Tin tức - Sự kiện

Kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của cơ quan Kiểm toán nhà nước các nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

21/07/2022

Kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của cơ quan Kiểm toán nhà nước các nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực(sav.gov.vn) - Tham nhũng, tiêu cực được xem là một trong những thách thức lớn nhất của thế giới. Liên Hợp Quốc khẳng định tham nhũng, tiêu cực là một vấn đề toàn cầu quan trọng và xem chống tham nhũng, tiêu cực là một trong 17 mục tiêu phát triển bền vững. Trong những thập kỷ gần đây, một số tổ chức lớn đã tham gia tích cực vào việc phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (PCTNLPTC), xu hướng này có thể được nhìn thấy qua Công ước quốc tế về phòng, chống tham nhũng có hiệu lực từ ngày 31/10/2003. Từ năm 1953, lợi ích quốc tế trong việc PCTNLPTC và nâng cao trách nhiệm giải trình trong khu vực công đã dẫn đến sự ra đời của một tổ chức quan trọng - Tổ chức Quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI). Trong nhiều thập kỷ, tổ chức này đã cung cấp một khuôn khổ pháp lý khá đầy đủ cho hoạt động của các Cơ quan Kiểm toán tối cao (SAI). Về quy định pháp lý và mô hình tổ chức của SAI trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực Các SAI là tổ chức kiểm toán khu vực công hàng đầu của một quốc gia, được xem là một tổ chức có vai trò quan trọng trong PCTNLPTC nhiều SAI đã tích lũy được những thông lệ, kinh nghiệm và thực tiễn phong phú trong tổ chức và hoạt động, có khả năng tăng cường hiệu quả Chiến lược của quốc gia để PCTNLPTC. SAI được đánh giá là một trong những trụ cột trong PCTNLPTC thông qua vai trò giám sát tài chính công và đảm bảo sự minh bạch, trách nhiệm giải trình ở lĩnh vực công. Tuy nhiên, tùy thuộc vào thể chế chính trị, tình trạng tham nhũng, lãng phí của từng quốc gia mà quy định pháp lý, mô hình tổ chức của SAI về mức độ, quan điểm PCTNLPTC của mỗi SAI có sự khác nhau. Có nhiều mô hình, tổ chức của SAI, trong đó phổ biến nhất với 03 mô hình: Mô hình Nghị viện (còn gọi là mô hình Westminster hay mô hình Anglo-Saxon): Đây là mô hình phổ biến nhất trên thế giới và nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Tên gọi của SAI thường là Cơ quan Kiểm toán quốc gia, Cơ quan Kiểm toán nhà nước, Cơ quan Tổng Kiểm toán… Địa vị pháp lý thường là cơ quan trực thuộc nhánh lập pháp hoặc hành pháp, tùy theo mức độ phát triển của mỗi quốc gia mà SAI được quy định trong Hiến pháp/Luật/Văn bản dưới luật. Điển hình cho mô hình này là ở Mỹ, Canada, Nga, Anh, Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Peru, Chile, Uganda, Zambia, Việt Nam... Các quốc gia này chủ yếu thực hiện chức năng kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động. Một số quốc gia ở khu vực Bắc Âu có mức độ tham nhũng khá thấp, như SAI Đan Mạch không có bộ phận chuyên trách PCTNLPTC do hoạt động của SAI thường tập trung thực hiện kiểm toán tài chính, mà lĩnh vực này tại Đan Mạch có lịch sử lâu đời về “né tránh” việc phát hiện tham nhũng, tiêu cực. Trong khi đó, SAI Na Uy có sự cân bằng giữa kiểm toán tài chính và kiểm toán hoạt động, Quốc hội cũng tạo sức ép buộc SAI Na Uy phải thực hiện nhiều hơn nữa công tác PCTNLPTC. Tại Thụy Điển, không quy định rõ nhiệm vụ đối với việc chống gian lận và tham nhũng, SAI sẽ thực hiện các cuộc điều tra khi có nghi ngờ hoặc nhận được báo cáo về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tại châu Phi, mức độ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở châu Phi được đánh giá cao nhất thế giới. Điển hình tại Uganda và Zambia, công tác PCTNLPTC đang được định hình về tổ chức và phương pháp. Vốn là thuộc địa của Anh, Uganda và Zambia đều tổ chức SAI theo mô hình Nghị viện. Các SAI châu Phi đã thành lập những đội điều tra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Nếu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, các SAI sẽ mở cuộc điều tra và có thể chuyển vụ việc sang cơ quan khác có chức năng điều tra, truy tố. Một đặc thù trong PCTNLPTC tại các SAI châu Phi là sự tham gia tích cực của các cơ quan truyền thông. Tại đây, truyền thông là nguyên nhân buộc SAI phải mở cuộc điều tra khi các bê bối tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được đưa ra ánh sáng. Thứ hai, mô hình Tòa án (hay còn gọi là mô hình Napoleon): Đặc điểm chung của các SAI thuộc mô hình này thường có tên gọi là Tòa Thẩm kế, người đứng đầu cơ quan là Chủ tịch, đồng thời cũng là một Thẩm phán và được Nguyên thủ quốc gia phê chuẩn. Địa vị pháp lý thường là một bộ phận của hệ thống tư pháp, hoạt động hoàn toàn độc lập với ngành lập pháp và hành pháp. Do thuộc ngành tư pháp nên các SAI tổ chức theo mô hình này đều được quy định trong Hiến pháp và Luật. Điển hình cho mô hình này là ở Pháp, Bỉ, Ý, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ, Brazil, Colombia, một số nước thuộc Cộng đồng các quốc gia sử dụng tiếng Pháp… với thế mạnh là kiểm toán tài chính và kiểm toán hoạt động. Một số nước ở khu vực Nam Âu, tham nhũng được đánh giá ở mức trung bình trên thế giới, điển hình là SAI Tây Ban Nha và Italy với nhân sự chủ yếu là Thẩm phán và Luật sư, ngoài chức năng kiểm toán còn có thêm chức năng xét xử. Điểm mạnh của mô hình này là khả năng phán quyết và chế tài trực tiếp, tuy nhiên, toàn bộ đánh giá của Tòa Thẩm kế phải dựa trên cơ sở pháp luật, do đó vai trò kiểm toán bị thu hẹp. Thứ ba, mô hình Ủy ban (hay còn gọi là mô hình Hội đồng): Các SAI thường có tên gọi là Ủy ban Kiểm toán, Ban Kiểm toán, Hội đồng kiểm toán…, điều hành SAI là Hội đồng ủy viên theo cơ chế tập thể lãnh đạo do Chủ tịch Ủy ban đứng đầu. Địa vị pháp lý thường là một bộ phận của ngành lập pháp, trực thuộc và báo cáo kết quả kiểm toán lên Quốc hội, tùy theo mức độ phát triển, chức năng nhiệm vụ của SAI được quy định trong Hiến pháp/Luật/Văn bản dưới luật. Điển hình cho mô hình này là ở Đức, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Philippines… Tại Hà Lan, cách tiếp cận cơ bản của SAI đối với việc PCTNLPTC thông qua việc thúc đẩy tính liêm chính của toàn bộ khu vực công và phát triển IntoSAINT, một công cụ tự đánh giá để phân tích rủi ro về tính liêm chính của họ. Tại Hàn Quốc, Ủy ban Kiểm toán và Thanh tra với chức năng thanh tra, có vai trò trực tiếp trong PCTNLPTC và họ đã xây dựng kế hoạch chiến lược thực hiện nhiệm vụ này, SAI đã thực hiện một số biện pháp, như hệ thống ghi nhận yêu cầu kiểm tra của công dân cho phép người dân có thể yêu cầu SAI kiểm toán đặc biệt đối với các tổ chức công bị nghi ngờ có gian lận, tham nhũng. Tại Indonesia SAI có thể tiến hành kiểm toán điều tra để phát hiện bất kỳ dấu hiệu hành vi phạm tội nào… Như vậy, các SAI tổ chức theo mô hình tư pháp và hội đồng có xu hướng quy định trách nhiệm trực tiếp hơn về PCTNLPTC trong chức năng nhiệm vụ của SAI, đặc biệt là các SAI được giao thêm nhiệm vụ thanh tra như SAI Hàn Quốc. Trong khi đó, với mô hình SAI trực thuộc Quốc hội như của KTNN Việt Nam, các SAI cơ bản mới dừng ở mức phát hiện ra các dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và chuyển cho các cơ quan chức năng có liên quan tiếp tục điều tra chuyên sâu. Ngoài ra, hiệu lực hoạt động đấu tranh PCTNLPTC phụ thuộc vào thẩm quyền của Tổng Kiểm toán nhà nước và tính độc lập với các cơ quan Nhà nước khác. Tổ chức và hoạt động của SAI trong PCTNLPTC Các SAI tổ chức và hoạt động kiểm toán PCTNLPTC cũng tùy thuộc vào thể chế chính trị, địa vị pháp lý của họ. Mặc dù mức độ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở các nước là không giống nhau, song các SAI có thể đóng góp vào quá trình PCTNLPTC theo 02 khía cạnh chính là phát hiện và phòng ngừa căn cứ vào 05 vai trò của SAI về PCTNLPTC: Đảm bảo tính minh bạch, khuyến khích trách nhiệm giải trình, thúc đẩy cải tiến liên tục và duy trì niềm tin vào việc sử dụng hợp lý nguồn lực công; Thúc đẩy hệ thống quản lý nguồn lực công, nguồn lực tài chính lành mạnh; Tăng cường kiểm soát nội bộ; Phát hiện gian lận, tham nhũng, lãng phí thông qua các loại hình kiểm toán; Báo cáo và theo dõi các trường hợp nghi ngờ gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Căn cứ vào thể chế chính trị, trình độ phát triển của mỗi SAI mà vai trò của SAI có những khác biệt trong PCTNLPTC. Bảng số 01 dưới đây thể hiện rõ việc tham gia của SAI trong PCTN, lãng phí, tiêu cực. Bảng số 01: Vai trò của các SAI trong PCTNLPTC Mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán của SAI Mức độ thấp Mức độ cao Thế mạnh của SAI Mức độ mạnh 1. SAI có thể hành động để ngăn chặn và/ hoặc phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực 2. SAI có thể hành động để ngăn chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nhưng cũng có thể không quan tâm đến các hành vi này Mức độ yếu 3. SAI không đấu tranh PCTNLPTC 4. SAI hầu như không quan tâm đến các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực Qua bảng trên cho thấy: Thứ nhất, các SAI mạnh ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán thấp. Italia là minh chứng cho SAI thuộc dạng này. Các SAI này không tuân thủ nhiều các chuẩn mực quốc tế, do đó có thể góp phần tích cực vào việc phòng ngừa và phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phù hợp với thể chế của họ. Thứ hai, các SAI mạnh ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán cao. Na Uy và Đan Mạch là ví dụ đại diện cho SAI thuộc dạng này. Các SAI này đều tuân theo các chuẩn mực quốc tế và phương pháp tiếp cận được thể chế hoá về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực do đó SAI sẽ không quan tâm nhiều đến các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nếu không liên quan theo chuẩn mực, mặc dù họ có thể làm tốt vai trò này. Thứ ba, các SAI yếu ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán thấp. Các SAI này không có khả năng tham gia vào công tác PCTN, lãng phí, tiêu cực hoặc là rất yếu về năng lực PCTNLPTC. Đại diện cho các SAI được đề cập đến như SAI Tây Ban Nha, Uganda… Thứ tư, các SAI yếu ở các quốc gia có mức độ thể chế hoạt động kiểm toán cao, Thụy Điển là một trong các SAI điển hình ở dạng này. Các SAI này thường tuân thủ các chuẩn mực quốc tế và do đó có thể đáp ứng được việc ngăn chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tuy nhiên các SAI lại không hoàn toàn tích cực trong vai trò này. Bảng số 02 dưới đây thể hiện việc tổ chức của các SAI trong đấu tranh PCTNLPTC: Bảng số 02: Tổ chức của SAI trong đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực Quốc gia Việc tổ chức đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực Na Uy Đã từng thành lập Nhóm năng lực kiểm toán hoạt động về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Nhóm này sau đó bị giải thể. Một lãnh đạo và một điều tra viên được phân giao chuyên trách thực hiện mục tiêu đấu tranh chống lại các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Thổ Nhĩ kỳ Có thiết lập chiến lược hoặc chương trình PCTNLPTC; quy định chặt chẽ về quy tắc đạo đức nghề nghiệp thúc đẩy việc kiểm toán PTCN, lãng phí, tiêu cực; ứng dụng hệ thống quản lý SAYCAP hỗ trợ SAI trong thực tiễn hoạt động. Đan Mạch Mối quan tâm chính của kiểm toán viên Đan Mạch là tính chính xác đối với báo cáo tài chính của Nhà nước Đan Mạch. Do đó, Kiểm toán viên Đan Mạch không nỗ lực để tổ chức công việc nhằm đấu tranh hoặc tập trung vào các hoạt động PCTNLPTC. Họ không ưu tiên nguồn lực dành riêng cho việc ngăn chặn và phát hiện hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Trung Quốc Quy định về quản trị tốt phục vụ PCTNLPTC; nhấn mạnh đến các loại hình kiểm toán trong PCTNLPTC, đặc biệt là triển khai cụ thể Kiểm toán trách nhiệm kinh tế; ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ SAI trong hoạt động; quan tâm nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua công khai kết quả kiểm toán để răn đe, hạn chế tham nhũng. Thụy Điển SAI bố trí số lượng Kiểm toán viên nhất định làm việc toàn thời gian cho nhiệm vụ PCTNLPTC, Kiểm toán viên được yêu cầu thu thập các bằng chứng làm cơ sở dẫn liệu cho việc nghi ngờ gian lận, tham nhũng, tiêu cực trước khi SAI gửi hồ sơ vụ việc cho cơ quan công an. Tây Ban Nha Cuộc chiến chống tham nhũng không thuộc trách nhiệm của Toà Thẩm kế Tây Ban Nha. Tuy nhiên, Toà Thẩm kế sẽ hỗ trợ ở phạm vi ngăn chặn hoặc phát hiện thông qua việc nêu bật trong các báo cáo kiểm toán của mình về những khiếm khuyết và bất thường liên quan đến công tác quản lý công. Nếu Toà Thẩm kế phát hiện có dấu hiệu trách nhiệm hình sự thì phải cho các công tố viên khu vực biết để tiến hành các thủ tục pháp lý cần thiết. Do đó, Toà Thẩm kế đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực bằng cách đặt vụ việc trong tay hệ thống tư pháp. Hàn Quốc SAI có chiến lược PCTNLPTC, nhưng cũng có các chương trình riêng cho các Bộ. ngành. Điểm khác biệt của SAI là việc thiết lập cơ sở dữ liệu về các quan chức dễ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và thiết lập hệ thống giám sát, đặc biệt là các quan chức cấp cao trong Chính phủ; SAI chú trọng nâng cao nhận thức cộng đồng qua việc vận hành đường dây nóng khiếu nại tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Uganda SAI có một đơn vị pháp lý với khoảng 50 nhân viên (Chuyên gia công nghệ thông tin và các Luật sư) và một Nhóm công tác về chống tham nhũng, chịu trách nhiệm đấu tranh PCTNLPTC. SAI cũng có Kiểm toán viên phụ trách công tác báo cáo về các hành vi gian lận, tham nhũng trong mỗi đơn vị thuộc SAI. Không chỉ cách thức các SAI tổ chức, mà ý kiến của các bên liên quan cũng có thể ảnh hưởng đến nỗ lực của các SAI trong việc ngăn chặn và phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Báo cáo của SAI về các bên liên quan quan trọng được mô tả trong Bảng số 03 dưới đây: Bảng số 03: Các bên liên quan quan trọng của SAI Quốc gia Các bên liên quan quan trọng Na Uy SAI rất coi trọng ý kiến của công chúng khi họ đưa ra lý do tại sao SAI nên quan tâm đến vấn đề tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Quốc hội Na Uy đã cụ thể hoá kỳ vọng của mình về hoạt động của SAI trong công tác phòng chống gian lận và tham nhũng, đây là lý do quan trọng để SAI tập trung vào phạm vi hoạt động này. SAI cũng chịu ảnh hưởng bởi các đối tác quốc tế và Bắc Âu trong hoạt động PCTN, lãng phí; tích cực sử dụng các phương tiện truyền thông để gửi đi thông điệp của mình. Do đó, truyền thông là bên