Trình bày tờ trình về dự thảo Nghị quyết của UBTVQH về việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc xây dựng dự thảo Nghị quyết nhằm thể chế hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện và cấp xã giai đoạn 2023-2030, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, thực hiện theo từng giai đoạn, mỗi giai đoạn có trọng tâm và cách làm phù hợp, chặt chẽ, thận trọng, hiệu quả. Đồng thời bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống chính trị và sự đồng thuận của Nhân dân; phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cấp uỷ, chính quyền địa phương trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã.
Dự thảo Nghị quyết gồm 4 chương, 26 điều, để nâng cao chất lượng của ĐVHC đô thị, góp phần khắc phục bất cập, hạn chế trong quá trình sắp xếp ĐVHC giai đoạn 2019-2021, dự thảo Nghị quyết quy định một điều riêng về sắp xếp ĐVHC đô thị, trong đó quy định cụ thể các trường hợp sắp xếp ĐVHC đô thị.
Để bảo đảm chất lượng của ĐVHC đô thị và khuyến khích các địa phương thực hiện sắp xếp ĐVHC gắn với mở rộng không gian phát triển đô thị, dự thảo Nghị quyết quy định về tiêu chuẩn của ĐVHC đô thị trong từng giai đoạn sắp xếp. Trong mỗi giai đoạn, tuỳ từng trường hợp mà xem xét điều kiện về sự phù hợp với quy hoạch và các tiêu chí về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội, tiêu chí trình độ phát triển cơ sở hạ tầng và kiến trúc cảnh quan đô thị cho phù hợp.
Thảo luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao sự nỗ lực của Bộ Nội vụ, Ủy ban Pháp luật trong việc hoàn thiện hồ sơ dự thảo Nghị quyết của UBTVQH về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2023 - 2030.
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã là việc hệ trọng, liên quan đến tổ chức bộ máy, thành lập, sáp nhập ở cấp xã, cấp huyện; cần có văn bản báo cáo Đảng Đoàn Quốc hội để có thể xin ý kiến Bộ Chính trị nếu cần thiết.
Về dự thảo Nghị quyết, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng đây là vấn đề với nhiều luồng ý kiến khác nhau, nên để chuẩn bị cho kỹ, cho chắc, cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát thêm để đảm bảo chất lượng cao.
Cũng tại phiên thảo luận, Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc về sắp xếp ĐVHC. Theo đó, việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã phải đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục quy định tại Luật tổ chức chính quyền địa phương và đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại Phiên họp
Cho ý kiến về nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã sẽ có những nội dung lớn cần phải xin ý kiến Đảng đoàn Quốc hội, cấp có thẩm quyền để bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng. Chủ tịch Quốc hội đề nghị phải triệt để bám sát thể chế hóa Nghị quyết và Kết luận Bộ Chính trị về sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030. Trong đó, nghị quyết của UBTVQH cần quy định các vấn đề về tiêu chí, tiêu chuẩn để sắp xếp gồm dân số và diện tích để làm căn cứ pháp lý cho tổ chức thực hiện.
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, nội dung sắp xếp ĐVHC đơn thuần là tổ chức lại một cách hợp lý các ĐVHC các cấp huyện, cấp xã cho phù hợp tiêu chí, tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và dân số; không được đưa vào những đề án thành lập mới ĐVHC, nhất là việc thành lập thị trấn, thị xã, thành phố. Từ kinh nghiệm tổ chức thực hiện sắp xếp ĐVHC trong giai đoạn trước, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ đã có những đề án thành lập thành phố thuộc tỉnh mà nhập cả một huyện vào, có những tỉnh thành lập một loạt thị xã nhưng thực tế là vỏ đô thị, ruột nông thôn, không có kinh phí, không có quy hoạch, không có kế hoạch để nâng cấp chất lượng đô thị.
Chủ tịch Quốc hội nêu rõ nguyên tắc, UBTVQH không có quyền làm khác các quy định của Đảng và pháp luật Nhà nước, trừ khi luật pháp cho phép. Do đó đối với những vấn đề lớn cần xin ý kiến, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần có tổng hợp để xin ý kiến Đảng đoàn Quốc hội, còn những vấn đề lớn khác nếu cần thiết phải báo cáo Bộ Chính trị trước khi ban hành nghị quyết cụ thể. Trên cơ sở ý kiến của UBTVQH, Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ, tài liệu, báo cáo.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị ngày 31/01/2023 đã giao Đảng đoàn Quốc hội lãnh đạo, chỉ đạo Quốc hội, UBTVQH sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản theo thẩm quyền để triển khai thực hiện việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030; kịp thời xem xét, ban hành nghị quyết về sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã của các địa phương theo đề nghị của Chính phủ và giám sát việc thực hiện. Đồng thời, Kết luận cũng giao Ban cán sự đảng Chính phủ lãnh đạo, chỉ đạo nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền ban hành hoặc chỉ đạo Chính phủ ban hành các cơ chế, chính sách phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương thực hiện sắp xếp ĐVHC đạt kết quả tốt.
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ủy ban Pháp luật, Bộ Nội vụ tiếp thu các ý kiến, thực hiện đúng chỉ đạo như trong Kết luận của Bộ Chính trị. Theo đó, Bộ Nội vụ cần báo cáo Ban cán sự Đảng Chính phủ để hoàn thiện hồ sơ, Lãnh đạo Chính phủ trình lại Đảng đoàn Quốc hội để xem xét quyết định hoặc xin ý kiến Bộ Chính trị nếu cần thiết./.
Thanh Trang