Năm 2020, Uỷ ban nhân dân (UBND) tỉnh Lào Cai giao dự toán thu nội địa đầu năm cao hơn 23% so với dự toán được Bộ Tài chính giao và cao hơn 28% so với dự toán được Cục Thuế lập nhưng không có đủ hồ sơ, tài liệu thuyết minh. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến UBND tỉnh phải trình Hội đồng nhân dân tỉnh điều chỉnh giảm dự toán thu, chi tương ứng để đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế và cân đối ngân sách.
KTNN chỉ ra một số bất cập trong thu, chi ngân sách địa phương năm 2020 của tỉnh Lào Cai.
Nhiều khoản thu chưa đạt dù tổng thu vượt dự toán
Kết luận trên được Kiểm toán nhà nước (KTNN) đưa ra khi thực hiện kiểm toán ngân sách địa phương năm 2020 của tỉnh Lào Cai. Còn đối với các huyện, thị xã và thành phố được kiểm toán, kết quả thực tế cho thấy dự toán thu nội địa được xây dựng chưa mang tính phấn đấu, số thu năm sau không bằng năm trước; chưa đảm bảo mức tăng bình quân tối thiểu 10-12% theo quy định tại mục III, Chỉ thị số 10/CT-UBND ngày 08/7/2019 của UBND tỉnh Lào Cai.
Tại huyện Bảo Yên, KTNN nêu rõ, dự toán do Chi cục Thuế xây dựng còn thấp hơn 16% so với ước thực hiện năm 2019. Đáng chú ý, dự toán còn chưa đánh giá được các yếu tố tác động đến các khoản thu. Cùng với đó, KTNN cũng chỉ ra rằng việc lập dự toán chưa đúng theo quy định tại Điều 10 Thông tư số 38/2019/TT-BTC; chưa lập dự toán thu từ khu vực doanh nghiệp nhà nước (DNNN) do Trung ương quản lý, thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước khiến thực tế trong năm 2020 phát sinh khoản thu 5.556 triệu đồng, trong đó thu từ khu vực DNNN do Trung ương quản lý là 4.043 triệu đồng, thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tài nguyên nước 1.513 triệu đồng.
Cũng trong năm 2020, UBND tỉnh Lào Cai ban hành Quyết định số 2266/QĐ-UBND ngày 20/7/2020 để điều chỉnh dự toán thu, chi ngân sách nhà nước đối với huyện Bảo Yên. Theo đó, dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn sau điều chỉnh là 94.400 triệu đồng, giảm 11.680 triệu đồng so với số giao đầu năm (106.080 triệu đồng). Tuy nhiên, số thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thực hiện lại đạt 123.146 triệu đồng, vượt 30% so với dự toán của UBND tỉnh giao đầu năm.
Như vậy, việc điều chỉnh giảm dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Bảo Yên là chưa phù hợp quy định tại Điều 52 Luật Ngân sách nhà nước. Theo KTNN, nguyên nhân chủ yếu là điều chỉnh dự toán thu do trong năm đánh giá tình hình thực hiện dự toán thu ngân sách không đạt so với số giao đầu năm do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19.
Thực hiện kiểm toán công tác thu ngân sách tỉnh Lào Cai, KTNN đánh giá, tổng số thu nội địa đã đạt và vượt so với dự toán Trung ương và tỉnh giao, tuy nhiên, còn 8/14 khoản thu chưa đạt dự toán. Nguyên nhân là bởi thu từ khu vực DNNN do Trung ương quản lý đạt 96% so với dự toán Trung ương giao - do giảm giá tính thuế tài nguyên trên địa bàn tỉnh Lào Cai, mà các DNNN do Trung ương quản lý hoạt động tại đây chủ yếu là khai thác khoáng sản đồng, cụ thể mức giảm giá tính thuế tài nguyên đối với tinh quặng đồng từ 22 triệu đồng/tấn xuống 19,8 triệu đồng/tấn.
Thu từ DNNN do địa phương quản lý đạt 49% dự toán Trung ương giao. Nguyên nhân chủ yếu là do sắp xếp lại các doanh nghiệp, một số đơn vị chuyển sang khu vực DNNN do Trung ương quản lý. Còn thu từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chỉ đạt 30% dự toán Trung ương giao. Nguyên nhân do số thu phụ thuộc lớn vào tình hình kinh doanh của Công ty Trách nhiệm hữu hạn Liên doanh khách sạn Quốc tế Lào Cai. Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, không đón được khách nước ngoài khiến doanh thu khách sạn, kinh doanh casino của Công ty giảm mạnh.
