Cơ chế, chính sách đảm bảo tương quan với các thành phố: Hà Nội, Hồ Chí Minh và Đà Nẵng
Thừa ủy quyền Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển của các tỉnh, thành phố: Hải Phòng, Nghệ An, Thanh Hóa và Thừa Thiên Huế.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, các cơ chế, chính sách của 4 địa phương trình Quốc hội đều được nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng đảm bảo tương quan với các cơ chế, chính sách mà Quốc hội đã cho áp dụng tại 3 thành phố lớn: Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Các dự thảo Nghị quyết nêu trên quy định thống nhất về hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022 và được thực hiện trong 05 năm.
Cụ thể, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hải Phòng với 6 cơ chế chính sách, tỉnh Thừa Thiên Huế 6 cơ chế chính sách, tỉnh Nghệ An 6 cơ chế chính sách và tỉnh Thanh Hóa 8 cơ chế chính sách.
Về ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu từ tăng thu trên địa bàn các tỉnh, thành phố, đối với Hải Phòng, hằng năm, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách thành phố không quá 70% số tăng thu ngân sách Trung ương từ các khoản thu phân chia giữa ngân sách Trung ương và ngân sách Thành phố so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao, các khoản thu ngân sách Trung ương hưởng 100% quy định tại các điểm b, c, d, g, h, i, và q khoản 1 Điều 35 Luật Ngân sách Nhà nước so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao, nhưng không vượt quá tổng số tăng thu ngân sách Trung ương trên địa bàn so với thực hiện thu năm trước và ngân sách Trung ương không hụt thu. Việc xác định số bổ sung có mục tiêu trên cơ sở tổng các khoản thu, không tính riêng từng khoản thu.
Đối với tỉnh Thừa Thiên Huế, tỉnh Nghệ An, hằng năm, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho tỉnh Thừa Thiên Huế và tỉnh Nghệ An không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu của hàng hóa xuất, nhập khẩu so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao (không bao gồm thuế giá trị gia tăng của hàng hóa nhập khẩu), nhưng không vượt quá tổng số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu so với thực hiện thu năm trước và ngân sách trung ương không hụt thu, để thực hiện các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng của địa phương.
Đối với tỉnh Thanh Hóa, hằng năm, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho tỉnh không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao; không vượt quá số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với thực hiện năm trước và ngân sách Trung ương không hụt thu (không bao gồm thuế giá trị gia tăng của hàng hóa nhập khẩu để đầu tư hình thành tài sản cố định hoặc để sản xuất hàng hóa xuất khẩu được ngân sách trung ương hoàn lại thuế giá trị gia tăng) để đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hoàn thành việc di dân, tái định cư trong Khu kinh tế Nghi Sơn nhằm tạo quỹ đất sạch cho việc thu hút đầu tư các dự án trọng điểm tại Khu kinh tế Nghi Sơn.
Về định mức chi thường xuyên, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Thừa Thiên Huế được phân bổ thêm 45% theo tỷ lệ phần trăm số chi tính theo định mức dân số khi xây dựng định mức chi thường xuyên ngân sách Nhà nước năm 2022 và trong thời gian thực hiện Nghị quyết này.
Liên quan đến quản lý quy hoạch, trên cơ sở đồ án quy hoạch xây dựng khu chức năng, quy hoạch đô thị trên địa bàn Thành phố Hải Phòng và các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định việc phân cấp cho Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố này thực hiện phê duyệt điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung xây dựng khu chức năng, điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung đô thị theo trình tự, thủ tục do Thủ tướng Chính phủ quy định và báo cáo Thủ tướng Chính phủ kết quả thực hiện.
Về thu từ xử lý nhà, đất, ngân sách tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Thừa Thiên Huế được hưởng 50% khoản thu tiền sử dụng đất khi bán tài sản công gắn liền trên đất theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công do các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc Trung ương quản lý trên địa bàn tỉnh (trừ các cơ quan, đơn vị thuộc lĩnh vực quốc phòng, an ninh) để đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội thuộc nhiệm vụ đầu tư công của Tỉnh.
Về thành lập Quỹ Bảo tồn di sản, dự thảo Nghị quyết cho phép thành lập Quỹ Bảo tồn di sản Huế để bổ sung nguồn lực phục vụ công tác trùng tu, bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.
Cơ chế đặc thù huy động nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường trình bày báo cáo thẩm tra
Trình bày báo cáo thẩm tra về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng và các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Thừa Thiên Huế, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách (TC-NS) của Quốc hội Nguyễn Phú Cường cho biết, Ủy ban nhất trí ban hành Nghị quyết để thể chế hóa các Nghị quyết của Bộ Chính trị nhằm tạo cơ chế huy động nguồn lực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương này.
Chủ nhiệm Ủy ban TC-NS cho biết, Ủy ban đã thẩm tra nhiều nội dung cụ thể trong Nghị quyết như về chính sách dư nợ vay; Ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu từ tăng thu trên địa bàn các tỉnh, thành phố; định mức chi thường xuyên; thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn; quản lý đất đai; quản lý quy hoạch; thu từ xử lý nhà, đất; thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức; việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản Huế.
Về chính sách dư nợ vay, tỉnh Thừa Thiên Huế, tỉnh Nghệ An được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 40% số thu ngân sách tỉnh được hưởng theo phân cấp; thành phố Hải Phòng, tỉnh Thanh Hóa được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 60% số thu ngân sách thành phố được hưởng theo phân cấp. Tổng mức vay và bội chi ngân sách các tỉnh, thành phố do Quốc hội quyết định hằng năm.