liên quan quan trọng đối với SAI Na Uy. Thổ Nhĩ kỳ SAI thực hiện kiểm toán thay mặt cho Đại hội đồng Quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ, họ được ủy thác đưa ra phán quyết cuối cùng; SAI có quan hệ mật thiết với Ủy ban Kiểm tra Thủ tướng, hợp tác với nhiều cơ quan, tổ chức quốc tế, do vậy truyền thông của quốc gia này nhận được sự quan tâm lớn của dư luận và công chúng, theo đó các bên liên quan rộng khắp cả toàn quốc và trên trường quốc tế. Đan Mạch SAI coi trọng ý kiến của công chúng bởi họ đưa ra được các lý do về vai trò và trách nhiệm của SAI đối với vấn đề gian lận, tham nhũng. Quan điểm truyền thống của SAI cho rằng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực không thuộc phạm vi trách nhiệm xử lý của kiểm toán viên thuộc SAI. Trung Quốc Tích cực nâng cao nhận thức của cộng đồng để ngăn ngừa và phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thông qua việc công bố kết quả kiểm toán, tạo sự tương tác đa chiều giữa SAI và các bên liên quan, sử dụng truyền thông phù hợp với năng lực, đặc biệt là cơ chế phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương Đảng và các cơ quan tư pháp. Thụy Điển SAI coi nhiệm vụ của mình là điều tra về những trường hợp khi phát hiện hành vi gian lận, tham nhũng, tiêu cực hoặc hành vi này được báo cáo đến thời điểm cảnh sát hoặc công tố viên mong muốn bắt đầu một cuộc điều tra. Điểm khác biệt là SAI tránh gây sự chú ý của công chúng trong vấn đề tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và không coi truyền thông là một bên liên quan. Tây Ban Nha Toà Thẩm kế mặc nhiên coi PCTNLPTC không thuộc phạm vi xử lý của SAI. Các tiết lộ liên tục gần đây về tham nhũng chính trị đã biến xã hội trở thành một trong những bên liên quan chính, bởi vì người ta hy vọng Toà Thẩm kế sẽ xử lý được tình trạng gian lận và tham nhũng, tiêu cực đồng thời cũng cho thấy liệu khu vực công có đang được quản lý một cách kinh tế, hiệu quả và hiệu lực không? Trong bối cảnh này, truyền thông đã trở thành một bên liên quan quan trọng để làm nổi bật chức năng của Toà Thẩm kế để cung cấp thông tin cho xã hội. Tuy nhiên, chính sách hợp tác với truyền thông và công chúng chưa được phù hợp vì nó không phản ánh được mức độ liên quan cũng như tầm quan trọng trong hoạt động của Tòa Thẩm kế. Hàn Quốc Thiết lập các đường dây nóng khiếu nại về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được điều hành bởi Cục Kiểm toán điều tra, trong đó người tố giác sẽ được khen thưởng; mở rộng các thỏa thuận với các cơ quan thanh tra khác, thiết lập nền tảng hợp tác với Văn phòng Công tố viên tối cao và Cơ quan Cảnh sát Quốc gia; SAI có cơ chế quan hệ mật thiết với các cơ quan truyền thông nhằm tăng cường giám sát các vấn đề có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Uganda Cơ quan hành pháp ở các quốc gia đang phát triển rất lớn mạnh và đa số các chính trị gia đều có liên quan đến hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Do đó, hầu hết các đối tượng liên quan quan trọng nhất của SAI là xã hội dân sự và giới truyền thông. Các phương tiện truyền thông đóng vai trò rất quan trọng đối với SAI. Nếu các kiểm toán viên điều tra một Bộ trưởng, vũ khí tốt nhất họ có thể sử dụng là truyền thông. Những kinh nghiệm tốt của các SAI về PCTNLPTC (ưu tiên việc phòng ngừa) trong thực tiễn được tổng kết thường tập trung vào 08 kinh nghiệm sau:Thiết lập chiến lược hoặc chương trình PCTNLPTC; Quy định hoặc luật hóa việc thúc đẩy quản trị tốt hoặc PCTNLPTC; Tăng cường hệ thống kiểm soát nội bộ; Nhấn mạnh phương pháp phòng ngừa và có kế hoạch chủ động; Sử dụng hệ thống điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin; Phát triển các công cụ và cơ sở dữ liệu sáng tạo để PCTNLPTC; Tạo ra mạng lưới với các cơ quan PCTNLPTC hoặc hợp tác quốc tế; Nâng cao nhận thức các bên liên quan về PCTNLPTC. Những kinh nghiệm tốt của các SAI về PCTNLPTC (ưu tiên việc chống/điều tra) trong thực tiễn được tổng kết thường tập trung vào 06 kinh nghiệm sau: Nâng cao năng lực kiểm toán; Chú trọng kiểm toán điều tra; Tạo các dấu hiệu cảnh báo về PCTNLPTC; Sử dụng kết quả từ phân tích, đánh giá trọng yếu, rủi ro; Phát hiện dấu hiệu gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phối hợp tốt với cơ quan tư pháp hoặc cơ quan thực thi pháp luật; Chia sẻ kinh nghiệm và đào tạo Kiểm toán viên liên quan đến PCTNLPTC. Để minh chứng các kinh nghiệm tốt của SAI, dưới đây sẽ trình bày những kinh nghiệm điển hình của SAI trong tổ chức và hoạt động PCTNLPTC đại diện cho 03 mô hình tổ chức nêu trên. Đối với KTNN Trung Quốc (CNAO) Vai trò, tổ chức của CNAO đối với PCTNLPTC: Hiến pháp nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1982 quy định Quốc vụ viện thành lập Cơ quan Kiểm toán để tiến hành kiểm toán, giám sát tình hình các nguồn lực công. Tháng 9 năm 1983, CNAO chính thức thành lập, là Cơ quan Kiểm toán cao nhất của Trung Quốc, phụ trách công tác kiểm toán trên toàn quốc, chịu trách nhiệm và tiến hành công tác báo cáo với Quốc vụ viện. Trong Hiến pháp, các quy định không chỉ rõ vai trò và trách nhiệm cụ thể của CNAO về PCTNLPTC, nhưng điều này được đưa cụ thể vào quy định của Luật Kiểm toán. Thủ tướng Quốc vụ viện Lý Khắc Cường đã ví CNAO như “dao nhọn” và “kiếm sắc” trong PCTNLPTC. Đặc biệt từ năm 2003, lần đầu tiên báo cáo kiểm toán được công khai ra công chúng đã tạo được sự chú ý đặc biệt và được coi là “cơn bão kiểm toán” ở Trung Quốc lúc bấy giờ. Những năm gần đây, trung bình CNAO chuyển hơn 1.000 vụ liên quan đến vấn đề vi phạm kỷ luật pháp luật nghiêm trọng lên tòa án và cơ quan giám sát kiểm tra kỷ luật. Mục tiêu hàng đầu của CNAO trong công tác PCTNLPTC là giúp cải thiện và tăng cường hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ của các tổ chức công, hướng tới mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng quản lý của Chính phủ và thúc đẩy hiện đại hóa quản trị quốc gia. CNAO thực hiện trách nhiệm của mình bằng cách triển khai nhiều loại hình kiểm toán, như: Kiểm toán tuân thủ; Kiểm toán tài chính; Kiểm toán thời gian thực tế; Kiểm toán môi trường và đặc biệt là Kiểm toán trách nhiệm kinh tế. Theo đó, CNAO áp dụng 06 biện pháp mạnh: Tăng cường ý thức trách nhiệm, vận dụng phương pháp tư duy kiểm toán hệ thống và khoa học thông qua đẩy mạnh Kiểm toán trách nhiệm kinh tế người đứng đầu; Xây dựng một mô hình tổ chức kiểm toán toàn diện mà Đảng Trung ương, Quốc vụ viện đã yêu cầu tích cực xúc tiến kiểm toán “có độ sâu, có trọng điểm, có kế hoạch và có hiệu quả”; Cải thiện phương pháp thực hiện công khai minh bạch kết quả kiểm toán, chú trọng các kênh tiếp dân, người dân tố cáo để phát hiện manh mối; Chú trọng chữa trị cả gốc lẫn ngọn, thúc đẩy giải quyết các vấn đề chế độ, cơ chế và thể chế; Cải tiến phương pháp kiểm toán, vận dụng đầy đủ phương pháp kỹ thuật tiên tiến, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông tin; Tăng cường phối hợp với các cơ quan chấp pháp khác, xây dựng cơ chế liên kết phối hợp có sức mạnh và hiệu quả. Thông lệ tốt trong tổ chức thực hiện kiểm toán công tác PCTNLPTC của CNAO được thực hiện theo các bước: Lập Kế hoạch và xây dựng giai đoạn cho chương trình kiểm toán. Hiện nay, CNAO tập trung vào 05 lĩnh vực được xếp hạng có rủi ro cao là Quản lý công quỹ, công trình công cộng, phát hành các khoản vay tín dụng, chuyển nhượng đất và tài nguyên khoáng sản, xử lý tài sản Nhà nước và việc đầu tư của các doanh nghiệp Nhà nước. Phát hiện các hoạt động tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở khu vực có rủi ro cao nhất: Đánh giá thực trạng đối tượng được kiểm toán với việc tuân thủ các quy định của pháp luật; thu thập những thông tin bất thường về đối tượng được kiểm toán; sàng lọc các hoạt động đáng ngờ và chuẩn bị phương án điều tra mở rộng (nếu có). Phương pháp và kỹ thuật kiểm toán: Các website, đường dây nóng, thư tố giác là các kênh điển hình để công chúng tố giác các hoạt động liên quan đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. CNAO nâng cao phán đoán của Kiểm toán viên về các tình huống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực bằng cách: Giáo dục Kiểm toán viên tầm quan trọng của việc bảo vệ người tố giác và bảo mật thông tin, tài liệu liên quan; tăng cường nỗ lực trong việc công bố, công khai kết quả kiểm toán tới công chúng; xây dựng hệ thống khiếu nại và phản hồi trực tuyến để người tố giác có thể truy cập nhằm tăng tính minh bạch trong công tác kiểm toán. Tình huống về thông lệ tốt PCTNLPTC được CNAO triển khai: Kiểm toán theo dõi toàn bộ quá trình nhằm can thiệp sớm vào các hoạt động được kiểm toán. Điển hình là CNAO mất 03 năm để thực hiện kiểm toán các công trình xây dựng chuẩn bị cho Olympic Bắc Kinh năm 2008 từ khi xây dựng đến khi được hoàn thành hay CNAO thực hiện kiểm toán “Theo dõi hoạt động tái thiết sau trận động đất ở Tứ Xuyên năm 2008” và họ sử dụng tới hơn 11.648 Kiểm toán viên kiểm toán 27.902 dự án với tổng giá trị hơn 700 tỷ Nhân dân tệ trong thời gian kiểm toán là hơn 02 năm; Ứng dụng hệ thống kiểm toán điện tử có tên “Dự án kiểm toán vàng - Golden Auditing Project”. Hệ thống này có thể thu thập thông tin tài chính của tất cả các cơ quan trong phạm vi kiểm toán của CNAO, cho phép Kiểm toán viên phân tích được hầu hết các thông tin liên quan đến đơn vị được kiểm toán, nhờ vậy kiểm toán viên có thể sớm phát hiện sự bất thường và đưa ra các khuyến nghị nhằm giảm nguy cơ có thể xảy ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; Nâng cao nhận thức chung thông qua việc công khai kết quả kiểm toán, đặc biệt là thực hiện quy chế phối hợp giữa CNAO với các cơ quan tư pháp, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao và Bộ Công an; Phát triển Kiểm toán trách nhiệm kinh tế. Kiểm toán trách nhiệm kinh tế của Trung Quốc là điểm đặc biệt nhất chưa từng có trong lịch sử phát triển kiểm toán quốc tế, là một cống hiến to lớn của CNAO đối với kiểm toán quốc tế, hiện nay trở thành nhiệm vụ pháp định quan trọng của cơ quan kiểm toán các cấp trong toàn quốc. Điểm khác biệt lớn nhất trong kiểm toán trách nhiệm kinh tế đó là đối tượng kiểm toán, không giống với các đơn vị kiểm toán lấy “đơn vị” làm đối tượng kiểm toán, đối tượng kiểm toán trách nhiệm kinh tế chủ yếu là “con người”. Từ đó có thể suy ra rằng, sẽ tồn tại những khác biệt về mục tiêu, phạm vi, mô hình tổ chức quản lý, phương pháp, đánh giá và kết quả kiểm toán… Với quá trình phát triển lâu đời, đặc biệt từ năm 2009 đến nay là thời kỳ phát triển sâu sắc nhất Kiểm toán trách nhiệm kinh tế, Quyết định của Trung ương Đảng về những vấn đề quan trọng trong việc tăng cường và cải tiến xây dựng Đảng trong tình hình mới được Hội nghị Toàn quốc lần thứ 4 Khóa XVII Đảng cộng sản Trung ương Trung Quốc khẳng định: “Hoàn thiện công tác Kiểm toán trách nhiệm kinh tế của cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp Nhà nước và lãnh đạo chủ chốt trong Đảng và chính quyền”, theo đó, phạm vi kiểm toán được phủ khắp tới hầu hết các cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh và sẽ được kiểm tra ít nhất một lần trong thời gian đương nhiệm đối với các cán bộ lãnh đạo nắm giữ nguồn vốn công, tài sản quốc gia, có quyền quyết sách, thực thi và quản lý các vấn đề chính sách kinh tế quan trọng; các nội dung kiểm toán ngày càng sâu sắc. Đối với các cán bộ lãnh đạo Đảng và chính quyền, trọng điểm kiểm toán là kiểm tra, giám sát tình hình gánh vác trách nhiệm quán triệt thực hiện giải pháp chính sách của Trung ương, phát triển kinh tế, tái cơ cấu, phòng chống và xử lý rủi ro, bảo vệ môi trường, cải thiện đời sống nhân dân. Đồng thời, nghiêm túc tìm ra những vấn đề vi phạm nghiêm trọng kỷ cương pháp luật, lạm dụng chức quyền, đưa ra quyết sách sai trái gây tổn thất, lãng phí, kẽ hở trong quản lý kinh tế và các tác phong chậm chạp, chây ì. Như vậy, SAI Trung quốc đã tạo ra một hệ thống trách nhiệm kinh tế để giám sát các nhà lãnh đạo cấp cao của các cơ quan và doanh nghiệp Nhà nước được kiểm toán. Hiện nay, Kiểm toán trách nhiệm kinh tế là một trong những nhiệm vụ chính của CNAO, bình quân chiếm khoảng 40% số cuộc kiểm toán trong năm với hàng nghìn nhà lãnh đạo được kiểm toán, nhiều vụ việc được chuyển sang cơ quan tư pháp, công an xử lý theo quy định. Việc bình thường hóa Kiểm toán trách nhiệm kinh tế không chỉ phát hiện ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho những người ở vị trí cao, nhờ đó các lãnh đạo của các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước đều có ý thức chung rằng họ sẽ bị kiểm toán trong hoặc sau khi hết thời hạn làm việc và ở một số nơi, các lãnh đạo sẽ được thông báo về trách nhiệm kinh tế của họ trước khi họ chính thức nắm giữ chức vụ. Bằng cách này, các nhà lãnh đạo sẽ thận trọng hơn khi sử dụng quyền lực của họ và cố gắng không lạm dụng nó. Đối với KTNN Thổ Nhĩ Kỳ (Tòa Thẩm kế Thổ Nhĩ Kỳ - TCA) Vai trò, tổ chức của TCA đối với PCTNLPTC: TCA là một trong những Cơ quan Kiểm toán được thành lập với lịch sử phát triển lâu đời nhất từ năm 1862 bởi Sắc lệnh của Hoàng đế lúc bấy giờ. TCA có vai trò không thể thiếu trong hệ thống quản lý và kiểm soát tài chính công của Thổ Nhĩ Kỳ nhờ các chức năng kiểm toán và tư pháp được nêu rõ trong Hiến pháp và các luật có liên quan. TCA chịu trách nhiệm kiểm toán tất cả các khoản thu, chi và tài sản của các cơ quan hành chính nhà nước trong phạm vi ngân sách của Chính phủ Trung ương, chính quyền địa phương, các tổ chức an sinh xã hội và chịu trách nhiệm cuối cùng đối với các kiến nghị của mình. TCA độc lập với các cơ quan hành pháp, lập pháp và tư pháp. TCA được coi là một nhân tố không thể thiếu trong việc triển khai và cải thiện hệ thống quản lý và kiểm soát tài chính công của Thổ Nhĩ Kỳ. Đóng góp đáng kể nhất của SAI là đảm bảo trách nhiệm giải trình và tính minh bạch với quản lý tài chính trong khu vực công thông qua chức năng kiểm toán, báo cáo và tư pháp, trong đó vai trò quan trọng nhất của TCA là xét xử các vấn đề liên quan đến kế toán và tài chính công được quy định trong Hiến pháp và Luật TCA, các bản án của TCA thường có 04 kết quả chính: Việc tuân thủ các tài khoản và giao dịch với các quy định pháp luật có hiệu lực; Bồi thường các khoản thiệt hại công từ những người có trách nhiệm; Các vấn đề cần lưu ý truyền đạt tới các cơ quan công quyền có liên quan; Các trường hợp được gửi trực tiếp tới Văn phòng Công tố để điều tra khi phát hiện ra các hành vi vi