Báo cáo tổng hợp kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội năm 2022, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, năm 2022 là năm đầu tiên Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội triển khai giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc phạm vi lĩnh vực phụ trách theo quy định của Nghị quyết số 560 về Hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.
Thông qua hoạt động giám sát, các cơ quan đã đánh giá việc tuân thủ các quy định về ban hành văn bản quy định chi tiết; thẩm quyền, trình tự, thủ tục ban hành và nội dung, hình thức văn bản quy phạm pháp luật; phát hiện văn bản quy định chi tiết nội dung được giao trong Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH chưa được ban hành, văn bản quy phạm pháp luật có nội dung chưa phù hợp với quy định của Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH, đồng thời kiến nghị các giải pháp khắc phục.
Đối với kết quả thực hiện các kiến nghị giám sát văn bản quy phạm pháp luật năm 2021, Tổng Thư ký Quốc hội cho biết, về cơ bản, Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao và các Bộ, ngành đã triển khai, thực hiện nghiêm túc những kiến nghị của các cơ quan của Quốc hội tại kỳ giám sát năm 2021. Tuy nhiên, việc nợ đọng văn bản quy định chi tiết các nội dung được giao trong một số Luật như: Bộ luật Lao động; Bộ luật Hàng hải Việt Nam; Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án; Luật Dược; Luật Người cao tuổi; Luật Người khuyết tật; Luật An toàn, vệ sinh lao động; Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia; Luật Cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài vẫn chưa được xử lý dứt điểm.
Về kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật năm 2022, theo báo cáo của các cơ quan Quốc hội, vẫn còn nhiều văn bản quy định chi tiết được ban hành chậm hơn so với thời điểm có hiệu lực thi hành của Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết, như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê có 01 Nghị định ban hành chậm hơn 10 tháng, 01 thông tư ban hành chậm 11 tháng…
Tổng Thư ký Quốc hội cũng nêu rõ, về việc tuân thủ quy định về thẩm quyền ban hành, hình thức văn bản, trình tự, thủ tục và căn cứ pháp lý ban hành văn bản, qua giám sát cho thấy, vẫn còn một số văn bản quy định chi tiết chưa tuân thủ về hình thức văn bản, về thẩm quyền ban hành, vẫn còn tình trạng ủy quyền tiếp trong văn bản quy định chi tiết là chưa phù hợp với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Đánh giá chung kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế, Tổng Thư ký Quốc hội nêu rõ, hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của các cơ quan của Quốc hội ngày càng đi vào nền nếp và đạt được kết quả đáng khích lệ, qua giám sát đã phát hiện một số văn bản ban hành chậm, văn bản có nội dung chưa phù hợp với hệ thống pháp luật, từ đó đề xuất các kiến nghị, yêu cầu cơ quan, tổ chức khắc phục.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong kỳ giám sát năm 2022 còn có một số tồn tại, hạn chế như: Tình trạng nợ ban hành văn bản quy định chi tiết nội dung giao trong các Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH chưa được khắc phục triệt để, trong đó có những nội dung đã được kiến nghị từ những lần giám sát trước nhưng đến nay vẫn chưa được ban hành.
Theo Tổng Thư ký Quốc hội, những tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng pháp luật xuất phát từ những nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nhau, trong đó có: Việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật trong một số trường hợp còn chưa nghiêm; việc xử lý tình trạng chậm ban hành văn bản, khắc phục việc nợ ban hành văn bản quy định chi tiết, sửa đổi văn bản có nội dung chưa phù hợp, xử lý trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị tham mưu trong việc để xảy ra tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết, chưa được quan tâm đúng mức...
Để nâng cao hiệu quả công tác này, Tổng Thư ký Quốc hội đề nghị UBTVQH chỉ đạo thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong việc dự thảo văn bản quy định chi tiết và trình đồng thời với dự án Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết; tăng cường việc quy định trực tiếp các nội dung điều chỉnh trong các Luật, Pháp lệnh, Nghị quyết, hạn chế việc giao quá nhiều nội dung quy định chi tiết cho các cơ quan ban hành.
Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, báo cáo đã tổng hợp đầy đủ kết quả thực hiện giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc cũng như các Ủy ban của Quốc hội. Báo cáo cũng nêu rõ kết quả thực hiện công tác của Chính phủ, các Bộ, ngành, các đơn vị chịu sự giám sát, đặc biệt cụ thể trong việc cung cấp số liệu về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Điều đó cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan của Quốc hội trong công tác giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, qua đó tạo ra áp lực đáng kể góp phần nâng cao hiệu quả công tác này trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, báo cáo cũng chỉ rõ một số cơ quan chưa chuyển biến đúng theo tinh thần của Nghị quyết 560, việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật chưa được tiến hành thường xuyên, chưa trở thành nền nếp. Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội cần tiến hành giám sát, tổng hợp và theo dõi sát sao hệ thống văn bản, đảm bảo tính chủ động, tính thường xuyên, có tác động sớm đối với các văn bản ban hành trái pháp luật, hoặc tình trạng chậm ban hành văn bản...
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị đại biểu xem xét đề mục pháp điển hóa văn bản quy phạm pháp luật trên Cổng Thông tin điện tử của Bộ Tư pháp, Bộ đã chia cây thư mục rất cụ thể. Mặc dù lĩnh vực giáo dục thuộc Ủy ban Văn hóa, Giáo dục nhưng Ủy ban Pháp luật giám sát vì liên quan đến công chức, viên chức. Do có bộ đề mục pháp điển nên chia thành các mục khác nhau nên có phân công cụ thể hoạt động giám sát.
Cho ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trong năm gần đây, các cơ quan của Quốc hội đã có nhiều nỗ lực, nhưng công tác này chưa thành nề nếp. Do đó, UBTVQH đã ban hành Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 để hướng dẫn về công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Đến nay, trên cơ sở Nghị quyết số 560, với nhiều nỗ lực cố gắng của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội hiệu quả triển khai công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật là khá tốt.
Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, hiện nay, báo cáo đầy đủ đang có chiều hướng tích hợp báo cáo của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban, những nội dung về phân tích, đánh giá có chiều sâu còn chưa đậm nét, tuy nhiên, báo cáo tóm tắt được thực hiện khá tốt. Chủ tịch Quốc hội đề nghị báo cáo cần được chỉnh sửa lại, đảm bảo có phân tích, đánh giá đầy đủ, kỹ lưỡng, chi tiết, rõ ràng; tiếp tục hoàn thiện báo cáo gọn, khái quát, sâu sắc để báo cáo cơ quan có thẩm quyền.
Chủ tịch Quốc hội gợi ý bên cạnh kết quả giám sát văn ban của Hội đồng dân tộc, các cơ quan của Quốc hội thì cơ quan chủ trì chắp bút báo cáo này nên tổng hợp với kết quả rà soát văn bản pháp luật của Bộ Tư pháp, Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Chính phủ, cũng như kết quả rà soát của Bộ Công an đề nghị hoàn thiện pháp luật để bảo đảm đầy đủ cho báo cáo để từ đó gửi Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các Ban của Đảng, Tòa án, Viện Kiểm sát, Chính phủ, Bộ Tư pháp và các cơ quan hữu quan, như vậy giám sát mới có giá trị.
Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ, qua giám sát cho thấy có văn bản chậm ban hành đến 8 năm, chứng tỏ từ lâu không có rà soát. UBTVQH cũng có những văn bản chậm cũng cần đưa vào báo cáo để bảo đảm khách quan. “Mình phải soi mình trước, phải tự sửa trước, thấy sai phải sửa thì mới tiến bộ được” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Chủ tịch Quốc hội cho biết, các hạn chế được chỉ ra chủ yếu là chậm, thiếu và một số Ủy ban phát hiện được một số vấn đề là trái quy định pháp luật, vì vậy nên đi sâu vào một số văn bản nổi lên từng thời kỳ. Chủ tịch Quốc hội dẫn chứng thông tư hướng dẫn đấu thầu thuốc, vật tư, thiết bị y tế phải làm rõ ban hành từ khi nào mà gây ra vướng mắc như thế? vì sao để sửa chậm? Có những vấn đề rất bức xúc với đời sống xã hội, kinh tế - xã hội như một số Nghị định vừa ban hành trong lĩnh vực của Ủy ban Tài chính, Ngân sách vừa sửa xong lại phải sửa lại như Nghị định về trái phiếu doanh nghiệp.
