Kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án thành phần 3 - Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không thuộc Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1(sav.gov.vn) - Triển khai kế hoạch kiểm toán năm 2023, Kiểm toán nhà nước (KTNN) đã thực hiện kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án thành phần 3 - Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không thuộc Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành giai đoạn 1 từ ngày 22/8/2023 đến hết ngày 20/10/2023. Kết quả kiểm toán ghi nhận nhiều mặt tích cực nhưng cũng chỉ ra một số tồn tại, hạn chế cần khắc phục nhằm tiếp tục thực hiện tốt, phát huy hiệu quả sử dụng nguồn vốn của Dự án.Dự án đầu tư xây dựng Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 là dự án quan trọng quốc gia được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi trên cơ sở ý kiến thẩm tra, thẩm định của tư vấn thẩm tra và Hội đồng thẩm định nhà nước.               Trong đó, Dự án thành phần 3 - Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không là dự án thành phần thuộc Dự án đầu tư xây dựng Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 được Thủ tướng Chính phủ giao cho Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP (viết tắt là ACV) làm Chủ đầu tư và thực hiện thẩm quyền người quyết định đầu tư.        Cảng hàng HKQT Long Thành được xây dựng nhằm mục tiêu đạt cấp 4F theo phân cấp của Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế (ICAO), là cảng HKQT quan trọng của Quốc gia, hướng tới trở thành một trong những trung tâm trung chuyển hàng không quốc tế của khu vực.        Quy mô đầu tư xây dựng Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 với một đường cất hạ cánh; một nhà ga hành khách cùng các hạng mục phụ trợ đồng bộ với công suất 25 triệu hành khách/năm; 1,2 triệu tấn hàng hóa/năm. Những mặt đã làm được qua kết quả kiểm toán Báo cáo kiểm toán cho thấy, ACV và các đơn vị có liên quan đã thực hiện quản lý Dự án theo quy định của Luật Xây dựng số 50/2014/QH13, Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan. Cụ thể, ACV đã tổ chức hoàn thiện, thẩm định, phê duyệt đầu tư Dự án thành phần 3 theo trình tự, thủ tục quy định và phù hợp theo quy hoạch ngành, quy hoạch chi tiết được cấp thẩm quyền phê duyệt. Quy mô đầu tư được ACV phê duyệt theo quy mô đầu tư dự án Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 đã được Quốc hội chấp thuận, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tổng mức đâu tư Dự án được tư vấn thẩm tra, chủ đầu tư thẩm định, phê duyệt. Công tác khảo sát, thiết kế được thực hiện theo các tiêu chuân được chú đầu tư phê duyệt áp dụng cho dự án; Dự toán các gói thầu được lập theo chê độ, chính sách của nhà nước về định mức, đơn giá; khối lượng đưa vào dự toán cơ bản phù hợp với khối lượng thiết kế được duyệt. Hồ sơ thiết kế, dự toán được thẩm định, phê duyệt theo quy định của nhà nước. Công tác lựa chọn nhà thầu, đàm phán, ký hợp đồng cơ bản thực hiện theo Luật Đấu thầu và các văn bản có liên quan; công tác quản lý chất lượng công trình, công tác nghiệm thu, thanh toán được chủ đầu tư và các đơn vị liên quan thực hiện theo quy định. Tiến độ thực hiện các gói thầu cơ bản đáp ứng tiến độ hợp đồng đã ký. Công tác hạch toán, kế toán; việc áp dụng tỷ giá trong hạch toán chi phí đầu tư, hạch toán chênh lệch