phạm. TCA có quyền đề xuất các biện pháp trừng phạt tài chính, hành chính và tư pháp đối với các quan chức nhà nước, những người không đáp ứng các yêu cầu trong báo cáo của TCA, biện pháp khả thi nhất TCA hay sử dụng đó là cắt giảm lương của các quan chức chính quyền. Với mô hình như Tòa án, TCA có nhiệm vụ giám sát nhiều hơn là phát hiện dấu hiệu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Việc thiếu sức mạnh để điều tra những trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí là một trong những hạn chế của TCA. Tuy nhiên, TCA được trang bị tốt để đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực như xung đột lợi ích, chiếm đoạt tài sản, tham ô, giả mạo và nhiều hoạt động phi pháp trong lĩnh vực công. Chương trình đào tạo nghề bắt buộc kéo dài 02 năm cho trợ lý kiểm toán viên và đào tạo nội bộ với nhiều đối tượng khác nhau, góp phần cung cấp kiến thức về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực giúp kiểm toán viên nâng cao kỹ năng kiểm toán PCTN, lãng phí, tiêu cực. Giống như hầu hết các SAI, TCA không điều tra các trường hợp nghi ngờ tham nhũng, tiêu cực mà Kiểm toán viên phát hiện trong quá trình kiểm toán. Thay vào đó, Kiểm toán viên thực hiện đánh giá sơ bộ để thu thập đầy đủ thông tin và bằng chứng chứng minh việc phạm tội hay không, điều này là điểm mạnh của TCA do quyền lực tư pháp của Tòa được trao cho họ, giúp TCA thực hiện các biện pháp xử phạt hành chính hoặc truy tố hình sự đối với các hoạt động và giao dịch liên quan đến gian lận, tham nhũng, tiêu cực được khẳng định. Về thông lệ tốt của TCA: TCA có một loạt các thực tiễn tốt liên quan đến PCTNLPTC như: Phát triển các phương pháp chiến lược; sử dụng công nghệ để nâng cao năng lực và hiệu quả kiểm toán; tập trung vào vấn đề đạo đức nghề nghiệp; coi trọng phương pháp đánh giá rủi ro; sử dụng các quan sát vật lý, truy cập vào trang web và báo cáo các trường hợp nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo các bước đã được thiết lập trong Luật TCA. TCA phát triển một hệ thống khiếu nại dựa trên web chuyên dụng nhờ sự trợ giúp của hệ thống quản lý dữ liệu. Thư tố cáo và khiếu nại có thể được tự động hóa, Kiểm toán viên có thể chuẩn bị các giấy tờ làm việc và đưa ra các đánh giá liên quan đến từng khiếu nại. Hệ thống khiếu nại này đem lại một số lợi ích: Sáng tạo và quản lý kiến thức tốt hơn về các khiếu nại bằng cách tuân thủ các yêu cầu pháp lý về bảo mật; xây dựng báo cáo quản lý thường xuyên hoặc theo yêu cầu; phân tích các khiếu nại và đánh giá của kiểm toán viên để tạo ra các chỉ số gian lận, tham nhũng, tiêu cực hoặc cảnh báo cho các cuộc kiểm toán trong tương lai; đáp ứng tốt hơn sự mong đợi của các bên liên quan và công chúng. Việc sử dụng các kết quả kiểm toán để lập kế hoạch kiểm toán trong tương lai có thể là một công cụ hữu ích trong cuộc chiến chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Đồng thời việc phát triển hệ thống quản lý kiểm toán có thể cho phép TCA thực hiện đánh giá rủi ro chung và giúp họ chuẩn bị các chiến lược kiểm toán và chương trình kiểm toán hàng năm phù hợp với phân tích rủi ro tiềm năng. Các hệ thống công nghệ thông tin như vậy không chỉ giúp TCA tập trung vào các lĩnh vực rủi ro cao, đưa ra lời cảnh báo mà còn cung cấp một nền tảng phù hợp để thiết lập và quản lý tốt tất cả các chương trình kiểm toán của TCA. TCA xây dựng Kế hoạch hành động và chiến lược PCTNLPTC với 23 hành động cụ thể nhằm thúc đẩy văn hóa trách nhiệm và minh bạch trong quản lý tài chính công, trong đó một số hành động có vai trò quyết định được đề cập, như: Chuẩn bị chiến lược kiểm toán và chương trình kiểm toán hàng năm xem xét các lĩnh vực có nguy cơ gian lận và tham nhũng cao; chuẩn bị bảng câu hỏi, công bố chúng trên trang Web của cơ quan và sử dụng kết quả trong quy trình lập kế hoạch và báo cáo kiểm toán để xem xét các kỳ vọng của công chúng; xem xét các hướng dẫn kiểm toán của TCA trong khuôn khổ nguyên tắc gian lận và tham nhũng được đề cập trong ISSAI; thêm vào các thủ tục kiểm toán để ngăn chặn, phát hiện gian lận và tham nhũng, tiêu cực thông qua SAYCAP (Hệ thống quản lý kiểm toán); tổ chức hội nghị giữa các cơ quan Ban Kiểm tra của Thủ tướng, Ban Điều tra tội phạm và Tài chính, Tổng cục An ninh, Ủy ban kiểm tra và các đơn vị kiểm toán nội bộ để ngăn chặn gian lận và tham nhũng… Điểm nhấn Hệ thống quản lý kiểm toán (SAYCAP): Là các hệ thống được sử dụng để lập kế hoạch, quản lý, lập tài liệu, đầu mục, kết nối, đánh giá, báo cáo, ghi lại kết quả trong môi trường máy tính. Lợi ích và kết quả chính khi sử dụng SAYCAP của SAI, thực hiện đánh giá rủi ro chung: Cho phép các nhóm kiểm toán có thể đánh giá được hầu hết dữ liệu của đơn vị được kiểm toán được nạp vào hệ thống, do đó việc lựa chọn các đơn vị có rủi ro cao trong gian lận và tham nhũng được thực hiện nhanh chóng; lập kế hoạch về nguồn lực kiểm toán tốt hơn, chủ động hơn; tự động hóa quy trình kiểm toán: SAYCAP cho phép tự động hóa tất cả các quy trình kiểm toán, nhờ đó giúp Kiểm toán viên thực hiện các bước công việc cần thiết ở bất kỳ giai đoạn kiểm toán nào; sử dụng giấy tờ làm việc tự động: SAYCAP đơn giản hóa sử dụng giấy tờ làm việc của Kiểm toán viên và lưu giữ chúng một cách có hệ thống; phát hiện tự động: Các phát hiện có thể được phân loại theo từng mục, từng loại báo cáo, bản chất của sai phạm, tác động lỗi hệ thống. Hơn nữa SAYCAP có thể trình bày các kết quả kiểm toán được phê duyệt trong quá trình lập báo cáo kiểm toán; cung cấp thông tin quản lý: SAYCAP cung cấp nhiều thông tin quản lý, như chi phí theo kế hoạch cho từng cuộc kiểm toán, tiến độ kiểm toán tại bất kỳ thời điểm nào, phân tích toàn diện về đơn vị được kiểm toán theo ngành nghề, ngân sách, loại hình tổ chức... Đối với KTNN Hàn Quốc (Ủy ban Kiểm toán và Thanh tra - BAI) Vai trò, tổ chức của BAI trong PCTNLPTC: BAI là một Tổ chức Kiểm toán tối cao của Hàn Quốc. Hiến pháp quy định BAI được thành lập dưới quyền tài phán của Tổng thống. Tuy nhiên, BAI vẫn giữ trạng thái độc lập trong khi thực hiện nhiệm vụ của mình. BAI là một tổ chức có hệ thống Hội đồng, trong đó công việc được xử lý bởi Hội đồng và Ủy viên; có thẩm quyền kiểm tra việc sử dụng nguồn lực của các cơ quan công quyền, công bố các hành vi sai trái nhằm PCTNLPTC; thành lập Cục Điều tra đặc biệt để điều tra quan chức Chính phủ bằng cách kiểm tra xem họ có vi phạm pháp luật hay làm việc bất hợp pháp hay không; nỗ lực xây dựng mối quan hệ hợp tác với các cơ quan thực thi pháp luật bằng cách chia sẻ thông tin và trao đổi nhân viên thường xuyên. Để giảm thiểu và kiểm soát tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, BAI thực hiện các biện pháp phòng ngừa bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu về hành vi tham nhũng, tiêu cực của các cơ quan công quyền, trong đó có các quan chức Chính phủ. BAI cũng tập trung kiểm tra một cách chiến lược các quan chức nhà nước nhạy cảm với tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nỗ lực cung cấp cho công chúng thông tin chính xác và cảnh báo các quan chức bằng cách đưa thông tin hoạt động và kết quả chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tích cực trên trang web. Khi phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực BAI có thể loại bỏ phán quyết bồi thường trực tiếp nếu cần thiết, sau đó BAI sẽ báo cáo trường hợp hành vi tham nhũng cá nhân tới Văn phòng Công tố viên để buộc tội những người liên quan. Về thông lệ tốt của BAI: Lập kế hoạch chiến lược PCTNLPTC của BAI: Tiến hành kiểm tra có hệ thống, tập trung vào các vấn đề quan trọng dựa trên ưu tiên khu vực rủi ro; tăng cường hỗ trợ và hợp tác với các đơn vị kiểm toán nội bộ, trong đó quan tâm xây dựng hệ thống phân chia công việc, phân cấp giữa BAI với các đơn vị kiểm toán nội bộ, tăng cường các kênh tự vấn và mở rộng đào tạo nghiệp vụ. Tăng cường năng lực phân tích thông tin dựa trên công nghệ và mở rộng kiểm tra bằng phân tích trên máy tính về xác suất xảy ra bất thường. Bổ sung và cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ việc kiểm tra, trong đó phát triển hệ thống thu thập thông tin về sự bất thường của các quan chức cấp cao, mở rộng việc thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. BAI đã thiết lập được cơ sở dữ liệu về các công chức dễ liên quan đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và xây dựng một hệ thống giám sát, trong đó thu thập thông tin của các quan chức cấp cao và thực hiện các hoạt động để giải quyết nạn tham nhũng, lãng phí, tiêu cực có hệ thống. Phân tích thông tin được thu thập từ tiếp nhận khiếu nại dân sự, kiến nghị, báo cáo về sự bất thường, trong đó xem xét xác định và cung cấp danh sách các khu vực có vấn đề bằng cách phân tích có chọn lọc các khiếu nại và kiến nghị dân sự; tăng cường hệ thống bồi thường để báo cáo về sự bất thường trong dịch vụ công. Tăng cường thỏa thuận hợp tác với các cơ quan kiểm tra khác, cơ quan tình báo quốc gia: Mở rộng các thỏa thuận hợp tác với các cơ quan thanh tra khác; thiết lập nền tảng hợp tác với Văn phòng Công tố viên Tối cao và Cơ quan Cảnh sát Quốc gia trong việc tăng cường liên kết điều tra hình sự, trao đổi nhân sự, đào tạo hỗ trợ và thiết kế một cuộc họp tư vấn về PTCN, lãng phí, tiêu cực. Bài học kinh nghiệm cho KTNN Việt Nam Qua nghiên cứu tính pháp lý, vai trò của SAI, đặc biệt là tổ chức và hoạt động của SAI trong PCTNLPTC có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm đối với KTNN Việt Nam như sau: Một là, phải có cơ sở pháp lý vững chắc về việc kiểm toán PCTNLPTC phù hợp với điều kiện thể chế chính trị, trình độ phát triển của Quốc gia. Cơ sở pháp lý đó phải đủ mạnh, bao quát toàn diện được các lĩnh vực tiềm ần nguy cơ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Điều này là quan trọng và cần thiết để KTNN Việt Nam có thể phát huy được tốt nhất vai trò PCTNLPTC trong hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước pháp quyền. Hai là, hoàn thiện Hệ thống chuẩn mực kiểm toán của KTNN Việt Nam theo Chuẩn mực kiểm toán quốc tế, đặc biệt cần thiết bổ sung các hướng dẫn phòng ngừa gian lận và tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong các cơ quan công quyền; cơ chế kiểm soát tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và kiểm soát quyền lực; trách nhiệm của Kiểm toán viên đối với gian lận; mô hình điều tra của Kiểm toán viên khi phát hiện gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Ba là, nghiên cứu xây dựng chiến lược PCTNLPTC thông qua hoạt động kiểm toán hoặc lồng ghép trong thực hiện Chiến lược phát triển KTNN đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước, Luật Phòng chống tham nhũng và pháp luật khác có liên quan. Đây là phương pháp tiếp cận chiến lược của nhiều SAI, qua đó SAI có thể chủ động thiết kế hàng loạt các chính sách, kế hoạch, chương trình hành động, chuẩn bị nguồn lực và các điều kiện cần thiết để tập trung thực hiện kiểm toán PCTNLPTC. Bốn là, cần có sự đột phá trong việc lựa chọn các loại hình kiểm toán, chủ đề kiểm toán gắn với các lĩnh vực dễ phát sinh gian lận, tham nhũng, lãng phí, trong đó tập trung nghiên cứu triển khai Kiểm toán trách nhiệm kinh tế người đứng đầu, Kiểm toán điều tra. Trước mắt, cần kết hợp chặt chẽ các cuộc Kiểm toán tài chính, Kiểm toán hoạt động, Kiểm toán chuyên đề lồng ghép đánh giá trách nhiệm kinh tế, kiểm soát quyền lực của cán bộ lãnh đạo trong nhiệm kỳ công tác. Về lâu dài, các loại hình kiểm toán mới, đột phá như Kiểm toán trách nhiệm kinh tế, Kiểm toán điều tra cần có sự ủng hộ, chỉ đảo sát sao của Trung ương, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNLPTC. Tại Trung Quốc, Kiểm toán trách nhiệm kinh tế không thể tách rời sự quan tâm, ủng hộ của Trung ương Đảng, Quốc vụ viện và đảng ủy địa phương các cấp. Năm là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức pháp luật về PCTNLPTC cho đội ngũ Kiểm toán viên nhà nước; phối hợp với các cơ quan có chức năng PCTN, tiêu cực, cơ quan điều tra chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi nghiệp vụ về gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực qua đó nâng cao năng lực phát hiện và củng cố bằng chứng về gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực qua hoạt động kiểm toán trước khi chuyển cho cơ quan điều tra và các cơ quan có liên quan. Sáu là, phối hợp tốt với các cơ quan có chức năng đấu tranh PCTNLPTC nhất là các cơ quan tố tụng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý các vụ, việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật, trong đó có hành vi tham nhũng, tiêu cực do KTNN phát hiện và kiến nghị xử lý thông qua hoạt động kiểm toán; kịp thời chuyển, cung cấp hồ sơ các vụ, việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan điều tra, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và các cơ quan Nhà nước khác có thẩm quyền để điều tra, kiểm tra, xử lý theo quy định của pháp luật. Bảy là, nghiên cứu xây dựng hệ thống và cơ chế tiếp nhận tố cáo gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phù hợp vời thực tiễn hoạt động của KTNN, trong đó nghiên cứu mô hình tiếp nhận thông tin đa nhiệm, ứng dụng nền tảng dữ liệu lớn (Big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích các tình huống gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Hầu hết các SAI thường sử dụng đường dây nóng, Cổng thông tin, Webite hoặc hệ thống công nghệ trực tuyến như một kênh thông tin hữu ích để báo cáo các trường hợp đáng ngờ có dấu hiệu gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Tám là, không ngừng nỗ lực ứng dụng công nghệ, phương tiện truyền thông công khai, minh bạch rộng rãi kết quả kiểm toán một cách nhanh nhất tới công chúng, nhằm thúc đẩy trách nhiệm giải trình của Chính phủ và các đơn vị sử dụng nguồn lực công. Đây là giải pháp thiết thực nâng cao vai trò giám sát, chất vấn của các cơ quan dân cử, đồng thời giúp người dân tham gia giám sát các hoạt động của Chính phủ tốt hơn, góp phần nâng cao ý thức chấp hành quy định pháp luật của các đơn vị, tổ chức và cá nhân có liên quan. Nhiều SAI xem đây là đóng góp quan trọng của SAI nhằm sớm ngăn chặn, cảnh báo các hành vi gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lạm dụng quyền lực có thể xảy ra trong tương lai trong điều kiện SAI chưa có vị thế mạnh trong việc PCTN, lãng phí, tiêu cực./. TS. Nguyễn Quán Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Kiểm toán nhà nước

