Tham dự Tọa đàm có
Phó Tổng Kiểm toán nhà nước Doãn Anh Thơ; đại diện lãnh đạo, công chức, Kiểm toán viên Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán (CĐ&KSCLKT), KTNN chuyên ngành II, Vụ Tổng hợp, Vụ Pháp chế, Thanh tra và các KTNN khu vực.
Phát biểu tại Tọa đàm, Vụ trưởng Vụ CĐ&KSCLKT Ngô Minh Kiểm cho biết: Năm 2021, diễn biến phức tạp của đại dịch Covid – 19 đã tác động đến mọi mặt của hoạt động kinh tế - xã hội nói chung và công tác kiểm toán của KTNN nói riêng. Tổng Kiểm toán nhà nước đã ban hành các văn bản chỉ đạo tổ chức hoạt động kiểm toán trong điều kiện dịch covid-19, quán triệt quan điểm ưu tiên tối đa cho công tác phòng dịch Covid-19, tạo điều kiện để các cơ quan chức năng, đặc biệt là ngành y tế và các lực lượng trực tiếp phòng, chống dịch thực hiện nhiệm vụ. Trong bối cảnh như vậy, các KTNN chuyên ngành, khu vực đã có sự phối hợp chặt chẽ với các Bộ, Ngành, địa phương để hoàn thành nhiệm vụ kiểm toán đợt 1, trong đó đã triển khai kiểm toán 02 Chuyên đề: Kiểm toán công tác quản lý Nhà nước tại Tổng Cục thuế và các Cục thuế liên quan đến hoàn thuế, miễn, gia hạn, giảm, chống trốn thuế, chuyển giá năm 2020; Kiểm toán công tác quản lý thu đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết giai đoạn 2017-2020.
Kết thúc kiểm toán Đợt 1, nhiều cuộc kiểm toán đã đạt được mục tiêu đề ra, có những phát hiện và kiến nghị kiểm toán nổi bật. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, công tác tổ chức thực hiện kiểm toán Chuyên đề với phương thức giao một đơn vị chủ trì, các KTNN khu vực phối hợp thực hiện lồng ghép trong các cuộc kiểm toán NSĐP đã bộc lộ những bất cập trong tổ chức thực hiện, kết quả kiểm toán về xử lý tài chính và kiến nghị cơ chế chính sách tại một số đoàn kiểm toán chưa cao.
KTNN tổ chức Tọa đàm trao đổi kinh nghiệm kiểm toán chuyên đề thuế nhằm phổ biến những kinh nghiệm hay qua kết qủa kiểm toán đợt 1, tìm giải pháp khắc phục những hạn chế, tồn tại trong tổ chức kiểm toán để các đoàn kiểm toán đợt 2, 3 được thực hiện tốt hơn, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ kiểm toán năm 2021.
Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành II Nguyễn Minh Giang trình bày tham luận
Tại Tọa đàm, với tinh thần khẩn trương, trách nhiệm và chia sẻ, các đại diện đến từ các đơn vị của KTNN đã tập trung trao đổi, thảo luận xung quanh: Các phát hiện kiểm toán mới, nổi bật tại các Đoàn kiểm toán cùng với kinh nghiệm tổ chức, quản lý hoạt động kiểm toán Chuyên đề thuế; Những bất cập, hạn chế, vướng mắc trong tổ chức hoạt động kiểm toán Chuyên đề thuế cần phải khắc phục; Những giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm toán Chuyên đề thuế.
Kiểm toán trưởng KTNN khu vực 7 Lê Đức Luận phát biểu
Tọa đàm đã được nghe 05 tham luận và các ý kiến trao đổi của nhiều Kiểm toán viên là Tổ trưởng, Trưởng các Đoàn kiểm toán Chuyên đề thuế đợt 1. Trên cơ sở các ý kiến trao đổi, đại diện các KTNN chuyên ngành và khu vực chủ trì kiểm toán Chuyên đề thuế đã trực tiếp giải đáp, tháo gỡ các thắc mắc trong việc triển khai kiểm toán Chuyên đề thuế để các đơn vị và đoàn kiểm toán kịp thời khắc phục ngay trong đợt 2, đợt 3 năm 2021.
