Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) là Đạo luật rất quan trọng, phức tạp, giữ vai trò căn bản trong hệ thống pháp luật về đất đai, có mối quan hệ và ảnh hưởng sâu sắc đến việc thực thi các chính sách quy định trong rất nhiều Luật khác; tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội, các tổ chức và người dân. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai là nhiệm vụ trọng tâm của công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ, dự kiến phải diễn ra trong 3 kỳ họp để có thời gian rà soát kỹ lưỡng với tinh thần vì lợi ích quốc gia, dân tộc, cộng đồng doanh nghiệp và người dân.
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) gồm 16 Chương, 245 Điều, giữ nguyên 28 Điều; sửa đổi, bổ sung 184 Điều; bổ sung mới 41 Điều và bãi bỏ 8 Điều. Với tổng cộng 11 nhóm chính sách mới, quan trọng, dự thảo quy định cụ thể quyền và trách nhiệm của Nhà nước; quyền, nghĩa vụ của công dân đối với đất đai. Dự thảo Luật đã hoàn thiện các chế định về quyền của Nhà nước, trách nhiệm của từng cơ quan trong quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; mục đích sử dụng đất; hạn mức sử dụng đất; thời hạn sử dụng đất; thu hồi đất, trưng dụng đất; giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; quyết định chính sách tài chính về đất đai…
Trong phiên thảo luận tại Hội trường về Luật Đất đai (sửa đổi) vào buổi sáng, đã có 22 đại biểu Quốc hội phát biểu, 04 đại biểu tranh luận. Đa số các ý kiến đại biểu cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Đất đai nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW, hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện hội nhập quốc tế, giải quyết những chồng chéo, vướng mắc, bất cập trong thời gian qua. Bên cạnh đó, các đại biểu đã tập trung thảo luận về những nội dung: Hồ sơ, bố cục dự thảo Luật; tính thống nhất của dự thảo Luật so với hệ thống pháp luật hiện hành; bảng giá đất; đất ở, đất sản xuất cho đồng bào vùng dân tộc, miền núi; việc mở rộng hạn mức giao đất cho hộ gia đình, cá nhân; khung giá đất; đăng ký đất đai, quyền sở hữu gắn liền với đất; quyền và nghĩa vụ của công dân đối với đất đai; lấy ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất; việc mở rộng đối tượng, hạn mức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp; điều kiện thực hiện các quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê lại, thừa kế, tặng cho, thế chấp quyền sử dụng đất; góp vốn bằng quyền sử dụng đất; việc Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, công cộng; quyền của tổ chức, cá nhân khi Nhà nước thu hồi đất; các trường hợp Nhà nước thu hồi đất; thẩm quyền thu hồi đất; căn cứ giao đất, cho thuê đất; vấn đề tái định cư, áp giá đền bù khi Nhà nước thu hồi đất; thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai; căn cứ pháp lý, thực tiễn trong việc định giá đất; năng lực định giá đất, thành lập cơ quan thẩm định giá đất độc lập; bổ sung hòa giải thương mại vào cơ chế giải quyết tranh chấp; việc quản lý và sử dụng đất do các nông, lâm trường, công ty nông, lâm nghiệp quản lý; hoạt động của văn phòng đăng ký đất đai; dự án thu hồi đất để tạo quỹ đất; sử dụng đất thông qua hình thức nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư; quy định về hạn điền; thủ tục hành chính về đất đai; cơ chế chia sẻ lợi ích giữa doanh nghiệp và cộng đồng dân cư…
Trong phiên thảo luận tại Hội trường về Luật Đất đai (sửa đổi) vào buổi chiều, đã có 16 đại biểu phát biểu, 03 đại biểu tranh luận, tập trung về những nội dung: Hội đồng thẩm định giá đất; cơ chế, nguyên tắc, phương pháp, tư vấn xác định giá đất; vai trò của cơ quan dân cử trong giám sát việc xác định giá đất; tập trung đất nông nghiệp; đất sử dụng đa mục đích; chính sách ưu đãi về đất đai để xây dựng cơ sở giáo dục đào tạo; chế độ sử dụng các loại đất; điều kiện giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; cơ chế, chính sách hỗ trợ, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất; căn cứ, thời điểm tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; ngân hàng đất nông nghiệp; việc bỏ khung giá đất; đấu giá quyền sử dụng đất trong trường hợp đất chưa được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; đất có di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di sản thiên nhiên; điều kiện để Nhà nước quyết định giao đất, cho thuê đất không đấu giá quyền sử dụng đất, không đấu thầu dự án có sử dụng đất; quyền và nghĩa vụ của hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất; điều kiện được bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; tính thống nhất giữa quy định của Luật Đất đai với các luật có liên quan; điều khoản thi hành…
Kết thúc phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà phát biểu giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu Quốc hội nêu. Theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Luật Đất đai (sửa đổi) là minh chứng đánh giá năng lực của Chính phủ, của Quốc hội trong việc thể chế hóa các chủ trương của Đảng; được các đại biểu Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội đã góp ý hết sức cụ thể, chất lượng, cho đến nay, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) hiện đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường bổ sung, hoàn thiện hơn trước. Tuy nhiên, đây là dự án Luật rất khó, nhiều vấn đề mới nên Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tiếp tục lắng nghe ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các cơ quan, tổ chức.