(sav.gov.vn) - Tham nhũng, tiêu cực được xem là một trong những thách thức lớn nhất của thế giới. Liên Hợp Quốc khẳng định tham nhũng, tiêu cực là một vấn đề toàn cầu quan trọng và xem chống tham nhũng, tiêu cực là một trong 17 mục tiêu phát triển bền vững. Trong những thập kỷ gần đây, một số tổ chức lớn đã tham gia tích cực vào việc phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (PCTNLPTC), xu hướng này có thể được nhìn thấy qua Công ước quốc tế về phòng, chống tham nhũng có hiệu lực từ ngày 31/10/2003. Từ năm 1953, lợi ích quốc tế trong việc PCTNLPTC và nâng cao trách nhiệm giải trình trong khu vực công đã dẫn đến sự ra đời của một tổ chức quan trọng - Tổ chức Quốc tế các Cơ quan Kiểm toán tối cao (INTOSAI). Trong nhiều thập kỷ, tổ chức này đã cung cấp một khuôn khổ pháp lý khá đầy đủ cho hoạt động của các Cơ quan Kiểm toán tối cao (SAI).

Về quy định pháp lý và mô hình tổ chức của SAI trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Các SAI là tổ chức kiểm toán khu vực công hàng đầu của một quốc gia, được xem là một tổ chức có vai trò quan trọng trong PCTNLPTC nhiều SAI đã tích lũy được những thông lệ, kinh nghiệm và thực tiễn phong phú trong tổ chức và hoạt động, có khả năng tăng cường hiệu quả Chiến lược của quốc gia để PCTNLPTC.
SAI được đánh giá là một trong những trụ cột trong PCTNLPTC thông qua vai trò giám sát tài chính công và đảm bảo sự minh bạch, trách nhiệm giải trình ở lĩnh vực công. Tuy nhiên, tùy thuộc vào thể chế chính trị, tình trạng tham nhũng, lãng phí của từng quốc gia mà quy định pháp lý, mô hình tổ chức của SAI về mức độ, quan điểm PCTNLPTC của mỗi SAI có sự khác nhau.

