Trình bày tờ trình, Trưởng Ban Công tác đại biểu thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Trưởng ban Soạn thảo Nghị quyết Nguyễn Thị Thanh cho biết việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 85/2014/QH13 của Quốc hội khóa XIII ngày
28/11/2014 về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn nhằm tăng cường trách nhiệm của người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thị Thanh cho biết, dự thảo có sửa đổi, bổ sung về đối tượng lấy phiếu tín nhiệm. Cụ thể là bổ sung chức danh Tổng Thư ký Quốc hội cho phù hợp với Luật Tổ chức Quốc hội và Quy định số 96-QĐ/TW, điều chỉnh một số chức danh theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, bổ sung năm 2019.
Bên cạnh đó sửa đổi, bổ sung các trường hợp không lấy phiếu tín nhiệm đối với người đã có thông báo nghỉ công tác chờ nghỉ hưu, thông báo nghỉ hưu hoặc được bổ nhiệm, bầu cử trong năm lấy phiếu tín nhiệm. UBTVQH cũng xin ý kiến Quốc hội về đề xuất không lấy phiếu tín nhiệm đối với người nghỉ chữa bệnh hiểm nghèo có xác nhận của cơ sở y tế và không điều hành công tác từ 6 tháng trở lên theo quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền tính đến thời điểm khai mạc kỳ họp lấy phiếu tín nhiệm.
Về căn cứ đánh giá mức độ tín nhiệm, dự thảo Nghị quyết quy định chi tiết nội dung của các tiêu chí đánh giá phù hợp và bổ sung nội dung trách nhiệm của người được lấy phiếu trong triển khai nghị quyết, kết luận về công tác giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, HĐND, các Ban của HĐND; kết quả giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực, phạm vi phụ trách; tôn trọng, lắng nghe và nghiên cứu để giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân; kết quả thực hiện cam kết và lời hứa (nếu có).
Dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội cũng bổ sung một số quy định: Thẩm quyền UBTVQH, Thường trực HĐND quyết định danh sách những người được lấy phiếu tín nhiệm; Quy định về thời gian để gửi văn bản yêu cầu người được lấy phiếu tín nhiệm gửi Báo cáo và Bản kê khai tài sản, thu nhập đến UBTVQH, Thường trực Hội đồng nhân dân chậm nhất là 45 ngày; Quy định phiên họp lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm chỉ được tiến hành khi có ít nhất 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND tham dự...
Dự thảo sửa đổi quy định về quy trình bỏ phiếu tín nhiệm ở Quốc hội và Hội đồng nhân dân cho thống nhất. Theo đó, không thảo luận tại Hội trường mà chỉ thảo luận tại Đoàn đại biểu Quốc hội, Tổ đại biểu HĐND và báo cáo kết quả trước Quốc hội và HĐND…
Dự thảo Nghị quyết quy định, người được lấy phiếu tín nhiệm có quá nửa đến dưới 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND đánh giá "tín nhiệm thấp" thì có thể xin từ chức. Trường hợp không xin từ chức, cơ quan hoặc người có thẩm quyền có trách nhiệm trình Quốc hội, HĐND tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm tại kỳ họp đó hoặc kỳ họp gần nhất. Với người đồng thời giữ nhiều chức vụ thì việc bỏ phiếu tín nhiệm, miễn nhiệm được thực hiện một lần đối với các chức vụ đó.
Trình bày Báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật cho rằng, hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã được UBTVQH chỉ đạo các cơ quan hữu quan chuẩn bị công phu, nghiêm túc theo đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 5.
Về phạm vi đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội, HĐND, Ủy ban Pháp luật tán thành với phạm vi đối tượng được Quốc hội, HĐND lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm và các trường hợp không lấy phiếu tín nhiệm như quy định tại Điều 2 của dự thảo Nghị quyết. Việc bổ sung quy định không lấy phiếu tín nhiệm đối với người nghỉ chữa bệnh hiểm nghèo có xác nhận của cơ sở y tế và không điều hành công tác từ 06 tháng trở lên theo quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền là có cơ sở thực tiễn, thể hiện tính nhân văn và phù hợp với yêu cầu của việc lấy phiếu tín nhiệm tại Quốc hội, HĐND; bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cần nêu rõ thời gian không điều hành công tác là từ 06 tháng liên tục trở lên để bảo đảm chặt chẽ.
Về quy trình lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với các quy định trong dự thảo Nghị quyết. Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị chỉnh lý theo hướng bổ sung trình tự Quốc hội, HĐND thảo luận tại hội trường trong trường hợp cần thiết và cho phép người được bỏ phiếu tín nhiệm trình bày ý kiến trước Quốc hội, HĐND để bảo đảm quyền được giải trình của họ cũng như tăng tính minh bạch, dân chủ, chuyên nghiệp và pháp quyền trong hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm. Quy định như vậy cũng bảo đảm sự tương đồng với quy trình miễn nhiệm, bãi nhiệm, phê chuẩn đề nghị miễn nhiệm, cách chức người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn theo quy định tại Nội quy kỳ họp Quốc hội.
Về hệ quả đối với người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, Ủy ban Pháp luật nhận thấy, các nội dung quy định về hệ quả đối với người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm trong dự thảo Nghị quyết đã bảo đảm phù hợp với yêu cầu xử lý kịp thời, nghiêm minh đối với cán bộ có mức độ tín nhiệm thấp theo tinh thần của Quy định số 96-QĐ/TW và Quy định số 41-QĐ/TW ngày 03/11/2021 của Bộ Chính trị về việc miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ. Do đó, Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với quy định về hệ quả đối với người được lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm như trong dự thảo Nghị quyết.