Trên cơ sở ý kiến của 228 đại biểu Quốc hội tại phiên họp Tổ vừa qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã hệ thống hóa lại, phân theo nhóm ý kiến, đồng thời nghiên cứu ý kiến của từng Đoàn đại biểu Quốc hội để tìm hiểu tính đặc thù của từng địa phương. Bước đầu, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tiếp thu, giải trình và có quan điểm rất rõ về các nội dung được các đại biểu Quốc hội đặt ra.
Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có báo cáo giải trình các nội dung thảo luận nhưng tại hội thảo này, các tham luận, ý kiến của Ủy ban Kinh tế, các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia đều cho thấy có 5 vấn đề lớn, quan trọng nhất, xuyên suốt của dự Luật là: Quy hoạch; tài chính và định giá; thể chế; cải cách thủ tục hành chính và chuyển dịch đất đai.
Qua sự gợi mở của các đại biểu, các chuyên gia tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, vấn đề quan trọng nhất là phải xác định rõ vai trò của Nhà nước với hai tư cách: Nhà nước là cơ quan quản lý; Nhà nước là đại diện chủ sở hữu toàn dân. Làm cách nào để Nhà nước thực hiện được hai tư cách này? Bộ trưởng thống nhất rất cao với các đại biểu là phải bám vào các trụ cột là: Quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất, tức là phân bổ nguồn lực và điều tiết nguồn lực; tài chính và định giá; giải quyết các mối quan hệ công và tư trong lĩnh vực đất đai.
Về quy hoạch đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã từng coi đây là một công cụ, nhưng trên thực tế không phải như vậy. Quy hoạch đất đai là quy hoạch mang tính chất khung, còn để quản lý, sử dụng hiệu quả đất đai thì quan trọng nhất chính là quy hoạch chi tiết, quy hoạch xây dựng. Do đó, Nghị quyết số 18-NQ/TW của Trung ương đã nêu: Phải bảo đảm sự tương thích, đồng bộ và thống nhất, các quy hoạch quốc gia, quy hoạch ngành có sử dụng đất phải tương tác với nhau để tạo ra sự quản lý tốt nhất cho xã hội, trong đó có quản lý đất đai. Theo Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà: "Đây là vấn đề khó nhất".
Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, hiện nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường dựa vào 2 quy hoạch quan trọng: Thứ nhất là
quy hoạch về giao thông, vận tải với 5 quy hoạch ngành Giao thông, Bộ Tài nguyên và Môi trường xem đây là xương sống và từ quy hoạch này mở ra vấn đề giá trị đất đai tăng lên và phát triển kinh tế - xã hội sẽ mở theo. Do đó, quy hoạch đất đai chắc chắn phải dựa vào và gắn kết chặt chẽ với quy hoạch giao thông.
Thứ hai là
quy hoạch mang tính không gian như quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị và quy hoạch nông thôn. Trong đó, quy hoạch đất đai quốc gia chỉ nên quản lý các khu bảo tồn di sản, văn hóa, hạ tầng, đất trồng lúa... còn lại tiếp cận theo không gian và thị trường để đạt hiệu quả sử dụng cao nhất.
Bộ Tài nguyên và Môi trường xác định, ở nơi nào đã có quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn đã được phê duyệt thì không cần làm cụ thể quy hoạch đất đai mà quy hoạch đất đai chỉ sử dụng các tiêu chí về phân bổ, sử dụng đất hợp lý thông qua kế hoạch sử dụng đất, tức là thông qua việc huy động nguồn lực, việc chuyển đổi lực lượng sản xuất cho phù hợp...
Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị các đại biểu Quốc hội giúp cho việc điều tiết thế nào đối với đất đai người dân đang sử dụng nhưng do có quy hoạch của Nhà nước mà giá trị đất đai tăng lên, không chỉ điều tiết giữa Nhà nước - người dân và doanh nghiệp mà còn điều tiết giữa các địa phương... “các ý kiến của đại biểu Quốc hội góp ý vào dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) rất phong phú, là những nội dung cốt lõi, quan trọng của dự thảo Luật. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ghi chép đầy đủ cụ thể là cơ sở để tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên thảo luận về dự án Luật đất đai (sửa đổi)
Phát biểu kết luận phiên thảo luận về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nêu rõ, các ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đã được ghi âm, ghi chép đầy đủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan thẩm tra phối hợp chặt chẽ với cơ quan soạn thảo và các cơ quan liên quan nghiên cứu các ý kiến phát biểu tại hội trường và các ý kiến thảo luận tại Tổ để tiếp thu; tổ chức các cuộc hội thảo, hội nghị đại biểu chuyên trách để tiếp tục hoàn chỉnh dự Luật trình Quốc hội tiếp tục xem xét, thảo luận tại Kỳ họp thứ 5./.
Thanh Trang