Có nhiều mô hình, tổ chức của SAI, trong đó phổ biến nhất với 03 mô hình:

Mô hình Nghị viện (còn gọi là mô hình Westminster hay mô hình Anglo-Saxon): Đây là mô hình phổ biến nhất trên thế giới và nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Tên gọi của SAI thường là Cơ quan Kiểm toán quốc gia, Cơ quan Kiểm toán nhà nước, Cơ quan Tổng Kiểm toán… Địa vị pháp lý thường là cơ quan trực thuộc nhánh lập pháp hoặc hành pháp, tùy theo mức độ phát triển của mỗi quốc gia mà SAI được quy định trong Hiến pháp/Luật/Văn bản dưới luật. Điển hình cho mô hình này là ở Mỹ, Canada, Nga, Anh, Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển, Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia, Peru, Chile, Uganda, Zambia, Việt Nam... Các quốc gia này chủ yếu thực hiện chức năng kiểm toán tài chính, kiểm toán tuân thủ và kiểm toán hoạt động. Một số quốc gia ở khu vực Bắc Âu có mức độ tham nhũng khá thấp, như SAI Đan Mạch không có bộ phận chuyên trách PCTNLPTC do hoạt động của SAI thường tập trung thực hiện kiểm toán tài chính, mà lĩnh vực này tại Đan Mạch có lịch sử lâu đời về “né tránh” việc phát hiện tham nhũng, tiêu cực. Trong khi đó, SAI Na Uy có sự cân bằng giữa kiểm toán tài chính và kiểm toán hoạt động, Quốc hội cũng tạo sức ép buộc SAI Na Uy phải thực hiện nhiều hơn nữa công tác PCTNLPTC. Tại Thụy Điển, không quy định rõ nhiệm vụ đối với việc chống gian lận và tham nhũng, SAI sẽ thực hiện các cuộc điều tra khi có nghi ngờ hoặc nhận được báo cáo về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Tại châu Phi, mức độ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở châu Phi được đánh giá cao nhất thế giới. Điển hình tại Uganda và Zambia, công tác PCTNLPTC đang được định hình về tổ chức và phương pháp. Vốn là thuộc địa của Anh, Uganda và Zambia đều tổ chức SAI theo mô hình Nghị viện. Các SAI châu Phi đã thành lập những đội điều tra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Nếu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, các SAI sẽ mở cuộc điều tra và có thể chuyển vụ việc sang cơ quan khác có chức năng điều tra, truy tố. Một đặc thù trong PCTNLPTC tại các SAI châu Phi là sự tham gia tích cực của các cơ quan truyền thông. Tại đây, truyền thông là nguyên nhân buộc SAI phải mở cuộc điều tra khi các bê bối tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được đưa ra ánh sáng.

Thứ hai, mô hình Tòa án (hay còn gọi là mô hình Napoleon): Đặc điểm chung của các SAI thuộc mô hình này thường có tên gọi là Tòa Thẩm kế, người đứng đầu cơ quan là Chủ tịch, đồng thời cũng là một Thẩm phán và được Nguyên thủ quốc gia phê chuẩn. Địa vị pháp lý thường là một bộ phận của hệ thống tư pháp, hoạt động hoàn toàn độc lập với ngành lập pháp và hành pháp. Do thuộc ngành tư pháp nên các SAI tổ chức theo mô hình này đều được quy định trong Hiến pháp và Luật. Điển hình cho mô hình này là ở Pháp, Bỉ, Ý, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ, Brazil, Colombia, một số nước thuộc Cộng đồng các quốc gia sử dụng tiếng Pháp… với thế mạnh là kiểm toán tài chính và kiểm toán hoạt động. Một số nước ở khu vực Nam Âu, tham nhũng được đánh giá ở mức trung bình trên thế giới, điển hình là SAI Tây Ban Nha và Italy với nhân sự chủ yếu là Thẩm phán và Luật sư, ngoài chức năng kiểm toán còn có thêm chức năng xét xử. Điểm mạnh của mô hình này là khả năng phán quyết và chế tài trực tiếp, tuy nhiên, toàn bộ đánh giá của Tòa Thẩm kế phải dựa trên cơ sở pháp luật, do đó vai trò kiểm toán bị thu hẹp.

Thứ ba, mô hình Ủy ban (hay còn gọi là mô hình Hội đồng): Các SAI thường có tên gọi là Ủy ban Kiểm toán, Ban Kiểm toán, Hội đồng kiểm toán…, điều hành SAI là Hội đồng ủy viên theo cơ chế tập thể lãnh đạo do Chủ tịch Ủy ban đứng đầu. Địa vị pháp lý thường là một bộ phận của ngành lập pháp, trực thuộc và báo cáo kết quả kiểm toán lên Quốc hội, tùy theo mức độ phát triển, chức năng nhiệm vụ của SAI được quy định trong Hiến pháp/Luật/Văn bản dưới luật. Điển hình cho mô hình này là ở Đức, Hà Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Philippines…

Tại Hà Lan, cách tiếp cận cơ bản của SAI đối với việc PCTNLPTC thông qua việc thúc đẩy tính liêm chính của toàn bộ khu vực công và phát triển IntoSAINT, một công cụ tự đánh giá để phân tích rủi ro về tính liêm chính của họ. Tại Hàn Quốc, Ủy ban Kiểm toán và Thanh tra với chức năng thanh tra, có vai trò trực tiếp trong PCTNLPTC và họ đã xây dựng kế hoạch chiến lược thực hiện nhiệm vụ này, SAI đã thực hiện một số biện pháp, như hệ thống ghi nhận yêu cầu kiểm tra của công dân cho phép người dân có thể yêu cầu SAI kiểm toán đặc biệt đối với các tổ chức công bị nghi ngờ có gian lận, tham nhũng. Tại Indonesia SAI có thể tiến hành kiểm toán điều tra để phát hiện bất kỳ dấu hiệu hành vi phạm tội nào…

Như vậy, các SAI tổ chức theo mô hình tư pháp và hội đồng có xu hướng quy định trách nhiệm trực tiếp hơn về PCTNLPTC trong chức năng nhiệm vụ của SAI, đặc biệt là các SAI được giao thêm nhiệm vụ thanh tra như SAI Hàn Quốc. Trong khi đó, với mô hình SAI trực thuộc Quốc hội như của KTNN Việt Nam, các SAI cơ bản mới dừng ở mức phát hiện ra các dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và chuyển cho các cơ quan chức năng có liên quan tiếp tục điều tra chuyên sâu. Ngoài ra, hiệu lực hoạt động đấu tranh PCTNLPTC phụ thuộc vào thẩm quyền của Tổng Kiểm toán nhà nước và tính độc lập với các cơ quan Nhà nước khác.

Tổ chức và hoạt động của SAI trong PCTNLPTC

Các SAI tổ chức và hoạt động kiểm toán PCTNLPTC cũng tùy thuộc vào thể chế chính trị, địa vị pháp lý của họ. Mặc dù mức độ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở các nước là không giống nhau, song các SAI có thể đóng góp vào quá trình PCTNLPTC theo 02 khía cạnh chính là phát hiện và phòng ngừa căn cứ vào 05 vai trò của SAI về PCTNLPTC: Đảm bảo tính minh bạch, khuyến khích trách nhiệm giải trình, thúc đẩy cải tiến liên tục và duy trì niềm tin vào việc sử dụng hợp lý nguồn lực công; Thúc đẩy hệ thống quản lý nguồn lực công, nguồn lực tài chính lành mạnh; Tăng cường kiểm soát nội bộ; Phát hiện gian lận, tham nhũng, lãng phí thông qua các loại hình kiểm toán; Báo cáo và theo dõi các trường hợp nghi ngờ gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Căn cứ vào thể chế chính trị, trình độ phát triển của mỗi SAI mà vai trò của SAI có những khác biệt trong PCTNLPTC. Bảng số 01 dưới đây thể hiện rõ việc tham gia của SAI trong PCTN, lãng phí, tiêu cực.

Bảng số 01: Vai trò của các SAI trong PCTNLPTC

	Mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán của SAI
		Mức độ thấp	Mức độ cao
Thế mạnh của SAI	Mức độ mạnh	1. SAI có thể hành động để ngăn chặn và/ hoặc phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực	2. SAI có thể hành động để ngăn chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nhưng cũng có thể không quan tâm đến các hành vi này
Thế mạnh của SAI	Mức độ yếu	3. SAI không đấu tranh PCTNLPTC	4. SAI hầu như không quan tâm đến các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Qua bảng trên cho thấy:

Thứ nhất, các SAI mạnh ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán thấp. Italia là minh chứng cho SAI thuộc dạng này. Các SAI này không tuân thủ nhiều các chuẩn mực quốc tế, do đó có thể góp phần tích cực vào việc phòng ngừa và phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phù hợp với thể chế của họ.

Thứ hai, các SAI mạnh ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán cao. Na Uy và Đan Mạch là ví dụ đại diện cho SAI thuộc dạng này. Các SAI này đều tuân theo các chuẩn mực quốc tế và phương pháp tiếp cận được thể chế hoá về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực do đó SAI sẽ không quan tâm nhiều đến các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nếu không liên quan theo chuẩn mực, mặc dù họ có thể làm tốt vai trò này.

Thứ ba, các SAI yếu ở các quốc gia với mức độ thể chế hoá hoạt động kiểm toán thấp. Các SAI này không có khả năng tham gia vào công tác PCTN, lãng phí, tiêu cực hoặc là rất yếu về năng lực PCTNLPTC. Đại diện cho các SAI được đề cập đến như SAI Tây Ban Nha, Uganda…

Thứ tư, các SAI yếu ở các quốc gia có mức độ thể chế hoạt động kiểm toán cao, Thụy Điển là một trong các SAI điển hình ở dạng này. Các SAI này thường tuân thủ các chuẩn mực quốc tế và do đó có thể đáp ứng được việc ngăn chặn các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tuy nhiên các SAI lại không hoàn toàn tích cực trong vai trò này.

