(sav.gov.vn) - Kết quả kiểm toán đã chỉ ra nhiều kẽ hở trong công tác quản lý đầu tư công (ĐTC) liên quan đến chất lượng quy hoạch, trật tự ưu tiên bố trí vốn, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư và tiến độ giải ngân vốn ĐTC…

Thời gian tới, KTNN cần tổ chức thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề chuyên sâu về công tác quản lý ĐTC. Ảnh: ST

Thụ động trong công tác lập và phân bổ vốn đầu tư công

Giai đoạn 2015-2021, KTNN đã thực hiện 332 cuộc kiểm toán dự án đầu tư độc lập, ngoài ra KTNN còn lồng ghép kiểm toán các dự án đầu tư trong các cuộc kiểm toán tại Bộ, ngành, cơ quan trung ương và ngân sách địa phương. Kết quả kiểm toán cho thấy, công tác xây dựng Kế hoạch ĐTC của các Bộ, ngành, địa phương cơ bản được thực hiện theo quy định của Luật ĐTC, Luật Ngân sách nhà nước và các văn bản khác có liên quan. Việc quản lý, sử dụng nguồn vốn đã được Ủy ban nhân dân các địa phương tăng cường chỉ đạo từ khâu chuẩn bị, thực hiện đầu tư, quyết toán dự án hoàn thành và giải ngân.

Tuy nhiên, theo ThS. Mai Văn Quang (KTNN khu vực XI), Chính phủ giao Kế hoạch ĐTC trung hạn giai đoạn 2016-2020 đợt 1 chậm 1 năm 4 tháng; đợt 2 chậm 1 năm 8 tháng; đợt 3 chậm 2 năm. Từ đó dẫn tới công tác giao chi tiết kế hoạch cho các Bộ, ngành và địa phương chậm. Tại một số Bộ, ngành và địa phương, kế hoạch vốn chưa phân bổ hết ngay từ đầu năm, cá biệt có địa phương không phân bổ hết vốn trong năm; giao vốn dàn trải, không đúng thẩm quyền; phân bổ vốn cho một số lĩnh vực thấp hơn hoặc vượt mức quy định, chưa sát thực tế.

Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư, nhiều đơn vị báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư chậm, chưa được thẩm định; phê duyệt chủ trương khi chưa xác định rõ nguồn và khả năng cân đối vốn chưa sát thực tế; bổ sung, điều chỉnh chủ trương đầu tư khi chưa thẩm định lại nguồn vốn, khả năng cân đối vốn. Công tác khảo sát, lập, thẩm định, phê duyệt thiết kế, dự toán có nhiều sai phạm liên quan đến hồ sơ thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật, tính toán sai khối lượng, đơn giá, chưa sát thực tế phải điều chỉnh, dự toán không phù hợp quy hoạch...

Qua kiểm toán chi tiết các dự án đầu tư, KTNN đã nhấn mạnh tình trạng các dự án ĐTC chậm trên 12 tháng so với kế hoạch, cá biệt có dự án thực hiện trên 18 năm chưa hoàn thành. Tình trạng chậm thu hồi các khoản tạm ứng quá thời gian quy định còn xảy ra tại hầu hết các địa phương; thanh toán khối lượng hoàn thành chưa đủ thủ tục; chậm nghiệm thu bàn giao, chuyển giao công nghệ đưa vào sử dụng.

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nguồn ngân sách Trung ương bố trí cho chi đầu tư còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Cùng với đó, những sai phạm về ĐTC trong thời gian trước như: Nợ đọng xây dựng cơ bản lớn, số vốn ứng trước nhiều chưa được xử lý dứt điểm, các dự án, chương trình cũ tồn đọng từ trước vẫn cần phải tiếp tục xử lý.

Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật chưa đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung. Cơ chế phối hợp giữa các Bộ, ngành, trung ương và địa phương trong việc xử lý vướng mắc ĐTC còn lúng túng, nhiều vướng mắc tồn tại từ lâu nhưng vẫn chưa xử lý dứt điểm. Đối với công tác giải ngân vốn, các cấp, ngành chưa thực sự vào cuộc, kỷ luật ĐTC không nghiêm; các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương không chấp hành nghiêm các nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn ĐTC.