Về thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn thành phố Hải Phòng và tỉnh Thanh Hóa, Ủy ban TC-NS cơ bản nhất trí với Dự thảo Nghị quyết. Tuy nhiên, đề nghị cần bảo đảm nguyên tắc: việc điều chỉnh, ban hành mới các khoản phí, lệ phí phải có lộ trình phù hợp với thực tế và yêu cầu phát triển của Thành phố; tạo môi trường sản xuất, kinh doanh thuận lợi, nhất là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, ngành, nghề ưu đãi đầu tư; bảo đảm sự thống nhất của thị trường, không cản trở lưu thông hàng hóa, dịch vụ; công khai, minh bạch; không ảnh hưởng đến các địa phương khác.
Đối với việc thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, Ủy ban TC-NS cho rằng, hiện nhu cầu vốn cho công tác bảo tồn, trùng tu di tích cố đô Huế khá lớn nhưng ngân sách Nhà nước chưa đáp ứng được toàn bộ. Do vậy, để góp phần tăng cường nguồn lực cho địa phương, đẩy nhanh công tác trùng tu, bảo tồn di tích, giảm thiểu mức độ xuống cấp của các di tích quốc gia, Ủy ban TC-NS nhất trí với đề xuất của Chính phủ.
Đối với việc quản lý quy hoạch, Ủy ban TC-NS nhận thấy, hiện thành phố Đà Nẵng cũng đang được phân cấp điều chỉnh quy hoạch theo quy định tại Điều 8 Nghị quyết số 119/2020/QH14. Do đó, Uỷ ban nhất trí với dự thảo Nghị quyết để bảo đảm phù hợp với tinh thần đẩy mạnh phân cấp theo các Nghị quyết của Bộ Chính trị.
Về vấn đề thu thuế từ xử lý nhà, đa số ý kiến của Uỷ ban cho rằng, để bảo đảm tính thống nhất với chính sách hiện nay của TP. Hồ Chí Minh đang được hưởng theo quy định tại Nghị quyết số 54/2017/QH14 và góp phần tạo nguồn lực cho đầu tư hạ tầng kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Thừa Thiên Huế, đề xuất này là phù hợp.
Về thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức, Ủy ban TC-NS cơ bản nhất trí, vì quy định này phù hợp với Nghị quyết số 45 của Bộ Chính trị, đồng thời phù hợp với quy định tại Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp.
Thí điểm vì mục tiêu chung cho sự phát triển của quốc gia
Sau khi nghe báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết, Quốc hội thảo luận tại Hội trường và tại tổ về Dự thảo Nghị quyết.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, dù thể chế nước ta là một khuôn khổ thống nhất cho toàn quốc nhưng vẫn thí điểm một số khuôn khổ chính sách mới. Trên cơ sở kết quả thí điểm này, chúng ta sẽ tổng kết, đánh giá và nhân rộng trên toàn quốc. Việc thí điểm vì mục tiêu chung cho sự phát triển của quốc gia. Nếu địa phương nào có điều kiện phát triển, đầu tàu, động lực thì có những cơ chế chính sách đột phá mạnh hơn để tạo điều kiện cho phát triển để tạo sự lan toả cho những địa phương khác, cho cả vùng, thậm chí cho cả nước. Còn với những địa phương, địa bàn khó khăn sẽ có những cơ chế chính sách đặc thù giúp họ vươn lên, rút ngắn khoảng cách phát triển với địa phương khác. Hải Phòng, tỉnh Nghệ An, tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Thừa Thiên Huế là những địa phương đều có Nghị quyết riêng của Bộ Chính trị về phát triển.
Phát biểu tại phiên họp tổ, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, các Nghị quyết về cơ chế đặc thù nhằm phát huy tiềm năng lợi thế của các địa phương này, qua đó tăng đóng góp ngân sách, việc làm và đưa các địa phương này trở thành đầu tàu kéo các tỉnh xung quanh. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng nhấn mạnh, 4 địa phương nêu trên mong chờ nhất hai vấn đề lớn: Phân cấp đặc quyền cho địa phương, tăng nguồn thu ngân sách cho địa phương để thực hiện các dự án trên địa bàn tỉnh. Tuy vậy, cần nghiên cứu kỹ, đầy đủ, phù hợp với điều kiện đặc thù riêng có từng địa phương.
Thảo luận tại tổ, các ý kiến cũng cho rằng, Nghị quyết đề cập nhiều vấn đề quan trong như tài chính, đất đai, đầu tư, phân cấp quản lý… Đây là những cơ chế giúp các tỉnh khai thác hết tiềm năng, lợi thế để phục vụ phát triển, đặc biệt là cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thúc đẩy phát triển kinh tế của cả vùng và cả nước, đồng thời giảm áp lực cho ngân sách Trung ương. Quá trình chuẩn bị chính sách đặc thù cho 4 tỉnh chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu, có cơ sở thực tiễn cao. Dự thảo nghị quyết về cơ chế đặc thù cho 4 tỉnh, thành phố đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi cao, có tác dụng lan tỏa vùng miền, đề cao tính tự lực, tự cường, sáng tạo, năng động của từng địa phương.
Tuy nhiên, các ý kiến cũng đề nghị làm rõ một số vấn đề trong dự thảo Nghị quyết như: Thực hiện cơ chế đặc thù cần tránh làm "phình" ngân sách, đặc biệt tránh việc có cơ chế riêng để tăng các khoản thu trong giai đoạn người dân và doanh nghiệp đang khó khăn vì dịch bệnh; Việc bổ sung một số loại phí liên quan đến lợi ích của người dân và doanh nghiệp cần được nghiên cứu, thận trọng, để đảm bảo hợp lý, chặt chẽ, tránh ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân…/.
Ngọc Bích