Bảng số 02 dưới đây thể hiện việc tổ chức của các SAI trong đấu tranh PCTNLPTC:

Bảng số 02: Tổ chức của SAI trong đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực

Quốc gia	Việc tổ chức đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực
Na Uy	Đã từng thành lập Nhóm năng lực kiểm toán hoạt động về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Nhóm này sau đó bị giải thể. Một lãnh đạo và một điều tra viên được phân giao chuyên trách thực hiện mục tiêu đấu tranh chống lại các hành vi tham nhũng, tiêu cực.
Thổ Nhĩ kỳ	Có thiết lập chiến lược hoặc chương trình PCTNLPTC; quy định chặt chẽ về quy tắc đạo đức nghề nghiệp thúc đẩy việc kiểm toán PTCN, lãng phí, tiêu cực; ứng dụng hệ thống quản lý SAYCAP hỗ trợ SAI trong thực tiễn hoạt động.
Đan Mạch	Mối quan tâm chính của kiểm toán viên Đan Mạch là tính chính xác đối với báo cáo tài chính của Nhà nước Đan Mạch. Do đó, Kiểm toán viên Đan Mạch không nỗ lực để tổ chức công việc nhằm đấu tranh hoặc tập trung vào các hoạt động PCTNLPTC. Họ không ưu tiên nguồn lực dành riêng cho việc ngăn chặn và phát hiện hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Trung Quốc	Quy định về quản trị tốt phục vụ PCTNLPTC; nhấn mạnh đến các loại hình kiểm toán trong PCTNLPTC, đặc biệt là triển khai cụ thể Kiểm toán trách nhiệm kinh tế; ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ SAI trong hoạt động; quan tâm nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua công khai kết quả kiểm toán để răn đe, hạn chế tham nhũng.
Thụy Điển	SAI bố trí số lượng Kiểm toán viên nhất định làm việc toàn thời gian cho nhiệm vụ PCTNLPTC, Kiểm toán viên được yêu cầu thu thập các bằng chứng làm cơ sở dẫn liệu cho việc nghi ngờ gian lận, tham nhũng, tiêu cực trước khi SAI gửi hồ sơ vụ việc cho cơ quan công an.
Tây Ban Nha	Cuộc chiến chống tham nhũng không thuộc trách nhiệm của Toà Thẩm kế Tây Ban Nha. Tuy nhiên, Toà Thẩm kế sẽ hỗ trợ ở phạm vi ngăn chặn hoặc phát hiện thông qua việc nêu bật trong các báo cáo kiểm toán của mình về những khiếm khuyết và bất thường liên quan đến công tác quản lý công. Nếu Toà Thẩm kế phát hiện có dấu hiệu trách nhiệm hình sự thì phải cho các công tố viên khu vực biết để tiến hành các thủ tục pháp lý cần thiết. Do đó, Toà Thẩm kế đóng vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực bằng cách đặt vụ việc trong tay hệ thống tư pháp.
Hàn Quốc	SAI có chiến lược PCTNLPTC, nhưng cũng có các chương trình riêng cho các Bộ. ngành. Điểm khác biệt của SAI là việc thiết lập cơ sở dữ liệu về các quan chức dễ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và thiết lập hệ thống giám sát, đặc biệt là các quan chức cấp cao trong Chính phủ; SAI chú trọng nâng cao nhận thức cộng đồng qua việc vận hành đường dây nóng khiếu nại tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Uganda	SAI có một đơn vị pháp lý với khoảng 50 nhân viên (Chuyên gia công nghệ thông tin và các Luật sư) và một Nhóm công tác về chống tham nhũng, chịu trách nhiệm đấu tranh PCTNLPTC. SAI cũng có Kiểm toán viên phụ trách công tác báo cáo về các hành vi gian lận, tham nhũng trong mỗi đơn vị thuộc SAI.

Không chỉ cách thức các SAI tổ chức, mà ý kiến của các bên liên quan cũng có thể ảnh hưởng đến nỗ lực của các SAI trong việc ngăn chặn và phát hiện các hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Báo cáo của SAI về các bên liên quan quan trọng được mô tả trong Bảng số 03 dưới đây:

Bảng số 03: Các bên liên quan quan trọng của SAI

Quốc gia	Các bên liên quan quan trọng
Na Uy	SAI rất coi trọng ý kiến của công chúng khi họ đưa ra lý do tại sao SAI nên quan tâm đến vấn đề tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Quốc hội Na Uy đã cụ thể hoá kỳ vọng của mình về hoạt động của SAI trong công tác phòng chống gian lận và tham nhũng, đây là lý do quan trọng để SAI tập trung vào phạm vi hoạt động này. SAI cũng chịu ảnh hưởng bởi các đối tác quốc tế và Bắc Âu trong hoạt động PCTN, lãng phí; tích cực sử dụng các phương tiện truyền thông để gửi đi thông điệp của mình. Do đó, truyền thông là bên liên quan quan trọng đối với SAI Na Uy.
Thổ Nhĩ kỳ	SAI thực hiện kiểm toán thay mặt cho Đại hội đồng Quốc gia Thổ Nhĩ Kỳ, họ được ủy thác đưa ra phán quyết cuối cùng; SAI có quan hệ mật thiết với Ủy ban Kiểm tra Thủ tướng, hợp tác với nhiều cơ quan, tổ chức quốc tế, do vậy truyền thông của quốc gia này nhận được sự quan tâm lớn của dư luận và công chúng, theo đó các bên liên quan rộng khắp cả toàn quốc và trên trường quốc tế.
Đan Mạch	SAI coi trọng ý kiến của công chúng bởi họ đưa ra được các lý do về vai trò và trách nhiệm của SAI đối với vấn đề gian lận, tham nhũng. Quan điểm truyền thống của SAI cho rằng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực không thuộc phạm vi trách nhiệm xử lý của kiểm toán viên thuộc SAI.
Trung Quốc	Tích cực nâng cao nhận thức của cộng đồng để ngăn ngừa và phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thông qua việc công bố kết quả kiểm toán, tạo sự tương tác đa chiều giữa SAI và các bên liên quan, sử dụng truyền thông phù hợp với năng lực, đặc biệt là cơ chế phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương Đảng và các cơ quan tư pháp.
Thụy Điển	SAI coi nhiệm vụ của mình là điều tra về những trường hợp khi phát hiện hành vi gian lận, tham nhũng, tiêu cực hoặc hành vi này được báo cáo đến thời điểm cảnh sát hoặc công tố viên mong muốn bắt đầu một cuộc điều tra. Điểm khác biệt là SAI tránh gây sự chú ý của công chúng trong vấn đề tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và không coi truyền thông là một bên liên quan.
Tây Ban Nha	Toà Thẩm kế mặc nhiên coi PCTNLPTC không thuộc phạm vi xử lý của SAI. Các tiết lộ liên tục gần đây về tham nhũng chính trị đã biến xã hội trở thành một trong những bên liên quan chính, bởi vì người ta hy vọng Toà Thẩm kế sẽ xử lý được tình trạng gian lận và tham nhũng, tiêu cực đồng thời cũng cho thấy liệu khu vực công có đang được quản lý một cách kinh tế, hiệu quả và hiệu lực không? Trong bối cảnh này, truyền thông đã trở thành một bên liên quan quan trọng để làm nổi bật chức năng của Toà Thẩm kế để cung cấp thông tin cho xã hội. Tuy nhiên, chính sách hợp tác với truyền thông và công chúng chưa được phù hợp vì nó không phản ánh được mức độ liên quan cũng như tầm quan trọng trong hoạt động của Tòa Thẩm kế.
Hàn Quốc	Thiết lập các đường dây nóng khiếu nại về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được điều hành bởi Cục Kiểm toán điều tra, trong đó người tố giác sẽ được khen thưởng; mở rộng các thỏa thuận với các cơ quan thanh tra khác, thiết lập nền tảng hợp tác với Văn phòng Công tố viên tối cao và Cơ quan Cảnh sát Quốc gia; SAI có cơ chế quan hệ mật thiết với các cơ quan truyền thông nhằm tăng cường giám sát các vấn đề có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Uganda	Cơ quan hành pháp ở các quốc gia đang phát triển rất lớn mạnh và đa số các chính trị gia đều có liên quan đến hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Do đó, hầu hết các đối tượng liên quan quan trọng nhất của SAI là xã hội dân sự và giới truyền thông. Các phương tiện truyền thông đóng vai trò rất quan trọng đối với SAI. Nếu các kiểm toán viên điều tra một Bộ trưởng, vũ khí tốt nhất họ có thể sử dụng là truyền thông.

Những kinh nghiệm tốt của các SAI về PCTNLPTC (ưu tiên việc phòng ngừa) trong thực tiễn được tổng kết thường tập trung vào 08 kinh nghiệm sau:Thiết lập chiến lược hoặc chương trình PCTNLPTC; Quy định hoặc luật hóa việc thúc đẩy quản trị tốt hoặc PCTNLPTC; Tăng cường hệ thống kiểm soát nội bộ; Nhấn mạnh phương pháp phòng ngừa và có kế hoạch chủ động; Sử dụng hệ thống điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin; Phát triển các công cụ và cơ sở dữ liệu sáng tạo để PCTNLPTC; Tạo ra mạng lưới với các cơ quan PCTNLPTC hoặc hợp tác quốc tế; Nâng cao nhận thức các bên liên quan về PCTNLPTC.

Những kinh nghiệm tốt của các SAI về PCTNLPTC (ưu tiên việc chống/điều tra) trong thực tiễn được tổng kết thường tập trung vào 06 kinh nghiệm sau: Nâng cao năng lực kiểm toán; Chú trọng kiểm toán điều tra; Tạo các dấu hiệu cảnh báo về PCTNLPTC; Sử dụng kết quả từ phân tích, đánh giá trọng yếu, rủi ro; Phát hiện dấu hiệu gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phối hợp tốt với cơ quan tư pháp hoặc cơ quan thực thi pháp luật; Chia sẻ kinh nghiệm và đào tạo Kiểm toán viên liên quan đến PCTNLPTC.

Để minh chứng các kinh nghiệm tốt của SAI, dưới đây sẽ trình bày những kinh nghiệm điển hình của SAI trong tổ chức và hoạt động PCTNLPTC đại diện cho 03 mô hình tổ chức nêu trên.

Đối với KTNN Trung Quốc (CNAO)

Vai trò, tổ chức của CNAO đối với PCTNLPTC: Hiến pháp nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1982 quy định Quốc vụ viện thành lập Cơ quan Kiểm toán để tiến hành kiểm toán, giám sát tình hình các nguồn lực công. Tháng 9 năm 1983, CNAO chính thức thành lập, là Cơ quan Kiểm toán cao nhất của Trung Quốc, phụ trách công tác kiểm toán trên toàn quốc, chịu trách nhiệm và tiến hành công tác báo cáo với Quốc vụ viện.

Trong Hiến pháp, các quy định không chỉ rõ vai trò và trách nhiệm cụ thể của CNAO về PCTNLPTC, nhưng điều này được đưa cụ thể vào quy định của Luật Kiểm toán. Thủ tướng Quốc vụ viện Lý Khắc Cường đã ví CNAO như “dao nhọn” và “kiếm sắc” trong PCTNLPTC. Đặc biệt từ năm 2003, lần đầu tiên báo cáo kiểm toán được công khai ra công chúng đã tạo được sự chú ý đặc biệt và được coi là “cơn bão kiểm toán” ở Trung Quốc lúc bấy giờ. Những năm gần đây, trung bình CNAO chuyển hơn 1.000 vụ liên quan đến vấn đề vi phạm kỷ luật pháp luật nghiêm trọng lên tòa án và cơ quan giám sát kiểm tra kỷ luật.

Mục tiêu hàng đầu của CNAO trong công tác PCTNLPTC là giúp cải thiện và tăng cường hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ của các tổ chức công, hướng tới mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng quản lý của Chính phủ và thúc đẩy hiện đại hóa quản trị quốc gia. CNAO thực hiện trách nhiệm của mình bằng cách triển khai nhiều loại hình kiểm toán, như: Kiểm toán tuân thủ; Kiểm toán tài chính; Kiểm toán thời gian thực tế; Kiểm toán môi trường và đặc biệt là Kiểm toán trách nhiệm kinh tế. Theo đó, CNAO áp dụng 06 biện pháp mạnh: Tăng cường ý thức trách nhiệm, vận dụng phương pháp tư duy kiểm toán hệ thống và khoa học thông qua đẩy mạnh Kiểm toán trách nhiệm kinh tế người đứng đầu; Xây dựng một mô hình tổ chức kiểm toán toàn diện mà Đảng Trung ương, Quốc vụ viện đã yêu cầu tích cực xúc tiến kiểm toán “có độ sâu, có trọng điểm, có kế hoạch và có hiệu quả”; Cải thiện phương pháp thực hiện công khai minh bạch kết quả kiểm toán, chú trọng các kênh tiếp dân, người dân tố cáo để phát hiện manh mối; Chú trọng chữa trị cả gốc lẫn ngọn, thúc đẩy giải quyết các vấn đề chế độ, cơ chế và thể chế; Cải tiến phương pháp kiểm toán, vận dụng đầy đủ phương pháp kỹ thuật tiên tiến, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông tin; Tăng cường phối hợp với các cơ quan chấp pháp khác, xây dựng cơ chế liên kết phối hợp có sức mạnh và hiệu quả.

Thông lệ tốt trong tổ chức thực hiện kiểm toán công tác PCTNLPTC của CNAO được thực hiện theo các bước: Lập Kế hoạch và xây dựng giai đoạn cho chương trình kiểm toán. Hiện nay, CNAO tập trung vào 05 lĩnh vực được xếp hạng có rủi ro cao là Quản lý công quỹ, công trình công cộng, phát hành các khoản vay tín dụng, chuyển nhượng đất và tài nguyên khoáng sản, xử lý tài sản Nhà nước và việc đầu tư của các doanh nghiệp Nhà nước.

Phát hiện các hoạt động tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở khu vực có rủi ro cao nhất: Đánh giá thực trạng đối tượng được kiểm toán với việc tuân thủ các quy định của pháp luật; thu thập những thông tin bất thường về đối tượng được kiểm toán; sàng lọc các hoạt động đáng ngờ và chuẩn bị phương án điều tra mở rộng (nếu có).