"Kế hoạch đầu tư trung hạn nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025 là 2.870.000 tỷ đồng, bao gồm: Vốn ngân sách trung ương 1.500.000 tỷ đồng (vốn trong nước 1.200.000 tỷ đồng, vốn nước ngoài 300.000 tỷ đồng); vốn cân đối ngân sách địa phương 1.370.000 tỷ đồng."

Đầu tư đúng trọng tâm, trọng điểm kết hợp với kiểm tra, giám sát

Từ những phát hiện trên, ThS. Mai Văn Quang và ThS. Trần Quang Huy (Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán) cho rằng, rút kinh nghiệm trong xây dựng kế hoạch ĐTC trung hạn giai đoạn 2016-2020 và 2021-2026, việc xây dựng kế hoạch ĐTC trung hạn cần triển khai sớm, rà soát ưu tiên bố trí đủ vốn cho các dự án chuyển tiếp, sắp xếp thứ tự ưu tiên khởi công mới các dự án trong năm kế hoạch bảo đảm tính khả thi về thủ tục đầu tư, thực hiện và giải ngân. Trong bối cảnh ngân sách hạn chế nhưng nhu cầu đầu tư lớn, cần giảm tối đa số lượng các dự án mới, đầu tư đúng trọng tâm, trọng điểm, đảm bảo nguyên tắc “ĐTC dẫn dắt đầu tư tư”.

Đối với kế hoạch ĐTC hằng năm, rà soát ưu tiên bố trí đủ vốn cho các dự án chuyển tiếp, sắp xếp thứ tự ưu tiên các dự án khả thi về thủ tục đầu tư và giải ngân. Các Bộ, ngành, địa phương chuẩn bị kỹ càng và chặt chẽ các thủ tục, điều kiện cần thiết từ năm trước để sẵn sàng triển khai các công việc thực hiện dự án khi được giao kế hoạch vốn.

Các cơ quan như: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổng hợp các dự án hoàn thiện thủ tục đầu tư, đủ điều kiện giao kế hoạch vốn ĐTC trung hạn giai đoạn 2021-2025; rà soát, hoàn thiện theo thẩm quyền hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền sửa đổi quy định pháp luật, cơ chế, chính sách liên quan đến ĐTC theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước. Theo dõi sát diễn biến giá cả thị trường để kịp thời đề xuất cấp các giải pháp điều hành giá, thuế, phí góp phần ổn định giá cả, giảm chi phí cho doanh nghiệp lĩnh vực xây dựng. Đặc biệt, cần tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến quy trình cấp phép mỏ, khai thác nguyên vật liệu đá, cát, đất, sỏi cho dự án ĐTC; giải quyết những vướng mắc trong định giá đất, thu tiền sử dụng đất, bồi thường giải phóng mặt bằng...

Về phía các địa phương, ThS. Trần Quang Huy cho rằng, các địa phương phải lập kế hoạch giải ngân chi tiết từng dự án và tuân thủ nghiêm kế hoạch theo từng tháng, quý; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hiện trường, đôn đốc các nhà thầu, tư vấn đẩy nhanh tiến độ. Chủ động bố trí vốn ĐTC cho công tác chuẩn bị đầu tư, không để bị động, tránh tình trạng có vốn mới làm công tác chuẩn bị đầu tư, vốn chờ dự án phê duyệt, vốn chờ thủ tục.

Thời gian tới, KTNN cần tổ chức thực hiện các cuộc kiểm toán chuyên đề chuyên sâu về công tác quản lý ĐTC, đồng thời tăng cường thực hiện kiểm toán hoạt động đối với các chương trình, dự án ĐTC; chú trọng hơn nữa công tác lập kế hoạch kiểm toán để phục vụ kịp thời các yêu cầu, chủ trương của Đảng, các Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ.

Các đoàn kiểm toán cần tăng cường kiểm toán tại hiện trường; đẩy mạnh kiểm toán hoạt động nhằm đánh giá toàn diện tính kinh tế, hiệu quả và hiệu lực khi thực hiện dự án; thực hiện kiểm toán trách nhiệm kinh tế đối với cán bộ lãnh đạo quản lý ĐTC. Cùng với đó, tăng cường theo dõi, đôn đốc việc thực hiện các kiến nghị kiểm toán và xử lý sau kiểm toán, đảm bảo các kiến nghị kiểm toán được thực hiện nghiêm minh./.

Theo Báo Kiểm toán số 2/2024