Cuộc kiểm toán pháp lý tại Cơ quan An sinh Xã hội Quốc gia Zimbabwe (NSSA) đã trở thành tâm điểm thu hút sự quan tâm của dư luận trong tuần qua, sau khi cơ quan kiểm toán tối cao chỉ trích những vấn nạn tham nhũng và gian lận tràn lan tại cơ quan này.
Những phát hiện được Tổng Kiểm toán Nhà nước Zimbabwe Mildred Chiri đưa ra trong bản Báo cáo kiểm toán liên quan đến những hành vi tham nhũng, gian lận, lạm dụng quyền lực tại cơ quan quản lý tiền lương của Chính phủ. Cuộc kiểm toán đã xem xét, điều tra NSSA trong giai đoạn từ 01/01/2015 - 28/02/2018 với giá trị sai phạm bị phát hiện là hơn 175 triệu USD. Báo cáo về vụ việc đã được đệ trình lên Quốc hội và Tòa án tối cao nước này để chuẩn bị cho một phiên điều trần công khai.
Bên cạnh những cáo buộc đối với cựu Chủ tịch NSSA Robin Vela do sai phạm trong sử dụng các khoản Quỹ Lương hưu, Báo cáo của KTNN Zimbabwe cũng hướng sự chỉ trích tới cựu Bộ trưởng Bộ Dịch vụ công, Lao động và Phúc lợi xã hội Prisca Mupfumira và một cựu Thư ký thường trực của cựu Bộ trưởng này là ông Ngoni Masoka. Cả 3 đã bị bắt và đang đối mặt với những cáo buộc hình sự do gian lận công quỹ tại NSSA.
Các kiểm toán viên Chính phủ cho biết, nhiều hợp đồng xây dựng nhà ở của NSSA được trao thầu cho những công ty xây dựng không đủ tiêu chuẩn và có dấu hiệu cấu kết tham nhũng. Theo Báo cáo, có 3 công ty thắng thầu được trao thầu xây dựng 10.504 công trình nhà ở, song thực tế không có một công trình nào được thực hiện mặc dù những công ty này đã nhận khoản tạm ứng có giá trị hơn 27 triệu USD. Tất cả đều có sự phê chuẩn của Bộ trưởng Mupfumira và ông Vela.
Hai trong số các công ty thắng thầu là Drawcard Private Limited và Metro Reality Private Limited đã nhận những ưu đãi đặc biệt trong việc trao thầu do 2 công ty này có liên quan đến một nhà làm luật và một cán bộ điều hành cấp cao của một ngân hàng. Theo kết quả điều tra, việc trao thầu hai hợp đồng được thực hiện tại một cuộc họp diễn ra với sự có mặt của Bộ trưởng Mupfumira và một số cán bộ cấp cao của phía ngân hàng.
Một công ty thứ ba là Tổng công ty Xây dựng nhà ở Zimbabwe đã được trao hợp đồng thi công trị giá 304 triệu USD để xây dựng 8.000 căn nhà mà không theo quy trình đấu thầu công khai. Công ty này đã đi “cửa sau” với cựu Chủ tịch NSSA. Trong thỏa thuận này, Tổng công ty Xây dựng nhà ở Zimbabwe được thanh toán 16 triệu USD tiền tạm ứng vào năm 2017, song đến nay không có một công trình nhà ở nào được thi công.
Ngoài ra, NSSA cũng mất khoảng hơn 4 triệu USD trong một giao dịch bất động sản tại ngân hàng do hành vi tham nhũng. Được biết, ngân hàng đó đã bán lại các tài sản bất động sản của NSSA ở mức giá cao hơn nhiều so với giá thị trường. Những hành vi “bắt tay” này đã làm mất khoảng 86.000 USD tại NSSA.
Báo cáo của cơ quan kiểm toán cũng cáo buộc bê bối gian lận xoay quanh việc tuyển dụng các cán bộ cấp cao của NSSA. Theo đó, vào ngày 07/4/2016, NSSA đã tổ chức phỏng vấn tuyển dụng vị trí Giám đốc điều hành và bà Elizabeth Chitiga giành vị trí thứ 3 với tỷ lệ bầu chọn đạt 83%, sau hai ứng viên là bà Rachael Kupara và bà Tanya Chikanza với tỷ lệ bầu chọn lần lượt là 90% và 85%. Song sau cuộc họp nội bộ kín, bà Elizabeth Chitiga vẫn được bổ nhiệm giữ chức Giám đốc điều hành mà không có những lý do giải thích chính đáng.
Bà Sekai Nzenza - Bộ trưởng đương nhiệm của Bộ Dịch vụ công, Lao động và Phúc lợi xã hội - cho biết, Bộ của bà đã nhận được bản Báo cáo pháp lý từ KTNN Zimbabwe và hiện đang trong quá trình xem xét, đánh giá bản Báo cáo. “Chúng tôi đã thuê một nhóm các luật sư giàu kinh nghiệm để đưa ra những tư vấn pháp lý thận trọng trong giai đoạn này. Chúng tôi cũng đang phối hợp chặt chẽ với đơn vị phòng, chống tham nhũng đặc biệt của Chính phủ về những vấn đề liên quan”, bà Nzenza cho hay.
Bộ trưởng Sekai Nzenza cũng khẳng định: “Cơ quan điều tra sẽ tiếp tục có những hành động pháp lý cần thiết và những cá nhân sai phạm sẽ bị đưa ra ánh sáng vì lợi ích của quốc gia và người dân”. Được biết, trước đó, bà Nzenza chính là người đã lên tiếng yêu cầu tiến hành một cuộc kiểm toán pháp lý tại NSSA trước những nghi ngờ về sai phạm trong vấn đề quản trị công.
(Theo The Herald và Zimbabwe Independent)
(Báo Kiểm toán số 11/2020)