Phương pháp và kỹ thuật kiểm toán: Các website, đường dây nóng, thư tố giác là các kênh điển hình để công chúng tố giác các hoạt động liên quan đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. CNAO nâng cao phán đoán của Kiểm toán viên về các tình huống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực bằng cách: Giáo dục Kiểm toán viên tầm quan trọng của việc bảo vệ người tố giác và bảo mật thông tin, tài liệu liên quan; tăng cường nỗ lực trong việc công bố, công khai kết quả kiểm toán tới công chúng; xây dựng hệ thống khiếu nại và phản hồi trực tuyến để người tố giác có thể truy cập nhằm tăng tính minh bạch trong công tác kiểm toán.

Tình huống về thông lệ tốt PCTNLPTC được CNAO triển khai: Kiểm toán theo dõi toàn bộ quá trình nhằm can thiệp sớm vào các hoạt động được kiểm toán. Điển hình là CNAO mất 03 năm để thực hiện kiểm toán các công trình xây dựng chuẩn bị cho Olympic Bắc Kinh năm 2008 từ khi xây dựng đến khi được hoàn thành hay CNAO thực hiện kiểm toán “Theo dõi hoạt động tái thiết sau trận động đất ở Tứ Xuyên năm 2008” và họ sử dụng tới hơn 11.648 Kiểm toán viên kiểm toán 27.902 dự án với tổng giá trị hơn 700 tỷ Nhân dân tệ trong thời gian kiểm toán là hơn 02 năm; Ứng dụng hệ thống kiểm toán điện tử có tên “Dự án kiểm toán vàng - Golden Auditing Project”. Hệ thống này có thể thu thập thông tin tài chính của tất cả các cơ quan trong phạm vi kiểm toán của CNAO, cho phép Kiểm toán viên phân tích được hầu hết các thông tin liên quan đến đơn vị được kiểm toán, nhờ vậy kiểm toán viên có thể sớm phát hiện sự bất thường và đưa ra các khuyến nghị nhằm giảm nguy cơ có thể xảy ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; Nâng cao nhận thức chung thông qua việc công khai kết quả kiểm toán, đặc biệt là thực hiện quy chế phối hợp giữa CNAO với các cơ quan tư pháp, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao và Bộ Công an; Phát triển Kiểm toán trách nhiệm kinh tế.

Kiểm toán trách nhiệm kinh tế của Trung Quốc là điểm đặc biệt nhất chưa từng có trong lịch sử phát triển kiểm toán quốc tế, là một cống hiến to lớn của CNAO đối với kiểm toán quốc tế, hiện nay trở thành nhiệm vụ pháp định quan trọng của cơ quan kiểm toán các cấp trong toàn quốc. Điểm khác biệt lớn nhất trong kiểm toán trách nhiệm kinh tế đó là đối tượng kiểm toán, không giống với các đơn vị kiểm toán lấy “đơn vị” làm đối tượng kiểm toán, đối tượng kiểm toán trách nhiệm kinh tế chủ yếu là “con người”. Từ đó có thể suy ra rằng, sẽ tồn tại những khác biệt về mục tiêu, phạm vi, mô hình tổ chức quản lý, phương pháp, đánh giá và kết quả kiểm toán…

Với quá trình phát triển lâu đời, đặc biệt từ năm 2009 đến nay là thời kỳ phát triển sâu sắc nhất Kiểm toán trách nhiệm kinh tế, Quyết định của Trung ương Đảng về những vấn đề quan trọng trong việc tăng cường và cải tiến xây dựng Đảng trong tình hình mới được Hội nghị Toàn quốc lần thứ 4 Khóa XVII Đảng cộng sản Trung ương Trung Quốc khẳng định: “Hoàn thiện công tác Kiểm toán trách nhiệm kinh tế của cán bộ lãnh đạo doanh nghiệp Nhà nước và lãnh đạo chủ chốt trong Đảng và chính quyền”, theo đó, phạm vi kiểm toán được phủ khắp tới hầu hết các cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp tỉnh và sẽ được kiểm tra ít nhất một lần trong thời gian đương nhiệm đối với các cán bộ lãnh đạo nắm giữ nguồn vốn công, tài sản quốc gia, có quyền quyết sách, thực thi và quản lý các vấn đề chính sách kinh tế quan trọng; các nội dung kiểm toán ngày càng sâu sắc. Đối với các cán bộ lãnh đạo Đảng và chính quyền, trọng điểm kiểm toán là kiểm tra, giám sát tình hình gánh vác trách nhiệm quán triệt thực hiện giải pháp chính sách của Trung ương, phát triển kinh tế, tái cơ cấu, phòng chống và xử lý rủi ro, bảo vệ môi trường, cải thiện đời sống nhân dân. Đồng thời, nghiêm túc tìm ra những vấn đề vi phạm nghiêm trọng kỷ cương pháp luật, lạm dụng chức quyền, đưa ra quyết sách sai trái gây tổn thất, lãng phí, kẽ hở trong quản lý kinh tế và các tác phong chậm chạp, chây ì.

Như vậy, SAI Trung quốc đã tạo ra một hệ thống trách nhiệm kinh tế để giám sát các nhà lãnh đạo cấp cao của các cơ quan và doanh nghiệp Nhà nước được kiểm toán. Hiện nay, Kiểm toán trách nhiệm kinh tế là một trong những nhiệm vụ chính của CNAO, bình quân chiếm khoảng 40% số cuộc kiểm toán trong năm với hàng nghìn nhà lãnh đạo được kiểm toán, nhiều vụ việc được chuyển sang cơ quan tư pháp, công an xử lý theo quy định. Việc bình thường hóa Kiểm toán trách nhiệm kinh tế không chỉ phát hiện ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho những người ở vị trí cao, nhờ đó các lãnh đạo của các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước đều có ý thức chung rằng họ sẽ bị kiểm toán trong hoặc sau khi hết thời hạn làm việc và ở một số nơi, các lãnh đạo sẽ được thông báo về trách nhiệm kinh tế của họ trước khi họ chính thức nắm giữ chức vụ. Bằng cách này, các nhà lãnh đạo sẽ thận trọng hơn khi sử dụng quyền lực của họ và cố gắng không lạm dụng nó.

Đối với KTNN Thổ Nhĩ Kỳ (Tòa Thẩm kế Thổ Nhĩ Kỳ - TCA)

Vai trò, tổ chức của TCA đối với PCTNLPTC: TCA là một trong những Cơ quan Kiểm toán được thành lập với lịch sử phát triển lâu đời nhất từ năm 1862 bởi Sắc lệnh của Hoàng đế lúc bấy giờ. TCA có vai trò không thể thiếu trong hệ thống quản lý và kiểm soát tài chính công của Thổ Nhĩ Kỳ nhờ các chức năng kiểm toán và tư pháp được nêu rõ trong Hiến pháp và các luật có liên quan. TCA chịu trách nhiệm kiểm toán tất cả các khoản thu, chi và tài sản của các cơ quan hành chính nhà nước trong phạm vi ngân sách của Chính phủ Trung ương, chính quyền địa phương, các tổ chức an sinh xã hội và chịu trách nhiệm cuối cùng đối với các kiến nghị của mình. TCA độc lập với các cơ quan hành pháp, lập pháp và tư pháp.

TCA được coi là một nhân tố không thể thiếu trong việc triển khai và cải thiện hệ thống quản lý và kiểm soát tài chính công của Thổ Nhĩ Kỳ. Đóng góp đáng kể nhất của SAI là đảm bảo trách nhiệm giải trình và tính minh bạch với quản lý tài chính trong khu vực công thông qua chức năng kiểm toán, báo cáo và tư pháp, trong đó vai trò quan trọng nhất của TCA là xét xử các vấn đề liên quan đến kế toán và tài chính công được quy định trong Hiến pháp và Luật TCA, các bản án của TCA thường có 04 kết quả chính: Việc tuân thủ các tài khoản và giao dịch với các quy định pháp luật có hiệu lực; Bồi thường các khoản thiệt hại công từ những người có trách nhiệm; Các vấn đề cần lưu ý truyền đạt tới các cơ quan công quyền có liên quan; Các trường hợp được gửi trực tiếp tới Văn phòng Công tố để điều tra khi phát hiện ra các hành vi vi phạm.

TCA có quyền đề xuất các biện pháp trừng phạt tài chính, hành chính và tư pháp đối với các quan chức nhà nước, những người không đáp ứng các yêu cầu trong báo cáo của TCA, biện pháp khả thi nhất TCA hay sử dụng đó là cắt giảm lương của các quan chức chính quyền. Với mô hình như Tòa án, TCA có nhiệm vụ giám sát nhiều hơn là phát hiện dấu hiệu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Việc thiếu sức mạnh để điều tra những trường hợp có dấu hiệu nghi ngờ tham nhũng, lãng phí là một trong những hạn chế của TCA. Tuy nhiên, TCA được trang bị tốt để đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực như xung đột lợi ích, chiếm đoạt tài sản, tham ô, giả mạo và nhiều hoạt động phi pháp trong lĩnh vực công. Chương trình đào tạo nghề bắt buộc kéo dài 02 năm cho trợ lý kiểm toán viên và đào tạo nội bộ với nhiều đối tượng khác nhau, góp phần cung cấp kiến thức về tham nhũng, lãng phí, tiêu cực giúp kiểm toán viên nâng cao kỹ năng kiểm toán PCTN, lãng phí, tiêu cực.

Giống như hầu hết các SAI, TCA không điều tra các trường hợp nghi ngờ tham nhũng, tiêu cực mà Kiểm toán viên phát hiện trong quá trình kiểm toán. Thay vào đó, Kiểm toán viên thực hiện đánh giá sơ bộ để thu thập đầy đủ thông tin và bằng chứng chứng minh việc phạm tội hay không, điều này là điểm mạnh của TCA do quyền lực tư pháp của Tòa được trao cho họ, giúp TCA thực hiện các biện pháp xử phạt hành chính hoặc truy tố hình sự đối với các hoạt động và giao dịch liên quan đến gian lận, tham nhũng, tiêu cực được khẳng định.

Về thông lệ tốt của TCA: TCA có một loạt các thực tiễn tốt liên quan đến PCTNLPTC như: Phát triển các phương pháp chiến lược; sử dụng công nghệ để nâng cao năng lực và hiệu quả kiểm toán; tập trung vào vấn đề đạo đức nghề nghiệp; coi trọng phương pháp đánh giá rủi ro; sử dụng các quan sát vật lý, truy cập vào trang web và báo cáo các trường hợp nghi ngờ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo các bước đã được thiết lập trong Luật TCA.

TCA phát triển một hệ thống khiếu nại dựa trên web chuyên dụng nhờ sự trợ giúp của hệ thống quản lý dữ liệu. Thư tố cáo và khiếu nại có thể được tự động hóa, Kiểm toán viên có thể chuẩn bị các giấy tờ làm việc và đưa ra các đánh giá liên quan đến từng khiếu nại. Hệ thống khiếu nại này đem lại một số lợi ích: Sáng tạo và quản lý kiến thức tốt hơn về các khiếu nại bằng cách tuân thủ các yêu cầu pháp lý về bảo mật; xây dựng báo cáo quản lý thường xuyên hoặc theo yêu cầu; phân tích các khiếu nại và đánh giá của kiểm toán viên để tạo ra các chỉ số gian lận, tham nhũng, tiêu cực hoặc cảnh báo cho các cuộc kiểm toán trong tương lai; đáp ứng tốt hơn sự mong đợi của các bên liên quan và công chúng.

Việc sử dụng các kết quả kiểm toán để lập kế hoạch kiểm toán trong tương lai có thể là một công cụ hữu ích trong cuộc chiến chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Đồng thời việc phát triển hệ thống quản lý kiểm toán có thể cho phép TCA thực hiện đánh giá rủi ro chung và giúp họ chuẩn bị các chiến lược kiểm toán và chương trình kiểm toán hàng năm phù hợp với phân tích rủi ro tiềm năng. Các hệ thống công nghệ thông tin như vậy không chỉ giúp TCA tập trung vào các lĩnh vực rủi ro cao, đưa ra lời cảnh báo mà còn cung cấp một nền tảng phù hợp để thiết lập và quản lý tốt tất cả các chương trình kiểm toán của TCA.

