Kết quả thẩm định các báo cáo kiểm toán Chuyên đề Việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020 cho thấy các đoàn kiểm toán đã có nhiều phát hiện nổi bật.
Phê duyệt quy hoạch chưa đúng quy định, cấp phép xây dựng không tuân thủ diện tích…
Về công tác quy hoạch, việc phê duyệt chủ trương đầu tư, phê duyệt quy hoạch xây dựng, quy hoạch chi tiết và điều chỉnh quy hoạch chi tiết 1/500 trên phần diện tích đất chưa có trong quy hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt. Đối với các khu đất kinh doanh, dịch vụ thành đất ở không hình thành đơn vị ở, việc phê duyệt quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch xây dựng cũng chưa đúng quy định của Luật Đất đai. Có địa phương còn đồng ý chủ trương giao đất, cho thuê đất thực hiện dự án không đúng quy hoạch sử dụng đất, không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất.
Tại một số địa phương, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 chưa căn cứ vào quy hoạch phân khu đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chung đô thị chưa phù hợp với quy hoạch chung xây dựng địa phương đến năm 2030. Lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch chi tiết, điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng chưa tuân thủ quy định về mật độ xây dựng, chiều cao công trình, định mức đất ở, đất cây xanh, đất công trình công cộng, đất y tế, giáo dục, đất hạ tầng kỹ thuật, bến xe, chỗ đậu để xe…
Một số địa phương phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết, điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng nhưng chưa bố trí quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội. Đáng lưu ý, có tỉnh còn phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chi tiết 1/500 hợp thức hóa việc thi công sai quy định quy hoạch và giấy phép đã được phê duyệt; chưa tổ chức quản lý cơ sở dữ liệu công trình ngầm đô thị theo quy định; chưa tổ chức lập cơ sở dữ liệu về cây xanh đô thị trên địa bàn được giao quản lý theo quy định về quản lý cây xanh đô thị.
Liên quan đến cấp phép xây dựng, kết quả thẩm định các báo cáo kiểm toán cho thấy, việc cấp phép không tuân thủ diện tích xây dựng theo quy hoạch chi tiết được phê duyệt; diện tích xây dựng công trình trong bản vẽ hồ sơ thiết kế xây dựng được phê duyệt không đúng so với giấy phép xây dựng. Có địa phương còn cấp phép xây dựng cho các trường hợp được miễn giấy phép; cấp phép xây dựng khi quy định về cấp giấy phép quy hoạch đã hết hiệu lực. Giấy phép xây dựng cấp còn thiếu thông tin theo quy định; thu lệ phí cấp giấy phép xây dựng đối với các trường hợp miễn giấy phép, thu lệ phí điều chỉnh giấy phép không có trong quy định mức thu…
Thu thập đầy đủ thông tin, tập trung nghiên cứu bất cập về cơ chế, chính sách
Bên cạnh những phát hiện nổi bật, kết quả thẩm định còn cho thấy, báo cáo kiểm toán chưa làm rõ, cụ thể một số sai sót. Các phát hiện bất cập về cơ chế, chính sách trong công tác quản lý quy hoạch và cấp phép xây dựng tại các đô thị còn khiêm tốn, trong khi đây là lĩnh vực được dư luận xã hội quan tâm, tồn tại nhiều bất cập trong tổ chức quản lý và thực hiện tại các địa phương.
Những hạn chế nêu trên do những nguyên nhân khách quan như: Chuyên đề việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng là lĩnh vực kiểm toán mới gồm nhiều nội dung kiểm toán phức tạp, chuyên môn sâu. Quy định của pháp luật về công tác quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng chưa đầy đủ, chặt chẽ nên nhiều nội dung còn có nhiều cách hiểu, thực hiện khác nhau tại địa phương. Nhận thức và hiểu biết pháp luật về cấp phép xây dựng của các chủ đầu tư và cán bộ thực hiện công tác cấp phép xây dựng chưa đầy đủ nên khi thực hiện còn lúng túng hoặc thực hiện không đúng theo quy định, dẫn đến việc phối hợp với đoàn kiểm toán tại địa phương đôi lúc còn chưa tốt.
Bên cạnh đó, nguyên nhân chủ quan là một số đơn vị chưa xác định đầy đủ, chính xác đầu mối kiểm toán chi tiết; chưa xác định đầy đủ quy mô của cuộc kiểm toán, phương án tổ chức kiểm toán lồng ghép trong cuộc kiểm toán ngân sách địa phương hay tổ chức cuộc kiểm toán độc lập; khảo sát, thu thập không đầy đủ thông tin. Một số kế hoạch kiểm toán (KHKT) chưa xác định rõ nội dung, phương pháp, thủ tục kiểm toán phù hợp.
Nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán Chuyên đề trên, các đoàn kiểm toán cần tổ chức khảo sát thu thập đầy đủ thông tin để lập KHKT, trong đó cần nghiên cứu phương án tổ chức kiểm toán phù hợp với tình hình cụ thể tại địa phương; bám sát đề cương kiểm toán Chuyên đề và KHKT được duyệt, tập trung kiểm toán tổng hợp để đảm bảo yêu cầu và chất lượng kiểm toán.
Đặc biệt, đoàn kiểm toán cần tập trung nghiên cứu những bất cập về cơ chế, chính sách trong công tác quản lý quy hoạch và cấp phép xây dựng tại các đô thị để đánh giá, kiến nghị phù hợp; chú trọng kiểm toán đánh giá trách nhiệm của các đơn vị được kiểm toán và các đơn vị có liên quan trong việc điều chỉnh quy hoạch, cấp phép xây dựng và kiểm tra xử lý vi phạm trong quy hoạch, cấp phép xây dựng. Nghiên cứu kiến nghị cụ thể, rõ ràng, đầy đủ đối với việc xử lý vi phạm trong quy hoạch và cấp phép xây dựng tại các địa phương có sai phạm được phát hiện qua kiểm toán, đặc biệt là việc xác định trách nhiệm tập thể, cá nhân có sai phạm đối với những sai sót mang tính trọng yếu.
Các báo cáo kiểm toán cần đảm bảo tính logic, chặt chẽ, tránh tổng hợp thừa, thiếu kết quả, kiến nghị kiểm toán. Việc bố trí nhân sự kiểm toán đảm bảo chất lượng, số lượng khi lập KHKT để đạt kết quả kiểm toán tốt nhất. Các đơn vị cần tổng kết, rút kinh nghiệm sau mỗi đợt kiểm toán để nhân rộng các phát hiện kiểm toán là hạn chế chung tại các địa phương; tăng cường tập huấn, thảo luận chuyên sâu về chuyên đề nhằm nâng cao năng lực, chất lượng đội ngũ kiểm toán viên và tìm ra những phương pháp kiểm toán phù hợp, hiệu quả.
Nguyễn Xuân Trung – Phó Phòng Đầu tư dự án, Vụ Tổng hợp KTNN
(Báo Kiểm toán số 34/2021)