Bên cạnh đó, thu từ khu vực ngoài quốc doanh đạt 88% dự toán Trung ương giao. Cũng do ảnh hưởng của dịch Covid-19, hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, hộ kinh doanh bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đồng thời, số thu từ khu vực này chủ yếu phụ thuộc vào tình hình sản xuất, kinh doanh của Công ty TNHH Khoáng sản và luyện kim Việt Trung.
Còn thu lệ phí trước bạ đạt 88% dự toán Trung ương giao, nguyên nhân do ảnh hưởng của việc thực hiện các chính sách giảm 50% lệ phí trước bạ khi đăng ký lần đầu đối với ô tô sản xuất hoặc lắp ráp trong nước tới hết năm 2020 nhằm kích thích tiêu dùng trong nước…
Một số chỉ tiêu thu không ổn định ảnh hưởng đến cân đối ngân sách
Tại TP. Lào Cai, công tác phân cấp nguồn thu còn một số nội dung chưa tạo sự chủ động trong việc bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chi được giao phù hợp với phân cấp quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh… của Thành phố. Qua phân tích một số nội dung, chỉ tiêu cụ thể, KTNN thấy rằng, các dự án có sử dụng đất, các dự án khu đô thị, khu dân cư được đầu tư bằng nguồn ngân sách của tỉnh, quỹ đất của các trụ sở do sắp xếp dôi dư sau khi được tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất, số tiền thu được hiện đang điều tiết 100% về ngân sách tỉnh. Trong khi đó, tại Thành phố phát sinh rất nhiều nhiệm vụ trong công tác thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư, nhiệm vụ đầu tư nhà văn hóa khu dân cư, xã, phường theo Đề án của tỉnh, nhiệm vụ xây dựng các tiêu chí đô thị loại I để thực hiện nhiệm vụ đột phá của tỉnh, phải đối ứng 30% vốn đối với các công trình đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách tỉnh.
Trong cân đối chi thường xuyên ngân sách địa phương của TP. Lào Cai cũng còn nhiều bất cập. KTNN xác định, ngân sách Thành phố hiện không tự cân đối được chi thường xuyên, phải bổ sung cân đối từ ngân sách cấp trên, trong khi đó số thu từ thuế, phí phát sinh trên địa bàn khoảng 1.319 tỷ đồng/638.659 triệu đồng cân đối chi thường xuyên năm 2020. Nguyên nhân chủ yếu là do tỷ lệ phân chia, điều tiết ngân sách theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh của các giai đoạn ổn định ngân sách. Việc không cân đối được chi thường xuyên, trong khi số thu từ thuế, phí, lệ phí phát sinh trên địa bàn lớn hơn nhiều so với số cân đối chi thường xuyên và không được sử dụng nguồn thu sử dụng đất để đầu tư cho Thành phố do tỉnh điều chỉnh lại tỷ lệ điều tiết một số chỉ tiêu thu.
Đánh giá về tính bền vững các khoản thu trên phạm vi toàn tỉnh Lào Cai, KTNN nêu rõ, mặc dù dự toán thu nội địa đạt và vượt dự toán giao, tuy nhiên, phân tích về các khoản thu cân đối ngân sách cho thấy số tăng tuyệt đối so với dự toán của các khoản thu nội địa ảnh hưởng đến cân đối ngân sách địa phương (trừ thu tiền sử dụng đất, thu xổ số kiến thiết) là 266.794 triệu đồng, bằng 1,4% tổng thu cân đối ngân sách.
Bên cạnh các yếu tố nêu trên thì số thu từ thuê đất trả tiền một lần năm 2020 thực hiện được 144.400 triệu đồng, bằng 0,8% tổng thu cân đối ngân sách. Số thu tiền thuê đất trả tiền một lần là số thu được xác định trong cân đối thu ngân sách, nhưng số thu này phát sinh một lần cho cả giai đoạn thuê đất, không có tính cân đối cho cả thời gian cho thuê đất. Cùng với đó, thu khác ngân sách năm 2020 của tỉnh thực hiện tăng 163.471 triệu đồng, bằng 0,9% tổng thu cân đối ngân sách. Số thu này cũng không ổn định do ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan không dự báo được. Những yếu tố này cho thấy một số chỉ tiêu thu ảnh hưởng đến cân đối ngân sách địa phương chưa thực sự có tính ổn định và bền vững./.
Box: Số giảm tuyệt đối của các khoản thu nội địa tại tỉnh Lào Cai không đạt dự toán ảnh hưởng đến cân đối ngân sách địa phương là 730.704 triệu đồng, bằng 4% tổng thu cân đối ngân sách. Như vậy, số giảm thu ảnh hưởng đến cân đối ngân sách là 463.910 triệu đồng, bằng 2,5% tổng thu cân đối ngân sách.
Phúc Khang
(Báo Kiểm toán số 40/2022)