tỷ giá và đánh giá lại tỷ giá đồng ngoại tệ khi kết thúc kỳ kế toán; việc xác định nghĩa vụ kê khai và nộp thuế thay nhà thầu nước ngoài, việc hạch toán thuế giá trị gia tăng đầu vào được ACV thực hiện theo quy định của nhà nước. Dự án đầu tư xây dựng Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 được Hội đồng thẩm định nhà nước thẩm định về nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, trong đó bao gồm Dự án thành phần 3 - Các công trình thiết yếu trong Cảng hàng không. Về cơ bản, đơn vị đã huy động, quản lý và sử dụng các nguồn vốn đầu tư phù hợp với cơ cấu nguồn vốn được xác định trong quyết định phê duyệt đầu tư dự án. Công tác giải ngân vốn cơ bản thực hiện theo quy định, phù hợp với nội dung, mục tiêu đầu tư của dự án. Công tác nghiệm thu, thanh toán và thu hồi vốn ứng trước được thực hiện theo quy định của hợp đồng.   Công tác thi công Gói thầu số 3.4 San nền của Dự án. Ảnh: dongnai.gov.vn  Một số tồn tại, hạn chế Qua kiểm toán, KTNN chỉ rõ, Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thành phần 3 chưa thuyết minh rõ về việc cần sớm đầu tư đường cất hạ cánh số 2 để đảm bảo năng lực khai thác liên tục của cảng hàng không trong trường hợp đường cất hạ cánh số 1 gặp sự cố, phải đóng cửa. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu, triển khai thực hiện dự án, đơn vị tư vấn và Cục Hàng không Việt Nam đã có kiến nghị về việc sớm đầu tư đường cất hạ cánh số 2; Báo cáo thẩm định Dự án thành phần 3 của ACV chưa có ý kiến thẩm định về tổng mức đầu tư các hạng mục còn lại theo quy định; tổng mức đầu tư các hạng mục còn lại Dự án thành phần 3 chưa được ACV rà soát, cập nhật mặt bằng giá và tỷ giá hối đoái theo thời điểm thẩm định, phê duyệt dự án. Bên cạnh đó, KTNN phát hiện, hồ sơ thiết kế, tính toán móng cọc nhà ga hành khách được đơn vị tư vấn lập, chủ đầu tư phê duyệt khi thiết kế kỹ thuật hạng mục Nhà ga hành khách (phần trên) chưa được thẩm định, phê duyệt là chưa tuân thủ đầy đủ theo trình tự quy định tại mục 8.6 TCVN 10304:2014 Móng cọc - tiêu chuẩn thiết kế; hồ sơ thiết kế kỹ thuật gói thầu số 3.4 San nền thiếu một số hồ sơ quy định; dự toán một số gói thầu tính chưa chính xác khối lượng, áp chưa đúng định mức một số công tác xây dựng làm tăng giá trị dự toán. Chủ đầu tư phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu và tổ chức đấu thầu, thi công xây dựng gói thầu Thi công cọc nhà ga hành khách khi Dự án chưa được phê duyệt; tổ chức lựa chọn nhà thầu chậm so với kế hoạch đấu thầu được duyệt (gói thầu số 1.3 Thi công rà phá bom mìn, vật nổ); phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu và ký hợp đồng tư vấn theo hình thức giá hợp đồng trọn gói chưa phù hợp quy định (gói thầu: Tư vấn khảo sát và lập BCNCKT dự án Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1); đơn vị chưa cung cấp được giấy phép năng lực hành nghề được hợp pháp hóa lãnh sự của một số nhân sự theo quy định tại khoản 2 Điều 62 Nghị định số 15/2021/NĐ-CP ngày 03/3/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng (gói thầu Tư vấn khảo sát, lập BCNCKT công trình phụ trợ). Chủ đầu tư chưa tổ chức chuẩn xác lại các nội dung định mức làm cơ sở nghiệm thu, thanh toán công tác San đầm nền đất độ chặt yêu cầu K=0,95 đầm cải tiến theo quy định của Hợp đồng; chưa thẩm định, phê duyệt phương pháp xác định khối lượng đá mồ côi để chuẩn xác khối