Ghi nhận giá trị của kết quả giám sát văn bản, Chủ tịch Quốc hội cho rằng nếu làm kịp thời hơn, tập trung vào một số các văn bản có tính chất cá biệt nổi lên, làm rõ trách nhiệm, từ một vài trường hợp cụ thể có tác động lan tỏa đến toàn bộ hệ thống. Báo cáo cũng cần biểu dương những nơi nào, ngành nào làm tốt; nơi nào làm chưa tốt cũng cần nêu để rút kinh nghiệm, khi đó kết quả giám sát mới có tác dụng.
Phát biểu góp ý kiến về Báo cáo Tổng hợp kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội năm 2022, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đề nghị cần thống kê lại những văn bản ban hành bị vướng mắc. Đối với nội dung về nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong công tác xây dựng pháp luật, cần bổ sung thêm nguyên nhân do việc đánh giá tác động và thiết kế chính sách chưa thật khách quan và công tác thẩm tra các văn bản quy phạm pháp luật cũng chưa thật nghiêm.
Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Khánh Ngọc đánh giá cao Báo cáo giám sát văn bản pháp luật lần này. Với tư cách là cơ quan giúp Chính phủ về lĩnh vực này, Bộ Tư pháp nhận thức rất rõ rằng, công tác xây dựng pháp luật có ý nghĩa rất quan tọng. Muốn xây dựng pháp luật tốt đòi hỏi sự tham gia của rất nhiều cơ quan.
Thứ trưởng Bộ Tư pháp đề nghị sau quá trình hoàn thiện báo cáo, UBTVQH có văn bản kết luận chính thức gửi tới các cơ quan hữu quan, để truyền tải đầy đủ tinh thần và có cơ sở vững chắc cho các cơ quan triển khai công tác, phối hợp trong tổng hợp thống kê, góp phần nâng cao chất lượng công tác giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Phát biểu kết luận nội dung thảo luận về Báo cáo tổng hợp kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực phụ trách của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, UBTVQH ghi nhận, đánh giá cao Tổng Thư ký Quốc hội đã tổng hợp các báo cáo của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; kết quả công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực phụ trách của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội trong năm 2022 đạt được kết quả tốt, ngày càng trở thành hoạt động thường xuyên.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu điều hành tại phiên họp
Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội vào cuộc đồng bộ, có con số, nội dung cụ thể, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật theo tinh thần chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ. Việc giám sát kết hợp với các cuộc giám sát khác, thông qua giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã chỉ ra hạn chế, gắn với các đề xuất cụ thể. Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội đã làm việc với nhiều cơ quan, tổ chức cá nhân có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật khắc phục được tồn tại hạn chế và đã sửa đổi bổ sung.
Đây là năm đầu thực hiện giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực phụ trách của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội nên còn một số hạn chế, như việc thực hiện chưa thống nhất, chưa kịp thời, một số văn bản thực tiễn cuộc sống đòi hỏi hoặc thực tiễn bức xúc chưa được giám sát, chưa có ý kiến của cơ quan của Quốc hội.
Sau kỳ giám sát lần này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết 560/NQ-UBTVQH15 năm 2022, coi đây là hoạt động thường xuyên. Ngoài ra cần thực hiện đúng quy định tại Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân và các văn bản pháp luật liên quan; gắn với việc thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW năm 2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; thực hiện tốt các Kết luận của Chủ tịch Quốc hội tại Hội nghị triển khai Chương trình giám sát năm 2023; Thông báo số 1559 ngày 18/10/2022.
Sau phiên họp này, đề nghị Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội chủ trì với các cơ quan: Bộ Tư pháp, các cơ quan liên quan hoàn chỉnh báo cáo đảm bảo có tầm khái quát, có tính tổng hợp, bao quát và có những nhận định, đánh giá, phân tích, có phụ lục kèm theo…
Sau khi hoàn thiện báo cáo UBTVQH, báo cáo Đảng đoàn Quốc hội, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư, gửi Chính phủ, Tòa án Nhân dân tối cao, Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, Kiểm toán nhà nước, các Bộ, các cơ quan liên quan và các đại biểu Quốc hội nghiên cứu, có thể dùng tài liệu này để thảo luận tại phiên họp sau của Quốc hội./.
Thanh Trang