Tháng 5 vừa qua, Văn phòng Tổng Thanh tra (OIG) của Quỹ Toàn cầu phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét (GF) đã công bố kết quả cuộc kiểm toán xem xét việc quản lý, phân bổ và sử dụng các khoản tài trợ của Quỹ tại Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC). Cuộc kiểm toán đã chỉ ra nhiều thiếu sót trong công tác quản lý tài chính và giám sát các khoản tài trợ của GF.
Theo đánh giá năm 2020 của Ngân hàng Thế giới, DRC là một nước có thu nhập thấp. Đây là quốc gia lớn thứ hai của châu Phi, có diện tích đất đồng bằng hơn 2,3 triệu km2. Tuy nhiên, tỷ lệ nhân viên y tế rất thấp, chỉ 6 bác sĩ, y tá và nữ hộ sinh/10.000 dân. Trong khi đó, tỷ lệ khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới là 23 bác sĩ, y tá và nữ hộ sinh/10.000 dân.
Bên cạnh đó, DRC là một quốc gia phải chịu nhiều gánh nặng, đặc biệt là nghèo đói, bệnh tật, cơ sở hạ tầng nghèo nàn, nhiều vùng thường xảy ra xung đột vũ trang... Kể từ năm 2003-2020, DRC nhận được 1,58 tỷ USD từ GF. Từ năm 2011-2017, Tổ chức Dịch vụ dân số quốc tế (PSI) là cơ quan chính quản lý các khoản tài trợ của GF.
Trong cuộc kiểm toán lần này, OIG tập trung xem xét việc quản lý, sử dụng các khoản trợ cấp phòng, chống bệnh sốt rét của GF do PSI thực hiện tại DRC từ tháng 01/2015 đến tháng 12/2017 nhằm đánh giá các khoản phân bổ, chi tiêu ngân sách tài trợ có phù hợp với các thỏa thuận tài trợ không, các giao dịch có đầy đủ chứng từ, tài liệu đi kèm không.
Trong những phát hiện của cuộc kiểm toán, OIG nhấn mạnh vào hai vấn đề chính. Thứ nhất, các hoạt động của PSI và Ban Thư ký GF đều không đạt hiệu quả. OIG chỉ trích PSI đã không quản lý, giám sát chặt chẽ và chi tiết ngân sách tài trợ, không kiểm soát việc thanh toán sát sao dẫn đến tình trạng nhiều hoạt động mua sắm không hiệu quả, một số giao dịch không tuân thủ các quy định chung. Ban Thư ký GF cũng bị chỉ trích không tuân thủ các nguyên tắc trong công tác truyền thông, bên cạnh việc lơ là trong quản lý, giám sát tài chính. PSI thậm chí không làm tốt vai trò thu thập thông tin, dữ liệu chính xác từ các đối tượng đủ điều kiện nhận tài trợ, việc phân loại cũng không được thực hiện sát sao.
Thứ hai, OIG nhấn mạnh, công tác kiểm soát nội bộ và mua sắm công rất yếu kém, công tác quản lý tài chính cũng để xảy ra nhiều sai sót dẫn đến việc sử dụng ngân sách tài trợ không hiệu quả. OIG yêu cầu cần thu hồi những khoản chi không có tài liệu, chứng từ thanh toán đi kèm dù chúng được chi tiêu vào bất kỳ lý do nào.
Báo cáo của OIG lưu ý thêm rằng, một khoản trị giá 5 triệu USD chi cho công tác mua sắm hàng hóa và dịch vụ không được thực hiện thông qua một cuộc đấu thầu công khai nào, do đó, việc chi tiêu số tiền trên là không minh bạch.
Những thiếu sót của hai cơ quan trên đã gây cản trở lớn đối với mục tiêu sử dụng các khoản tài trợ của GF có hiệu quả, ảnh hưởng nghiêm trọng tới mục tiêu phòng, chống và tiến tới xóa bỏ căn bệnh sốt rét tại DRC. Hậu quả là ngân sách chi cho công tác phòng, chống sốt rét đã bội chi tới 12,8 triệu USD. Số tiền này bị phát hiện đã được thanh toán cho chi phí đi du lịch, công tác phí và nhiều dịch vụ khác. Ban Thư ký GF vẫn đang xem xét một khoản tiền trị giá tới 3,8 triệu USD được báo cáo là chi cho công tác phí của các cán bộ, nhân viên.
Để giải quyết các vấn đề được nêu trong Báo cáo kiểm toán, Ban Thư ký GF sẽ làm việc với những cán bộ phụ trách Bộ phận quản lý tài trợ của GF để thu hồi các khoản tiền OIG xác định là chi tiêu trái phép. Việc thu hồi tiền được lên kế hoạch hoàn thiện trước ngày 31/12/2020.
Ban Thư ký cũng được yêu cầu cập nhật các hướng dẫn về việc phối hợp với các kiểm toán viên trong quá trình kiểm tra hoạt động để đảm bảo công tác kiểm toán được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả, giúp làm rõ những sai phạm, trách nhiệm của các cơ quan có liên quan.
Chính hiệu quả và tính đúng đắn của việc quản lý, phân bổ, sử dụng ngân sách tài trợ từ GF sẽ là cơ sở vững chắc để các tổ chức phi chính phủ, các quỹ và các nước trên thế giới tiếp tục thỏa thuận tài trợ, hỗ trợ cho các nước nghèo đói, yếu thế trong công cuộc phòng, chống dịch bệnh, đẩy lùi đói nghèo trong tương lai.
(Theo allafrica và tổng hợp)
(Báo Kiểm toán 24/2020)