TCA xây dựng Kế hoạch hành động và chiến lược PCTNLPTC với 23 hành động cụ thể nhằm thúc đẩy văn hóa trách nhiệm và minh bạch trong quản lý tài chính công, trong đó một số hành động có vai trò quyết định được đề cập, như: Chuẩn bị chiến lược kiểm toán và chương trình kiểm toán hàng năm xem xét các lĩnh vực có nguy cơ gian lận và tham nhũng cao; chuẩn bị bảng câu hỏi, công bố chúng trên trang Web của cơ quan và sử dụng kết quả trong quy trình lập kế hoạch và báo cáo kiểm toán để xem xét các kỳ vọng của công chúng; xem xét các hướng dẫn kiểm toán của TCA trong khuôn khổ nguyên tắc gian lận và tham nhũng được đề cập trong ISSAI; thêm vào các thủ tục kiểm toán để ngăn chặn, phát hiện gian lận và tham nhũng, tiêu cực thông qua SAYCAP (Hệ thống quản lý kiểm toán); tổ chức hội nghị giữa các cơ quan Ban Kiểm tra của Thủ tướng, Ban Điều tra tội phạm và Tài chính, Tổng cục An ninh, Ủy ban kiểm tra và các đơn vị kiểm toán nội bộ để ngăn chặn gian lận và tham nhũng…

Điểm nhấn Hệ thống quản lý kiểm toán (SAYCAP): Là các hệ thống được sử dụng để lập kế hoạch, quản lý, lập tài liệu, đầu mục, kết nối, đánh giá, báo cáo, ghi lại kết quả trong môi trường máy tính. Lợi ích và kết quả chính khi sử dụng SAYCAP của SAI, thực hiện đánh giá rủi ro chung: Cho phép các nhóm kiểm toán có thể đánh giá được hầu hết dữ liệu của đơn vị được kiểm toán được nạp vào hệ thống, do đó việc lựa chọn các đơn vị có rủi ro cao trong gian lận và tham nhũng được thực hiện nhanh chóng; lập kế hoạch về nguồn lực kiểm toán tốt hơn, chủ động hơn; tự động hóa quy trình kiểm toán: SAYCAP cho phép tự động hóa tất cả các quy trình kiểm toán, nhờ đó giúp Kiểm toán viên thực hiện các bước công việc cần thiết ở bất kỳ giai đoạn kiểm toán nào; sử dụng giấy tờ làm việc tự động: SAYCAP đơn giản hóa sử dụng giấy tờ làm việc của Kiểm toán viên và lưu giữ chúng một cách có hệ thống; phát hiện tự động: Các phát hiện có thể được phân loại theo từng mục, từng loại báo cáo, bản chất của sai phạm, tác động lỗi hệ thống. Hơn nữa SAYCAP có thể trình bày các kết quả kiểm toán được phê duyệt trong quá trình lập báo cáo kiểm toán; cung cấp thông tin quản lý: SAYCAP cung cấp nhiều thông tin quản lý, như chi phí theo kế hoạch cho từng cuộc kiểm toán, tiến độ kiểm toán tại bất kỳ thời điểm nào, phân tích toàn diện về đơn vị được kiểm toán theo ngành nghề, ngân sách, loại hình tổ chức...

Đối với KTNN Hàn Quốc (Ủy ban Kiểm toán và Thanh tra - BAI)

Vai trò, tổ chức của BAI trong PCTNLPTC: BAI là một Tổ chức Kiểm toán tối cao của Hàn Quốc. Hiến pháp quy định BAI được thành lập dưới quyền tài phán của Tổng thống. Tuy nhiên, BAI vẫn giữ trạng thái độc lập trong khi thực hiện nhiệm vụ của mình. BAI là một tổ chức có hệ thống Hội đồng, trong đó công việc được xử lý bởi Hội đồng và Ủy viên; có thẩm quyền kiểm tra việc sử dụng nguồn lực của các cơ quan công quyền, công bố các hành vi sai trái nhằm PCTNLPTC; thành lập Cục Điều tra đặc biệt để điều tra quan chức Chính phủ bằng cách kiểm tra xem họ có vi phạm pháp luật hay làm việc bất hợp pháp hay không; nỗ lực xây dựng mối quan hệ hợp tác với các cơ quan thực thi pháp luật bằng cách chia sẻ thông tin và trao đổi nhân viên thường xuyên.

Để giảm thiểu và kiểm soát tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, BAI thực hiện các biện pháp phòng ngừa bằng cách thu thập và phân tích dữ liệu về hành vi tham nhũng, tiêu cực của các cơ quan công quyền, trong đó có các quan chức Chính phủ. BAI cũng tập trung kiểm tra một cách chiến lược các quan chức nhà nước nhạy cảm với tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nỗ lực cung cấp cho công chúng thông tin chính xác và cảnh báo các quan chức bằng cách đưa thông tin hoạt động và kết quả chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tích cực trên trang web. Khi phát hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực BAI có thể loại bỏ phán quyết bồi thường trực tiếp nếu cần thiết, sau đó BAI sẽ báo cáo trường hợp hành vi tham nhũng cá nhân tới Văn phòng Công tố viên để buộc tội những người liên quan.

Về thông lệ tốt của BAI:

Lập kế hoạch chiến lược PCTNLPTC của BAI: Tiến hành kiểm tra có hệ thống, tập trung vào các vấn đề quan trọng dựa trên ưu tiên khu vực rủi ro; tăng cường hỗ trợ và hợp tác với các đơn vị kiểm toán nội bộ, trong đó quan tâm xây dựng hệ thống phân chia công việc, phân cấp giữa BAI với các đơn vị kiểm toán nội bộ, tăng cường các kênh tự vấn và mở rộng đào tạo nghiệp vụ.

Tăng cường năng lực phân tích thông tin dựa trên công nghệ và mở rộng kiểm tra bằng phân tích trên máy tính về xác suất xảy ra bất thường.

Bổ sung và cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ việc kiểm tra, trong đó phát triển hệ thống thu thập thông tin về sự bất thường của các quan chức cấp cao, mở rộng việc thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. BAI đã thiết lập được cơ sở dữ liệu về các công chức dễ liên quan đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và xây dựng một hệ thống giám sát, trong đó thu thập thông tin của các quan chức cấp cao và thực hiện các hoạt động để giải quyết nạn tham nhũng, lãng phí, tiêu cực có hệ thống.

Phân tích thông tin được thu thập từ tiếp nhận khiếu nại dân sự, kiến nghị, báo cáo về sự bất thường, trong đó xem xét xác định và cung cấp danh sách các khu vực có vấn đề bằng cách phân tích có chọn lọc các khiếu nại và kiến nghị dân sự; tăng cường hệ thống bồi thường để báo cáo về sự bất thường trong dịch vụ công.

Tăng cường thỏa thuận hợp tác với các cơ quan kiểm tra khác, cơ quan tình báo quốc gia: Mở rộng các thỏa thuận hợp tác với các cơ quan thanh tra khác; thiết lập nền tảng hợp tác với Văn phòng Công tố viên Tối cao và Cơ quan Cảnh sát Quốc gia trong việc tăng cường liên kết điều tra hình sự, trao đổi nhân sự, đào tạo hỗ trợ và thiết kế một cuộc họp tư vấn về PTCN, lãng phí, tiêu cực.

Bài học kinh nghiệm cho KTNN Việt Nam

Qua nghiên cứu tính pháp lý, vai trò của SAI, đặc biệt là tổ chức và hoạt động của SAI trong PCTNLPTC có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm đối với KTNN Việt Nam như sau:

Một là, phải có cơ sở pháp lý vững chắc về việc kiểm toán PCTNLPTC phù hợp với điều kiện thể chế chính trị, trình độ phát triển của Quốc gia. Cơ sở pháp lý đó phải đủ mạnh, bao quát toàn diện được các lĩnh vực tiềm ần nguy cơ tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Điều này là quan trọng và cần thiết để KTNN Việt Nam có thể phát huy được tốt nhất vai trò PCTNLPTC trong hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước pháp quyền.

Hai là, hoàn thiện Hệ thống chuẩn mực kiểm toán của KTNN Việt Nam theo Chuẩn mực kiểm toán quốc tế, đặc biệt cần thiết bổ sung các hướng dẫn phòng ngừa gian lận và tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong các cơ quan công quyền; cơ chế kiểm soát tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và kiểm soát quyền lực; trách nhiệm của Kiểm toán viên đối với gian lận; mô hình điều tra của Kiểm toán viên khi phát hiện gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Ba là, nghiên cứu xây dựng chiến lược PCTNLPTC thông qua hoạt động kiểm toán hoặc lồng ghép trong thực hiện Chiến lược phát triển KTNN đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước, Luật Phòng chống tham nhũng và pháp luật khác có liên quan. Đây là phương pháp tiếp cận chiến lược của nhiều SAI, qua đó SAI có thể chủ động thiết kế hàng loạt các chính sách, kế hoạch, chương trình hành động, chuẩn bị nguồn lực và các điều kiện cần thiết để tập trung thực hiện kiểm toán PCTNLPTC.

Bốn là, cần có sự đột phá trong việc lựa chọn các loại hình kiểm toán, chủ đề kiểm toán gắn với các lĩnh vực dễ phát sinh gian lận, tham nhũng, lãng phí, trong đó tập trung nghiên cứu triển khai Kiểm toán trách nhiệm kinh tế người đứng đầu, Kiểm toán điều tra. Trước mắt, cần kết hợp chặt chẽ các cuộc Kiểm toán tài chính, Kiểm toán hoạt động, Kiểm toán chuyên đề lồng ghép đánh giá trách nhiệm kinh tế, kiểm soát quyền lực của cán bộ lãnh đạo trong nhiệm kỳ công tác. Về lâu dài, các loại hình kiểm toán mới, đột phá như Kiểm toán trách nhiệm kinh tế, Kiểm toán điều tra cần có sự ủng hộ, chỉ đảo sát sao của Trung ương, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTNLPTC. Tại Trung Quốc, Kiểm toán trách nhiệm kinh tế không thể tách rời sự quan tâm, ủng hộ của Trung ương Đảng, Quốc vụ viện và đảng ủy địa phương các cấp.

Năm là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức pháp luật về PCTNLPTC cho đội ngũ Kiểm toán viên nhà nước; phối hợp với các cơ quan có chức năng PCTN, tiêu cực, cơ quan điều tra chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi nghiệp vụ về gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực qua đó nâng cao năng lực phát hiện và củng cố bằng chứng về gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực qua hoạt động kiểm toán trước khi chuyển cho cơ quan điều tra và các cơ quan có liên quan.

Sáu là, phối hợp tốt với các cơ quan có chức năng đấu tranh PCTNLPTC nhất là các cơ quan tố tụng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý các vụ, việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật, trong đó có hành vi tham nhũng, tiêu cực do KTNN phát hiện và kiến nghị xử lý thông qua hoạt động kiểm toán; kịp thời chuyển, cung cấp hồ sơ các vụ, việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật được phát hiện thông qua hoạt động kiểm toán sang cơ quan điều tra, Ủy ban Kiểm tra Trung ương và các cơ quan Nhà nước khác có thẩm quyền để điều tra, kiểm tra, xử lý theo quy định của pháp luật.

Bảy là, nghiên cứu xây dựng hệ thống và cơ chế tiếp nhận tố cáo gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phù hợp vời thực tiễn hoạt động của KTNN, trong đó nghiên cứu mô hình tiếp nhận thông tin đa nhiệm, ứng dụng nền tảng dữ liệu lớn (Big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích các tình huống gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Hầu hết các SAI thường sử dụng đường dây nóng, Cổng thông tin, Webite hoặc hệ thống công nghệ trực tuyến như một kênh thông tin hữu ích để báo cáo các trường hợp đáng ngờ có dấu hiệu gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Tám là, không ngừng nỗ lực ứng dụng công nghệ, phương tiện truyền thông công khai, minh bạch rộng rãi kết quả kiểm toán một cách nhanh nhất tới công chúng, nhằm thúc đẩy trách nhiệm giải trình của Chính phủ và các đơn vị sử dụng nguồn lực công. Đây là giải pháp thiết thực nâng cao vai trò giám sát, chất vấn của các cơ quan dân cử, đồng thời giúp người dân tham gia giám sát các hoạt động của Chính phủ tốt hơn, góp phần nâng cao ý thức chấp hành quy định pháp luật của các đơn vị, tổ chức và cá nhân có liên quan. Nhiều SAI xem đây là đóng góp quan trọng của SAI nhằm sớm ngăn chặn, cảnh báo các hành vi gian lận, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lạm dụng quyền lực có thể xảy ra trong tương lai trong điều kiện SAI chưa có vị thế mạnh trong việc PCTN, lãng phí, tiêu cực./.

TS. Nguyễn Quán Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Kiểm toán nhà nước

Tin tức - Sự kiện

Kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của cơ quan Kiểm toán nhà nước các nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Phim tư liệu

Cổng thông tin điện tử kiểm toán nhà nước

Tin tức - Sự kiện

Kinh nghiệm tổ chức và hoạt động của cơ quan Kiểm toán nhà nước các nước trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Tin tức liên quan

Phim tư liệu