Năm 2021, KTNN khu vực III đã thực hiện kiểm toán Chuyên đề Việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020 trên địa bàn TP. Đà Nẵng, các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định. Đơn vị đã triển khai nhiều giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả, hiệu lực công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động kiểm toán, khắc phục những khâu còn yếu trong công tác xây dựng và thực hiện kế hoạch kiểm toán. Nhờ vậy, cuộc kiểm toán đã có nhiều phát hiện nổi bật.
KTNN phát hiện nhiều lỗ hổng trong quản lý quy hoạch, quản lý đất đai, cấp phép xây dựng
Quản lý quy hoạch, đất đai, cấp phép xây dựng còn nhiều lỗ hổng
Qua kiểm toán, KTNN khu vực III phát hiện nhiều lỗ hổng trong quản lý quy hoạch, quản lý đất đai, cấp phép xây dựng. Chẳng hạn, trong quản lý quy hoạch, việc thẩm định, phê duyệt đồ án quy hoạch chưa phù hợp với quy hoạch cấp trên. Đồ án quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết chưa phù hợp với đồ án quy hoạch chung. Lập đồ án quy hoạch chưa đảm bảo trình tự, thủ tục, thời gian quy định. Các đồ án quy hoạch được đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách không lập, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch để làm cơ sở lập đồ án quy hoạch. Lập đồ án quy hoạch chưa tuân thủ quy chuẩn quốc gia; chưa xác định nhu cầu cần thiết. Nhiều trường hợp chưa thực hiện đầy đủ việc đánh giá môi trường chiến lược khi lập đồ án quy hoạch chi tiết…
Về cấp phép xây dựng, việc tổ chức cấp phép còn nhiều trường hợp chưa đảm bảo trình tự, thủ tục, thời gian, thiếu các chỉ tiêu theo mẫu biểu quy định. Cấp giấy phép xây dựng đối với công trình trong đô thị chưa đảm bảo điều kiện. Sau cấp phép xây dựng, cơ quan chức năng chưa kịp thời chỉ đạo xử lý các sai phạm được phát hiện qua công tác kiểm tra nghiệm thu công trình. Quyết định xử phạt vi phạm hành chính chỉ áp dụng hình thức phạt tiền, không áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả theo đúng quy định…
Bên cạnh đó, công tác quản lý đất đai còn nhiều bất cập. Cụ thể, dự án có điều chỉnh cơ cấu, mục đích sử dụng đất nhưng không có trong kế hoạch sử dụng đất nên thiếu căn cứ để chuyển mục đích sử dụng đất theo quy định. Dự án phải xác định lại nghĩa vụ với NSNN nhưng địa phương chưa ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất hoặc quyết định phê duyệt giá đất do điều chỉnh quy hoạch, làm chậm huy động nguồn thu vào NSNN.
Kết quả kiểm toán cũng chỉ rõ một số bất cập trong các quy định pháp luật về lĩnh vực này. Chẳng hạn, Luật Quy hoạch đô thị và các văn bản dưới luật chưa nêu rõ phạm vi lấy ý kiến nên rất khó xác định phạm vi lấy ý kiến người dân để đảm bảo tốt nhất lợi ích của người dân. Hay, khoản 13, Điều 15 Nghị định số 139/2017/NĐ-CP không quy định cụ thể biện pháp dừng thi công công trình xây dựng vi phạm nên các chủ đầu tư vẫn tiếp tục thi công và nhiều công trình sai phạm so với giấy phép. Hoặc, khoản 4, Điều 5 Nghị định số 100/2015/NĐ-CP (cho phép các dự án chưa bố trí quỹ đất 20% trước ngày 20/10/2015 mà sau thời điểm này không bị thu hồi, không thay đổi chủ đầu tư thì không phải bố trí quỹ đất 20% để phát triển nhà ở xã hội) chưa hợp lý, dẫn đến tình trạng thiếu quỹ đất 20% tại các địa phương được kiểm toán.