lượng đào đất, đá theo thực tế làm cơ sở thanh quyết toán (gói thầu số 3.4 San nền); thanh toán chi phí tiêu huỷ bom mìn khi chưa có các chúng từ chứng minh theo quy định hợp đồng (gói thầu số 1.3 Thi công rà phá bom mìn, vật nổ). Ngoài ra, chủ đầu tư không mua bảo hiểm công trình trong thời gian xây dựng theo quy định (Gói thầu số 5.6: Thi công cọc móng nhà ga hành khách); quá trình thi công xây dựng thực hiện chưa đúng, chưa đầy đủ nội dung quyết định phê duyệt Báo cáo đánh giá tác động môi trường (Gói thầu số 3.4 San nền); nhật ký thi công thiếu sơ họa phạm vi rà phá bom mìn theo quy định (Gói thầu số 1.3 Thi công rà phá bom mìn, vật nổ). Theo tiến độ được phê duyệt, dự án hoàn thành và đưa vào khai thác năm 2025. Tuy nhiên, theo tiến độ thực tế, dự kiến nghiệm thu hoàn thành, bàn giao công trình đưa vào sử dụng sau năm 2026, chậm so với tiên độ được phê duyệt. Nguyên nhân chính: do công tác chuẩn bị đầu tư kéo dài; dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trong năm 2020 và 2021; công tác bàn giao mặt bằng chậm và không bàn giao toàn bộ so với kế hoạch ban đâu; việc lựa chọn nhà thâu chậm so với kế hoạch đã duyệt (Gói thầu số 5.10 Thi công xây dựng công trình và lắp đặt thiết bị Nhà ga hành khách). KTNN cũng phát hiện việc quản lý chi phí đầu tư dự án còn sai sót về khối lượng, chưa tính toán điều chỉnh giá nhiên liệu theo quy định,.... dẫn đến còn sai sót trong việc xác định chi phí đầu tư dự án. Theo báo cáo của ACV, nhu cầu vốn đầu tư của dự án giai đoạn 2021-2025 dự kiến là 71.311 tỷ đồng, thấp hơn nhu cầu vốn đầu tư đến năm 2025 của dự án theo quyết định phê duyệt đâu tư Dự án thành phần 3 là 92.922 tỷ đồng. Nhu cầu vốn đầu tư cho dự án trong giai đoạn 2021-2025 dự kiến được ACV xây dựng trên cơ sở tiến độ dự kiến của các gói thầu đến 2025, số vốn còn lại sẽ được giải ngân sau năm 2025. Tuy nhiên đến thời điểm kiểm toán chưa có văn bản chính thức về việc tăng mức cấp tín dụng cho ACV và ACV cũng chưa ký kết được hợp đồng vay vốn chính thức với các ngân hàng, giá trị các ngân hàng xem xét cấp tín dụng cho ACV là 1.325 triệu USD, chưa đáp ứng đủ nhu cầu vốn cần huy động đối với cả hai phương án; mặt khác kế hoạch vốn năm 2023 của ACV là 22.763 tỷ đồng, chưa phù hợp với phương án cân đối vốn hiện tại của ACV. Việc thực hiện nghĩa vụ đối với Ngân sách nhà nước, KTNN chỉ rõ, đến thời điểm kiểm toán, ACV chưa kê khai nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với khối lượng đất đào điều phối sang đắp trong phạm vi dự án theo yêu cầu của UBND tỉnh Đồng Nai. Về nội dung này, ACV cần báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường và cơ quan chức năng có liên quan để được hướng dẫn thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Đồng thời, ACV chưa thực hiện các thủ tục để được hưởng miễn thuế tài nguyên theo quy định của pháp luật; chưa thực hiện kê khai, nộp phí bảo vệ môi trường theo quy định số tiền 30,221 tỷ đồng tương ứng với khối lượng tài nguyên đã khai thác theo kết quả nghiệm thu đến thời điểm 30/6/2023. Kiến nghị kiểm toán Từ kết quả kiểm toán, Kiểm toán nhà nước kiến nghị tăng thu ngân sách số tiền 33,036 tỷ đồng, bao gồm: Thực hiện kê khai, điều chỉnh giảm thuế GTGT được khấu trừ tương ứng giá trị giảm trừ chi phí đầu tư số tiền 2,815 tỷ đồng; Thực hiện kê khai, nộp phí bảo vệ môi trường số tiền 30,221 tỷ đồng đối với khối lượng đất khai thác để san lấp cho công trình được nghiệm thu đến thời điếm 30/6/2023; đồng thời thực hiện rà soát khối lượng tài nguyên khai thác sử dụng cho công trình để quyết toán theo quy định.                  