Điều hành phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, trước đó, ngày 26/5/2022, Quốc hội đã nghe trình bày Tờ trình của Chính phủ, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và đã thảo luận tại các Tổ về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi). Qua tổng hợp thảo luận tại Tổ đã có 140 lượt đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến, Tổng thư ký Quốc hội đã gửi Báo cáo tổng hợp ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận tại Tổ. Thanh tra Chính phủ là cơ quan chủ trì soạn thảo, được Chính phủ phân công đã có báo cáo làm rõ một số nội dung và giải trình, tiếp thu bước đầu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đã thảo luận tại Tổ.
Theo đó, tổng hợp ý kiến đại biểu Quốc hội thảo luận Tổ cho thấy, đa số kiến tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra. Một số ý kiến cho rằng dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi lần này không có nhiều thay đổi so với Luật hiện hành, chưa có những thay đổi căn bản, đáp ứng được yêu cầu đổi mới, và đáp ứng được yêu cầu của ngành Thanh tra trong công tác phòng, chống tham nhũng hiện nay.
Các ý kiến tán thành với 05 nhóm quan điểm, nguyên tắc xây dựng Luật như trong Tờ trình của Chính phủ, thể chế hóa tối đa chủ trương, đường lối của Đảng, tiếp tục cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013 về kiểm soát quyền lực Nhà nước, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, khắc phục những tồn tại, hạn chế, bất cập được chỉ ra trong quá trình tổng kết thi hành Luật. Đồng thời, đề nghị cần bổ sung quan điểm, nguyên tắc “kết hợp linh hoạt với điều kiện, hoàn cảnh, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống tổ chức bộ máy Nhà nước”. Có ý kiến đề nghị xây dựng Luật Thanh tra theo hướng thanh tra là cơ quan có trách nhiệm phát hiện, hướng dẫn cho các tổ chức, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện pháp luật như các quốc gia khác trên thế giới; mọi hoạt động trong xã hội đều phải được thanh tra để ngăn ngừa các hành vi vi phạm; thanh tra là một cơ quan độc lập, quản lý theo ngành dọc nhằm tăng cường tính độc lập trong hoạt động thanh tra, nhất là trong công tác phòng, chống tham nhũng; phân định rõ ràng giữa thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Có ý kiến đề nghị nghiên cứu để hợp nhất các cơ quan có chung nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng như kiểm toán, nội vụ, thanh tra thành một cơ quan duy nhất để tránh chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, tạo thuận lợi cho tổ chức, doanh nghiệp.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà phát biểu thảo luận
Về hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, đa số ý kiến tán thành việc giữ nguyên hệ thống cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, trong đó có Thanh tra huyện như hiện nay. Có ý kiến cho rằng việc thành lập Thanh tra huyện cần linh hoạt, việc thành lập cần căn cứ vào quy mô, điều kiện kinh tế - xã hội, phân loại cấp khu vực theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Có ý kiến đề nghị bỏ quy định về Thanh tra huyện.
Về hệ thống cơ quan thanh tra theo ngành, lĩnh vực, đa số ý kiến tán thành quy định về Thanh tra Bộ, về Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ. Có ý kiến đề nghị giao Chính phủ quy định tiêu chí, nguyên tắc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ. Một số ý kiến đề nghị cân nhắc lại việc thành lập Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, vì xu thế hiện nay là giảm bớt Tổng cục và việc thành lập sẽ phát sinh thêm biên chế.
Nhiều ý kiến tán thành việc thành lập cơ quan thanh tra tại cơ quan thuộc Chính phủ và cơ quan khác của Nhà nước. Có ý kiến cho rằng cần quy định cụ thể các cơ quan này hoặc các điều kiện của việc thành lập, có thể giao cho Chính phủ hoặc Thanh tra Chính phủ quy định tiêu chí thành lập.
Đa số ý kiến tán thành việc giao Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập Thanh tra sở căn cứ vào nhu cầu thực tiễn, biên chế, khối lượng việc được giao. Có ý kiến băn khoăn nếu quy định như vậy sẽ tạo nên sự không thống nhất trong tổ chức thanh tra sở trên toàn quốc. Một số ý kiến đề nghị không giao toàn bộ thẩm quyền này cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.
Về các hình thức thanh tra, đa số ý kiến tán thành với việc bỏ hình thức thanh tra thường xuyên vì lẫn lộn với hoạt động kiểm tra thường xuyên.
Về trình tự, thủ tục thanh tra, có ý kiến tán thành với Dự thảo Luật về việc cần có trình tự, thủ tục chung áp dụng cho cả thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Một số ý kiến đề nghị cần tiếp tục nghiên cứu để kế thừa các quy định của Luật Thanh tra hiện hành. Có ý kiến đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định để phân biệt giữa thanh tra khu vực Nhà nước và thanh tra khu vực tư nhân, không áp dụng chung thủ tục.
Các đai biểu cũng lưu ý về xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra; giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra, kiểm toán. Có ý kiến đề nghị rà soát kỹ, làm rõ mối quan hệ giữa Luật Thanh tra với các luật chuyên ngành để quy định trường hợp nào áp dụng Luật Thanh tra, trường hợp nào áp dụng luật chuyên ngành.
Tại phiên thảo luận hội trường, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị các đại biểu Quốc hội tập trung phát biểu, cho ý kiến và các vấn đề lớn mà đã được gợi ý trong Báo cáo thẩm tra để dành thời gian phát biểu vào các nội dung trọng tâm và. Đoàn Chủ tịch sẽ mời Tổng Thanh tra Chính phủ thay mặt Chính phủ báo cáo làm rõ thêm các nội dung mà được các vị đại biểu quan tâm./.
Thanh Hà