Bổ sung trọng tâm kiểm toán, xem xét không đối chiếu tại cục thuế
Bên cạnh những kết quả đạt được, cuộc kiểm toán Chuyên đề trên vẫn gặp không ít khó khăn. Đây là cuộc kiểm toán có nội dung mới, được triển khai lần đầu trên phạm vi toàn quốc; phần đông thành viên Tổ, Đoàn kiểm toán có trình độ chuyên môn về tài chính và kỹ thuật, ít có chuyên môn trong lĩnh vực quy hoạch đô thị và cấp phép xây dựng. Vì vậy, việc tiếp cận kiểm toán còn gặp khó khăn nhất định ở một số khâu như: Chọn mẫu hồ sơ kiểm tra chi tiết; kiểm tra chỉ tiêu về kỹ thuật liên quan đến đồ án quy hoạch, hồ sơ thiết kế xin phép xây dựng; chọn mẫu nhằm tránh rủi ro trong quá trình kiểm toán. Thời gian kiểm tra chuyên sâu cho mỗi hồ sơ chưa được nhiều.
Phạm vi kiểm toán là giai đoạn 2017-2020, một số quy hoạch chi tiết được điều chỉnh nhiều lần nhưng tại địa phương, cán bộ công chức làm công tác quy hoạch, cấp phép xây dựng lại được luân chuyển, điều động qua nhiều vị trí công tác nên việc thuyết minh, giải trình đối với Đoàn kiểm toán có sự chậm trễ. Hơn nữa, việc cung cấp hồ sơ của đơn vị được kiểm toán còn rời rạc, không liên tục. Những vướng mắc này làm ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng kiểm toán.
Để cải thiện chất lượng kiểm toán, đảm bảo mục tiêu đề ra, KTNN cần tăng cường nhân sự và thời gian cho công tác khảo sát, lập kế hoạch kiểm toán nhằm xác định đầy đủ nội dung, trọng tâm, trọng yếu và phạm vi kiểm toán. Trong đó, đối với các dự án (đồ án) chọn kiểm toán chi tiết, cần thu thập đầy đủ hồ sơ, nghiên cứu và xây dựng cụ thể vào kế hoạch kiểm toán tổng thể làm căn cứ thực hiện. Đoàn kiểm toán cần làm rõ việc phân cấp của từng địa phương về công tác lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch đô thị, quản lý đất đai một cách chính xác để chọn nội dung, phạm vi và bố trí nhân sự tại từng đơn vị. Trọng tâm kiểm toán cần được bổ sung thêm là kiểm toán tổng hợp công tác quản lý quy hoạch đô thị của địa phương, giúp chính quyền các cấp, các nhà quản lý nhận thức rõ hơn về bức tranh đô thị.
KTNN cần tổ chức tập huấn thật kỹ trước khi triển khai kiểm toán; thường xuyên trao đổi, rút kinh nghiệm trong quá trình kiểm toán; bố trí kiểm toán viên có năng lực thực hiện nhiệm vụ; tăng cường công tác kiểm tra hiện trường để thu thập bằng chứng nhằm đánh giá hiệu quả công tác quản lý sau quy hoạch, sau cấp phép xây dựng, quản lý trật tự xây dựng của địa phương.
Hiện nay, các địa phương đều thực hiện cơ chế một cửa liên thông giữa văn phòng đăng ký đất đai và cục thuế, các thông tin đều được 2 cơ quan thường xuyên đối chiếu. Do đó, việc xác định đơn vị đối chiếu nghĩa vụ tài chính đất đai với cơ quan thuế cần được Đoàn kiểm toán cân nhắc cho phù hợp. Đối với sở tài chính, do giới hạn của kế hoạch kiểm toán, Đoàn không kiểm toán chi tiết nguồn kinh phí phục vụ quy hoạch nên sở tài chính không thuộc đối tượng kiểm toán hoặc đối chiếu. Bởi vậy, Đoàn chỉ đề nghị cung cấp thông tin số liệu phù hợp nhưng vẫn đảm bảo nội dung phục vụ mục tiêu đề ra.
Lê Văn Tám – Phó Kiểm toán trưởng KTNN khu vực III
(Báo Kiểm toán số 34/2021)