Trong đợt 1, việc thực hiện kiểm toán Chuyên đề thuế toàn Ngành đã đạt được một số kết quả chủ yếu sau:
Các Đoàn kiểm toán thực hiện Chuyên đề kiểm toán công tác quản lý Nhà nước tại Tổng Cục thuế và các Cục thuế liên quan đến hoàn thuế, miễn, giảm, gia hạn thuế, chống trốn thuế, chuyển giá năm 2020 đã chỉ ra nhiều bất cập trong công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến cơ chế, chính sách về thuế cần xem xét, chỉnh sửa nhằm tạo tính thống nhất trong tổ chức thực hiện cũng như tạo sự bình đẳng, công bằng đối với NNT; kiến nghị đối với các Cục thuế liên quan đến việc kiểm tra, rà soát các hợp đồng thuê đất, đơn giá thuê đất để xác định tiền thuê đất phải nộp do điều chỉnh đơn giá cho thời kỳ ổn định thuê đất mới theo đúng quy định của pháp luật; phát hiện và kiến nghị xử lý tài chính nhiều chục ngàn tỷ đồng do các sai sót: Tính thuế TNDN chưa loại trừ các khoản chi phí không phục vụ cho SXKD, không được trừ trong chi phí tính thuế, xác định thời gian hưởng thuế suất ưu đãi không đúng, miễn giảm không đủ điều kiện, tính thuế các hoạt động chuyển giá không đúng; hoàn thuế GTGT chưa đúng quy định đối với các dự án đầu tư đã đi vào hoạt động, phân bổ không đúng thuế đầu vào cho hàng xuất khẩu, hoàn vượt dự toán; miễn giảm tiền thuê đất cho các dự án xã hội hóa không đủ điều kiệm, miễn trong thời gian XDCB khi đã đi vào hoạt động, miễn cho dự án BOT; ưu đãi đầu tư các dự án thực hiện xã hội hóa chưa đủ điều kiện theo quy định; xác định ưu đãi đầu tư do đầu tư mở rộng trong giai đoạn 2009 chưa đúng quy định; phát hiện dấu hiệu chuyển giá trong việc ký hợp đồng môi giới bán nền với tỷ lệ bất thường; kê khai thiếu thuế GTGT do hạch toán thiếu doanh thu...
Các Đoàn kiểm toán thực hiện Chuyên đề Công tác quản lý thu đối với các doanh nghiệp có giao dịch liên kết giai đoạn 2017-2020 cũng đã chỉ ra các phát hiện liên quan đến các doanh nghiệp có quan hệ liên kết và phát sinh quan hệ liên kết theo quy định nhưng không kê khai hoặc kê khai không đầy đủ thông tin về quan hệ liên kết và giao dịch theo mẫu biểu quy định; hầu hết các địa phương chưa chỉ đạo các sở, ban, ngành xây dựng cơ sở dữ liệu thuộc lĩnh vực quản lý chuyên ngành, phục vụ công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết; chưa xây dựng kế hoạch chuyên đề riêng về thanh tra giá giao dịch liên kết; một số Đoàn kiểm toán đã phát hiện và kiến nghị tăng thu thuế TNDN do các hoạt động giao dịch liên kết: Loại trừ chi phí lãi vay vượt định mức quy định, áp dụng phương pháp so sánh tỷ suất lợi nhuận của người nộp thuế với tỷ suất lợi nhuận của các đối tượng so sánh độc lập chưa đúng...
Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành II phát biểu
Bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều đơn vị cũng chia sẻ những tồn tại, hạn chế và khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện kiểm toán các Chuyên đề thuế cần tập trung khắc phục trong các đợt kiểm toán tới. Cụ thể:
Trong giai đoạn lập Kế hoạch kiểm toán (KHKT), một số KHKT tổng quát chưa thu thập đầy đủ thông tin về đơn vị được kiểm toán, còn tình trạng lập KHKT chủ yếu dựa vào Đề cương kiểm toán Chuyên đề và hướng dẫn của Ngành nên việc xác định mục tiêu, trọng yếu và nội dung kiểm toán chưa đầy đủ cơ sở và chưa bám sát tình hình thực tế. Nhiều KHKT chưa dự kiến đầy đủ đơn vị kiểm tra đối chiếu do đó có một số nội dung kiểm toán theo Đề cương kiểm toán khó thu thập tài liệu và thực hiện đánh giá, xác nhận; chưa xác định giới hạn để giảm thiểu rủi ro trong quá trình kiểm toán, dẫn đến phải bổ sung giới hạn vào Báo cáo kiểm toán (BCKT).
