa phương làm thí điểm và những địa phương khó khăn chưa cân đối được ngân sách để thực hiện Chương trình. Chủ tịch Quốc hội khẳng đinh: Đối với Chương trình nông thôn mới, ở đâu có nông thôn thì thực hiện nông thôn mới. Trong giai đoạn 2021-2026, việc thực hiện chương trình nông thôn mới có sự khác biệt theo hướng, vừa tiếp tục phấn đấu thực hiện xây dựng nông thôn mới ở những nơi chưa đạt và đối với những nơi đã đạt nông thôn mới thì tiến tới làm tốt hơn, nâng cao hơn tiêu chuẩn để xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. Chương trình ban hành tiêu chuẩn khung và tùy theo điều kiện địa phương cụ thể hóa các tiêu chí cho phù hợp, phấn đấu thực hiện cao hơn./. Ngọc Bích