Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên thảo luận.
Phát biểu điều hành nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ và thảo luận tại Tổ về nội dung này với 128 ý kiến đại biểu phát biểu. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các vị đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận và một số nội dung nêu trong Tờ trình của Chính phủ, Báo cáo thẩm tra và các vấn đề khác đại biểu Quốc hội quan tâm, tập trung vào tính hợp hiến, sự phù hợp của chủ trương của Đảng, với cam kết quốc tế, tính thực tiễn, khả thi, cân đối lợi ích của TPHCM với tổng thể quốc gia và các tỉnh, thành phố khác.
Cho ý kiến tại phiên họp, đa số đại biểu thống nhất về sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM.
Đại biểu Dương Khắc Mai (Đắc Nông) cho rằng, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội nhằm thể chế hóa Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị, nhằm tăng cường nguồn lực tài chính; cơ chế tự chủ và tạo cơ sở pháp lý; phát huy mạnh mẽ nội lực; huy động tối đa nguồn lực; khơi dậy tiềm năng, lợi thế, biến tiềm năng thành khả năng cho sự phát triển, tạo động lực mới, tác động dẫn dắt, thúc đẩy kinh tế vùng phụ cận Đông Tây Nam Bộ, Tây Nguyên và cả nước; tạo đột phá mới, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội TPHCM trở thành một đô thị văn minh, hiện đại, đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, các chính sách đề xuất trong dự thảo nghị quyết có sự kế thừa Nghị quyết 54/2017/QH14 của Quốc hội, nhưng chưa thực sự vượt trội mạnh mẽ, chưa đột phá như mong muốn và kỳ vọng của nhiều đại biểu và cử tri. Đại biểu cho rằng, cần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn nữa trong tổ chức bộ máy, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để rút ngắn tối đa các thủ tục hành chính. Chính sách mới cần mang tính đột phá, vượt trội theo đúng tinh thần Nghị quyết 24-NQ/TW, Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị , Nghị quyết 81/2023/QH15 của Quốc hội, nhưng cần khả thi, có trọng tâm, không dàn trải, tránh lợi dụng chính sách gây thất thoát, lãng phí. Các chính sách có tính lan tỏa, tác động sâu rộng không chỉ đối với Thành phố mà cần mang lại hiệu ứng tích cực đối với các vùng miền và đất nước.
Đại biểu tán thành với các cơ chế tài chính đối với Công ty đầu tư tài chính Nhà nước TPHCM, trong đó quy định Hội đồng nhân dân thành phố bố trí nguồn thu từ cổ phần hóa doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước để tăng vốn điều lệ cho công ty là chưa đủ. Thei đại biểu, công ty tài chính với vai trò cho vay thuộc lĩnh vực ưu tiên phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn thành phố, trong khi nhu cầu lĩnh vực ưu tiên là rất lớn. Do đó đề nghị mở rộng cơ chế tài chính đặc thù, nguồn tài chính cho công ty tài chính thành phố như phát hành trái phiếu quốc tế và ưu tiên đầu tư cho một số chương trình, dự án cụ thể như phát triển đường sắt đô thị, chống ngập, phát triển đường sắt đô thị trước mắt và trong dài hạn.
Đối với đề xuất áp dụng hợp đồng xây dựng –
kinh doanh – chuyển giao (BOT) để xây dựng nâng cấp, mở rộng đường bộ hiện hữu, nhiều đại biểu tán thành cần có một cơ chế đặc thù để phát triển, hiện đại hóa công trình đường bộ của thành phố. Tuy nhiên, ngay trong dự thảo Nghị quyết cần quy định chặt chẽ điều kiện để khi triển khai các dự án BOT trên địa bàn thành phố, bảo đảm lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp, nhất là người dân sống gần khu vực BOT, tránh phát sinh những khiếu kiện phức tạp.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, đề xuất này mặc dù trái với Nghị quyết 43 của Quốc hội, tuy nhiên, việc nâng cấp, mở rộng đường đối với thành phố là cần thiết để giảm ách tắc giao thông, đầu tư kinh phí lớn, nhất là giải tỏa đền bù cần có sự đóng góp của người dân, cho nên áp dụng hình thức BOT là hợp lý. Đại biểu đề nghị dự án đường chỉ được nâng cấp mà không mở rộng thì không được áp dụng BOT, tránh thất thu ngân sách gây dư luận không tốt như thời gian qua.
Về tài chính ngân sách, nhiều đại biểu thống nhất trong dự thảo Nghị quyết gồm 11 khoản theo đề xuất của Chính phủ, như cho phép UBND thành phố bố trí khoản chưa phân bổ từ 2 đến 4% tổng thu ngân sách quận giao thẩm quyền cho Chủ tịch UBND quận để chi phòng, chống thiên tai, thảm họa, dịch bệnh, cứu đói, quốc phòng, an ninh nhưng phải đảm bảo việc sử dụng hiệu quả, tránh thất thoát, chi sai mục đích.
Về việc quy định Hội đồng nhân dân thành phố quyết định dự toán, phân bổ ngân sách theo quy định của thẩm quyền thực hiện cơ chế tạo nguồn, cải cách tiền lương theo quy định; quyết định sử dụng ngân sách thành phố để thực hiện các dự án, công trình giao thông đường bộ có tính chất liên vùng, nhiều đại biểu băn khoăn việc cho phép thu các loại phí, lệ phí ngoài danh mục loại phí cần nêu rõ loại phí nào để cho đại biểu Quốc hội cùng cử tri của thành phố dễ hình dung.
Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội bày tỏ đồng tình cao với quy định tại khoản 7, Điều 5 dự thảo Nghị quyết. Theo đó, Hội đồng nhân dân Thành phố quyết định sử dụng ngân sách Thành phố để thực hiện dự án, công trình giao thông đường bộ có tính chất vùng, liên vùng nằm trên ranh giới, địa giới hành chính giữa Thành phố và địa phương khác, các dự án quốc lộ, cao tốc đi qua địa bàn Thành phố; hỗ trợ các địa phương khác trong nước, hỗ trợ một số địa phương tại một số nước khác trong các trường hợp cần thiết.
Đối với đề xuất ưu đãi nhà đầu tư chiến lược quy định tại Khoản 8, Điều 7 dự thảo Nghị quyết, có ý kiến cho rằng, quy định được hỗ trợ một phần chi phí của dự án từ nguồn chi thường xuyên của ngân sách thành phố, tiêu chí, điều kiện, mức hỗ trợ, nội dung, hình thức hỗ trợ vào thời điểm hỗ trợ cụ thể do Hội đồng nhân dân thành phố quyết định là chưa rõ ràng và minh bạch. Đại biểu đề nghị quy định cụ thể về các chính sách ưu đãi đặc biệt liên quan đến việc hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách Nhà nước (dù đó là ngân sách của thành phố); đồng thời phải có đánh giá tác động chi tiết để báo cáo Quốc hội.
Về điều khoản thi hành, dự thảo Nghị quyết quy định: “Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/ 7/2023”. Tuy nhiên, có đại biểu cân nhắc đến sự phù hợp với Điều 151 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (thời điểm có hiệu lực không được sớm hơn 45 ngày kể từ ngày thông qua). Hơn nữa, nhiều nội dung cần hướng dẫn thi hành đến nay chưa hoàn tất. Vì vậy, đề nghị quy định phù hợp Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và bảo đảm khả thi trong tổ chức thực hiện.
Toàn cảnh phiên thảo luận
Phát biểu giải trình trong phiên thảo luận, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng bày tỏ sự đồng tình với ý kiến của các đại biểu Quốc hội khi đặt yêu cầu cao với các cơ chế, chính sách đặc thù cho TPHCM. “Cơ quan soạn thảo đã cùng TPHCM tổ chức tham vấn, hội thảo, để lắng nghe các ý kiến, đồng thời bàn bạc và lựa chọn kỹ lưỡng các chính sách để đưa vào dự thảo Nghị quyết” - Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.
Về 4 nhóm cơ chế được thiết kế là Nhóm kế thừa các quy định của Nghị quyết 54 trong dự thảo nghị quyết còn phù hợp và có tính khả thi. Nhóm cơ chế, chính sách được quy định tại các Nghị quyết đặc thù của các địa phương khác; nhóm các cơ chế, chính sách được quy định tại các dự thảo luật đang trình Quốc hội cho ý kiến đối với các vấn đề đã rõ, đã chín nhằm phát huy hiệu quả sớm của các dự thảo Luật; và nhóm các cơ chế, chính sách mới. “Chúng tôi cho rằng, quan trọng nhất là nhóm cơ chế, chính sách mới gồm 27 chính sách. Đây là các chính sách được chọn từ 53 chính sách, đã thống nhất với TPHCM và các Bộ, ngành liên quan” - Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng làm rõ.
Theo Bộ trưởng, các nhóm chính sách đã được Chính phủ rà soát đề xuất theo các quan điểm, nguyên tắc nêu trên, trong đó tập trung đề xuất các chính sách tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, phát huy tiềm năng, lợi thế của thành phố, đảm bảo có trọng tâm, trọng điểm nhưng có tính đột phá và thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
Liên quan đến các ý kiến lo ngại về tính khả thi, Bộ trưởng cho biết TPHCM đã xây dựng kế hoạch thực hiện ngay khi Nghị quyết được thông qua. “Chính phủ cam kết cùng với TPHCM để đưa Nghị quyết vào cuộc sống” – Bộ trưởng Bộ Kế hoạch & Đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, qua thảo luận, đa số ý kiến đại biểu nhất trí ban hành Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM thay thế Nghị quyết 54, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội phát triển TPHCM đạt mục tiêu các nghị quyết Trung ương đã đề ra.
Các đại biểu tham gia nhiều ý kiến có chất lượng, tâm huyết và trách nhiệm cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết, đảm bảo phù hợp với Hiến pháp và chủ trương của Đảng, tính khả thi, phù hợp thực tiễn khi áp dụng. Nhiều đại biểu cũng đề nghị để phải thể hiện tính chất đặc biệt vượt trội, đột phá trên một số nội dung như: quan điểm, nguyên tắc ban hành Nghị quyết, phạm vi của Nghị quyết, các chính sách về tài chính ngân sách, tiền lương, thu nhập tăng thêm, chính sách về quản lý đô thị, tài nguyên môi trường, điều chỉnh cục bộ quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị, các chính sách tương đồng với dự thảo Luật Đất đai, Luật Nhà đang sửa đổi, quy trình, thủ tục đầu tư công, danh mục ngành nghề, điều kiện ưu đãi thu hút đầu tư chiến lược, các dự án FDI lớn, quản lý khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, tổ chức bộ máy của TPHCM, TP. Thủ Đức và các cơ chế phân cấp, ủy quyền, đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), các dự án Hợp đồng xây dựng – chuyển giao (BT), BOT, thời điểm thông qua Nghị quyết, áp dụng Luật…
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định, ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội đã được ghi âm, ghi chép đầy đủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến phát biểu tại hội trường và các ý kiến thảo luận tại tổ để xây dựng Báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến các vị đại biểu Quốc hội, hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM trình Quốc hội xem xét, thông qua./.
Thanh Trang