Trong giai đoạn thực hiện kiểm toán, việc lồng ghép các Chuyên đề vào cuộc kiểm toán ngân sách địa phương nhưng bố trí thời gian và nhân sự không đảm bảo (do lồng ghép, Tổ kiểm toán tổng hợp tại Cục thuế vừa thực hiện kiểm toán chuyên đề và thực hiện như các nội dung kiểm toán khác của BCQT), dẫn đến chất lượng chưa cao, các phát hiện chưa sâu. Một số Đoàn kiểm toán còn chưa bám sát Đề cương và KHKT được duyệt, chưa chú trọng đến công tác kiểm toán tổng hợp. Việc chọn mẫu hồ sơ kiểm tra chi tiết cũng chưa đủ đại diện để đưa ra nhận xét, đánh giá như các hồ sơ về quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật...
Trong lập BCKT còn một số tồn tại, hạn chế như: Một số BCKT đánh giá còn sơ sài, chưa đầy đủ nội dung kiểm toán, chưa nghiên cứu làm rõ cụ thể các sai sót phát hiện; một số sai sót phát hiện còn chưa trích dẫn quy định cụ thể để đảm bảo tính chặt chẽ của kết luận kiểm toán; một số BCKT còn chưa có kiến nghị kiểm toán phù hợp với đánh giá, phát hiện kiểm toán, một số kiến nghị kiểm toán chưa đảm bảo tính logic và khả thi; các BCKT có phát hiện bất cập, tồn tại về cơ chế, chính sách nhưng chưa được phân tích rõ các bất cập làm cơ sở cho kiến nghị; một số BCKT thực hiện lồng ghép các Chuyên đề thuế chưa lập phụ biểu chuyên đề theo hướng dẫn Đề cương đã ban hành...
Trên cơ sở các ý kiến trao đổi, thảo luận tại Tọa đàm, các đơn vị đã đề xuất một số giải pháp để thực hiện hiệu quả và thống nhất các Chuyên đề kiểm toán thuế. Cụ thể:
Trong khảo sát thu thập thông tin, lập KHKT, cần: Thu thập đầy đủ các thông tin cần thiết theo Đề cương chuyên đề; Trên cơ sở đánh giá thông tin đã thu thập, đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu một cách phù hợp xác định đúng phạm vi và giới hạn kiểm toán phù hợp với địa phương được kiểm toán; Xác định các nội dung trọng yếu phù hợp với kết quả đánh giá rủi ro có sai sót trọng yếu; Lựa chọn chính xác những hồ sơ kê khai, hồ sơ thanh tra, kiểm toán thuế có rủi ro cao để kiểm tra, rà soát lựa chọn đưa vào kế khoạch kiểm tra, đối chiếu thuế; Lựa chọn phương pháp và thủ tục kiểm toán phù hợp với các nội dung kiểm toán, đặc biệt là các nội dung trọng yếu.
Với tư cách là đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán Chuyên đề, trong quá trình tổng hợp kết quả kiểm toán Chuyên đề, các KTNN chuyên ngành và khu vực tăng cường trao đổi thường xuyên và hướng dẫn các KTNN khu vực có thực hiện lồng ghép kiểm toán Chuyên đề tuân thủ theo đúng Đề cương đã xác định; đẩy mạnh chia sẻ kinh nghiệm kiểm toán, các kết quả, phát hiện và kiến nghị kiểm toán đã phát hiện tại cuộc kiểm toán Chuyên đề do các đơn vị chủ trì thực hiện; xin ý kiến Lãnh đạo KTNN cần thống nhất trong toàn Ngành về quan điểm đánh giá, nhận xét và kiến nghị xử lý đối với các dạng sai sót, vi phạm giống nhau, tránh tình trạng mỗi đơn vị, mỗi Đoàn kiểm toán lại có cách đánh giá, nhận xét, kết luận và kiến nghị xử lý khác nhau.