Đồng thời, KTNN kiến nghị giảm chi cho doanh nghiệp số tiền 32 tỷ đồng do sai khối lượng, tính toán điều chỉnh giá nhiên liệu chưa thực hiện theo quy định hợp đồng,... Qua kiểm toán, KTNN kiến nghị ACV phối hợp với các đơn vị có liên quan kiểm tra, rà soát các chứng từ làm cơ sở thanh toán chi phí tiêu hủy bom mìn thuộc gói thầu 1.3 Thi công rà phá bom mìn, vật nổ; tổ chức chuẩn xác lại các nội dung của định mức theo quy định làm cơ sở xây dựng đơn giá để thanh quyết toán công tác San đầm nền đất độ chặt yêu cầu K=0,95 đầm cải tiến.. Ngoài ra, KTNN đề nghị ACV chấn chỉnh công tác quản lý đầu tư xây dựng, cụ thể: - Căn cứ tình hình thực tế triển khai dự án, tổ chức lập tiến độ tổng thể điều chỉnh của dự án, báo cáo cấp thẩm quyền để điều chỉnh tiến độ dự án. - Trên cơ sở hồ sơ thiết kế kỹ thuật Nhà ga hành khách đã được thẩm tra, thẩm định và phê duyệt, chỉ đạo đơn vị tư vấn tính toán, thẩm tra lại sức chịu tải cùa hệ móng cọc trước khi cho phép thi công hạng mục Nhà ga hành khách nhằm đảm bảo chất lượng, an toàn trong quá trình khai thác, sử dụng công trình. - Báo cáo Bộ Tài nguyên và Môi trường để được hướng dẫn về việc xác định nghĩa vụ kê khai tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với khối lượng đất đào điều phối sang đắp trong quá trình thi công dự án Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 để thực hiện theo đúng quy định. - Khẩn trương tiến hành các thủ tục để được hưởng miễn thuế tài nguyên đối với phần đất đào được điều chuyển sang để đắp trong phạm vi công trường trên diện tích đất được giao theo quy định. - Phối hợp với các đơn vị thi công và các bên liên quan thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các giải pháp bảo vệ môi trường như đã cam kết trong báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt. - Khẩn trương thẩm định, phê duyệt phương pháp xác định khối lượng đá mồ côi để chuẩn xác khối lượng đào đất, đá theo thực tế làm cơ sở thanh quyết toán. - Khẩn trương xử lý khối lượng công tác phá dỡ, vét bùn đã nghiệm thu được tạm tập kết tại khu trữ đất TD1 theo quy định của hợp đồng.                  Mặt khác, ACV cần rút kinh nghiệm đối với tập thể, cá nhân để xảy ra một số tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý đầu tư dự án như: Công tác lập, thẩm định, phê duyệt tỏng mức đầu tư; công tác thiết kế, dự toán; công tác lựa chọn nhà thầu, thương thảo ký hợp đồng và quản lý hợp đồng; công tác quản lý chất lượng, tiến độ công trình...            KTNN cũng nêu cụ thể một số vấn đề khuyến nghị Chủ đầu tư thực hiện, đó là:        Nghiên cứu sớm báo cáo cấp thẩm quyền về việc triển khai đâu tư đường cất hạ cánh số 2 để đảm bảo hoạt động liên tục của Cảng HKQT Long Thành giai đoạn 1 trong trường hợp một đường cất hạ cánh xảy ra sự cố trong quá trình khai thác cũng như nâng cao hiệu quả dự án.        Trên cơ sở tiến độ dự án điều chỉnh được cấp thẩm quyền phê duyệt, ACV cần có giải pháp đảm bảo huy động đủ nguồn vốn đáp ứng tiến độ thực hiện dự án, tránh tình trạng phải báo cáo cấp thẩm quyền cho phép gia hạn tiến độ thực hiện dự án do khó khăn trong việc huy động vốn. Hà Linh