Trong bản báo cáo gần đây nhất, Ủy ban Kiểm toán Philippines (COA) đã lên tiếng cảnh báo về tình trạng quá tải đáng báo động tại các nhà tù của nước này với tỷ lệ trung bình khoảng 511%, do số lượng tù nhân tăng lên nhanh chóng. Tại các nhà tù, phạm nhân nằm chen chúc, la liệt trong những không gian chật hẹp, nhơ bẩn, điều kiện sinh hoạt vô cùng thiếu thốn và phải đối mặt với nhiều tình trạng tồi tệ khác.
Các Kiểm toán viên nhà nước cho biết, tình trạng quá tại tại các nhà tù, trại giam chủ yếu là do sự gia tăng số lượng phạm nhân bị bắt liên quan đến ma túy trong chiến dịch truy quét tội phạm ma túy của Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Song song với đó là sự chậm trễ của tòa án trong giải quyết các trường hợp đang chờ thụ lý do thiếu thẩm phán và trì hoãn điều trần. Tình trạng quá tải tù nhân cũng có nguyên do từ việc nhiều gia đình không thể chi trả chi phí tại ngoại hay bảo lãnh cho các nghi phạm bị bắt giữ.
Cục Quản lý nhà tù và hình phạt Philippines (BJMP) cho biết, hiện có khoảng hơn 300 nghìn trường hợp liên quan đến tội phạm ma túy đang chờ xét xử. Văn phòng Luật sư công (PAO) là cơ quan bảo vệ cho các nghi phạm này và ước tính mỗi luật sư của PAO hiện đang phải thụ lý cho gần 430 trường hợp. Viện Nghiên cứu về chính sách tội phạm Anh đã từng đánh giá các nhà tù ở Philippines là những nơi có mật độ quá tải bậc nhất châu Á và có mức quá tải xếp thứ ba trên thế giới, chỉ sau nhà tù Haiti và Benin. Trước thực trạng này, COA cảnh báo, tình trạng quá tải trong nhà tù đã dẫn đến các vấn đề về sức khoẻ, vệ sinh, sự gia tăng các băng đảng liên kết trong nhà tù và mâu thuẫn, tranh chấp giữa các băng đảng thường xuyên xảy ra.
Báo cáo của COA lưu ý thêm rằng, những lô đất nơi xây dựng một số nhà tù có không gian rất hạn chế, do đó không thể xây dựng hoặc mở rộng thêm. Việc quá nhiều người phải vào tù trong thời gian ngắn khiến các nhà tù ở Philippines, đặc biệt là nhà tù Quezon đã trở nên quá tải. Nhà tù Quezon được xây dựng chỉ rộng hơn 2,7 nghìn m2 với quy mô chuẩn có sức chứa khoảng 260 tù nhân, nhưng hiện đang chứa đến hơn 4 nghìn phạm nhân. Điều kiện sinh hoạt thiếu thốn, mỗi tù nhân ước tính phải dùng chung nhà vệ sinh với khoảng 150 người khác, chỗ ngủ và điều kiện ăn uống vô cùng eo hẹp. Nhiều tù nhân phải ngủ ở những sân bóng rổ ngoài trời, bậc thang, dưới gầm giường, trong khu vực chứa chăn, đệm cũ.
COA ghi nhận, mức độ quá tải cao nhất là ở vùng Central Luzon với mức quá tải là 961% (hơn 12 nghìn tù nhân trong khi sức chứa là hơn 1 nghìn người), tiếp theo là vùng Ilocos ở mức 840% (hơn 4,9 nghìn tù nhân trong khi sức chứa là 528 người) và bán đảo Zamboanga ở mức 707% (hơn 5,5 nghìn tù nhân trong khi sức chứa có 690 người).
Bên cạnh đó, COA cũng chỉ trích sự chậm trễ trong xây dựng các trại giam. Điển hình như Dự án xây dựng nhà tù ở Caraga với kinh phí viện trợ được phân bổ là hơn 576 nghìn Peso (khoảng hơn 11 nghìn USD) hiện vẫn chưa hoàn thành dù đã hơn 16 năm kể từ ngày khởi công xây dựng.
COA khuyến nghị, Chính phủ nước này cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng thêm và mở rộng các nhà tù hiện có, cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ của nhiều chính quyền địa phương để tạo lập thêm địa điểm giam giữ bổ sung. COA cũng hối thúc BJMP cần cải tiến việc thực hiện các chương trình hiện có của mình để giải quyết tình trạng quá tải tại các trại giam, nhà tù. Chẳng hạn, việc thực hiện chính sách khoan hồng theo Chương trình Good Conduct Time Allowance của BJMP cho phép giảm thời gian thụ lý và lĩnh án của các nghi phạm bị tạm giam và các tù nhân.
Phát ngôn viên của Bộ Tư pháp cho biết, PAO hiện đang phối hợp với BJMP để sớm giải quyết các trường hợp được thả và Tòa án tối cao cũng đã chỉ định thêm 240 tòa phân xử để thụ lý các trường hợp liên quan đến ma túy.
Kể từ khi nhậm chức vào tháng 6/2016, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte luôn coi việc giải quyết vấn đề ma túy ở Philippines là một ưu tiên hàng đầu. Ước tính trong suốt thời gian diễn ra chiến dịch chống ma túy, lực lượng an ninh Philippines đã bắt giữ ít nhất 1,4 nghìn nghi phạm buôn bán ma túy và giam giữ hơn 107 nghìn người nghiện ma túy.
(Theo Philstar và Rappler)
(Báo Kiểm toán số 15/2018)