Đối với kiểm toán các Chuyên đề, cần tăng cường và tập trung công tác kiểm toán tổng hợp vì đây là công việc quan trọng, mang tính chất quyết định đến kết quả kiểm toán và có nội dung định hướng cho các Tổ kiểm toán thực hiện, thu thập bằng chứng kiểm toán. Đối với các kết quả kiểm toán tổng hợp, các Đoàn, Tổ kiểm toán cần rà soát căn cứ pháp lý, bằng chứng kiểm toán để đảm bảo các kiến nghị kiểm toán đảm bảo thận trọng và khả thi.
Các Chuyên đề kiểm toán thuế đều là chuyên đề khó liên quan đến nhiều văn bản chế độ, chính sách và các đặc thù tại các địa phương, nên các Đoàn kiểm toán, các Tổ kiểm toán và các Kiểm toán viên cần tăng cường tự đào tạo, bồi dưỡng nội bộ để nâng cao trình độ chuyên môn, trau dồi nghiệp vụ, kinh nghiệm kiểm toán; cần đảm bảo các căn cứ pháp lý, củng cố bằng chứng kiểm toán để đảm bảo kết quả, kiến nghị kiểm toán thận trọng và khả thi.
Tăng cường ứng dụng CNTT trong hoạt động kiểm toán, đặc biệt trong khai thác cơ sở dữ liệu của đơn vị được kiểm toán, đặc biệt là cơ quan thuế để rà soát, phân tích thông tin, từ đó lựa chọn chính xác những hồ sơ có rủi ro cao để đưa vào kế hoạch kiểm tra, đối chiếu.
Các Vụ tham mưu chức năng và KTNN khu vực tăng cường công tác kiểm soát để đảm bảo các Đoàn, Tổ kiểm toán tuân thủ Đề cương kiểm toán, KHKT và áp dụng các phương pháp kiểm toán phù hợp để đạt được sự thống nhất và hiệu quả trong toàn Ngành khi thực hiện kiểm toán Chuyên đề thuế.
Sau mỗi đợt kiểm toán, KTNN tổ chức tọa đàm, hội thảo, trong đó giao đơn vị chủ trì tổng kết đánh giá, rút kinh nghiệm về việc thực hiện kiểm toán các Chuyên đề, báo cáo các khó khăn vướng mắc để kịp thời tháo gỡ cho các đơn vị thực hiện các đợt kiểm toán sau; đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm đối với các chuyên đề kiểm toán tiếp theo.
Phát biểu kết thúc Tọa đàm, Tổng Kiểm toán nhà nước Trần Sỹ Thanh đánh giá cao tinh thần trách nhiệm của các đơn vị trực thuộc KTNN tham gia buổi Tọa đàm. Tổng Kiểm toán nhà nước khẳng định các ý kiến phát biểu, trao đổi, thảo luận tại buổi tọa đàm sẽ được Ban tổ chức chọn lọc, tiếp thu nghiêm túc để để hoàn thiện văn bản hướng dẫn chung cho toàn Ngành.
Để nâng cao hơn nữa chất lượng kiểm toán chuyên đề thuế trong thời gian tới, Tổng Kiểm toán nhà nước lưu ý các đơn vị chủ trì, thực hiện kiểm toán Chuyên đề thuế cần tổ chức nghiên cứu kỹ lưỡng để lựa chọn chủ đề kiểm toán cho trúng. Cùng với đó, cần có sự chuẩn bị, lên kế hoạch và đề cương kiểm toán chi tiết trước khi triển khai kiểm toán; tăng cường sự trao đổi, phối hợp, tránh chồng chéo trong tổ chức kiểm toán; bám sát Quy trình, Sổ tay hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ; thực hiện kiểm toán có trọng tâm, trọng điểm, tránh dàn trải; không ngừng đổi mới phương pháp, cách thức kiểm toán cho phù hợp, hiệu quả; đảm bảo vừa thực hiện tốt nhiệm vụ kiểm toán vừa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của Bộ, ngành, địa phương cũng như doanh nghiệp đặc biệt là trong bối cảnh, diễn biễn phức tạp của dịch Covid- 9./.
Hà Linh