Ủy ban Pháp luật đề nghị chỉnh lý lại theo hướng trong trường hợp người được lấy phiếu tín nhiệm có quá nửa đến dưới 2/3 tổng số đại biểu đánh giá tín nhiệm thấp mà không xin từ chức thì UBTVQH trình Quốc hội, Thường trực HĐND trình HĐND bỏ phiếu tín nhiệm, thay vì quy định “cơ quan hoặc người có thẩm quyền giới thiệu người đó để Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn có trách nhiệm trình Quốc hội, HĐND tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm” như trong dự thảo Nghị quyết để bảo đảm thống nhất với quy định về chủ thể có thẩm quyền trình Quốc hội, HĐND bỏ phiếu tín nhiệm tại Điều 13 của dự thảo Nghị quyết và cũng là kế thừa quy định tương ứng của Nghị quyết số 85/2014/QH13.
Sau phần báo cáo thẩm tra, Quốc hội thảo luận ở tổ về Nghị quyết lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn (sửa đổi). Các Đại biểu quốc hội (ĐBQH) thống nhất cao với sự cần thiết sửa đổi Nghị quyết về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn (sửa đổi).
Thảo luận tại Tổ 12 về dự thảo Nghị quyết
Qua thảo luận vấn đề liên quan đến hệ quả với trường hợp có số phiếu tín nhiệm thấp từ 50% đến dưới 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp được các đại biểu quan tâm cho ý kiến. Nhiều đại biểu đồng tình với ý kiến trong cơ quan thẩm tra rằng, cần bổ sung cơ chế cho người có từ 2/3 tổng số đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND trở lên đánh giá “tín nhiệm thấp” chủ động xin từ chức, nếu không từ chức thì mới trình Quốc hội và HĐND xem xét miễn nhiệm. Góp ý cho dự thảo Nghị quyết, một số đại biểu bày tỏ băn khoăn, khả năng xảy ra trường hợp số đông đại biểu thay đổi quan điểm sau khi bỏ phiếu tín nhiệm đối với người có 50% đến 2/3 phiếu tín nhiệm thấp.
Cho ý kiến về phạm vi đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội, HĐND, đa số đại biểu tán thành với phạm vi đối tượng được Quốc hội, HĐND lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm và các trường hợp không lấy phiếu tín nhiệm. Các ý kiến cũng đồng tình với việc bổ sung quy định không lấy phiếu tín nhiệm đối với người nghỉ chữa bệnh hiểm nghèo có xác nhận của cơ sở y tế và không điều hành công tác từ 06 tháng trở lên theo quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền như tại khoản 5 Điều 2 của dự thảo Nghị quyết là phù hợp với thực tiễn. Tuy nhiên đại biểu cũng đề nghị cần nêu rõ thời gian không điều hành công tác là từ 06 tháng
liên tục trở lên tính đến thời điểm khai mạc kỳ họp Quốc hội, Hội đồng nhân dân để bảo đảm chặt chẽ.
Cũng liên quan đến phạm vi, đối tượng lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, một số ý kiến đề nghị cơ quan soạn thảo giải trình cụ thể hơn về về lý do dự thảo Nghị quyết không đưa một số chức danh do Quốc hội, HĐND bầu hoặc phê chuẩn vào diện được lấy phiếu tín nhiệm, như Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, thành viên Hội đồng Quốc phòng và An ninh, Phó Trưởng Ban của HĐND, Hội thẩm Tòa án nhân dân.
Đối với quy trình lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm quy định nhiều ý kiến thống nhất với dự thảo Nghị quyết nhưng đề nghị để người được bỏ phiếu tín nhiệm trình bày ý kiến trước Quốc hội, HĐND (nếu muốn), để bảo đảm quyền được giải trình của họ cũng như tăng tính minh bạch, dân chủ, chuyên nghiệp và pháp quyền trong hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm. Quy định như vậy cũng bảo đảm sự tương đồng với quy trình miễn nhiệm, bãi nhiệm, phê chuẩn đề nghị miễn nhiệm, cách chức người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn theo quy định tại Nội quy kỳ họp Quốc hội.
Đối với người có tín nhiệm thấp sẽ được người có thẩm quyền đề xuất Quốc hội, Hội đồng nhân dân miễn nhiệm, một số ý kiến đề nghị cân nhắc bổ sung thêm quy định nếu các trường hợp này xin từ chức, không tiến hành các bước miễn nhiệm theo quy trình, để đảm bảo tính nhân văn trong công tác cán bộ.
Một số ý kiến cho rằng, việc tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri liên quan đến người được lấy ý kiến chưa rõ hình thức, cách thức. Về mức độ lấy phiếu tín nhiệm: Tín nhiệm cao, tín nhiệm, tín nhiệm thấp, cũng cần làm rõ nội hàm từng tín nhiệm; hệ quả đối với người được lấy phiếu tín nhiệm...
Về các hành vi bị nghiêm cấm, dự thảo Nghị quyết quy định lợi dụng việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm để vận động hoặc có hành vi trái pháp luật tác động đến đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân. Ngoài quy định như dự thảo, có ý kiến đề nghị bổ sung hành vi hứa hẹn thăng cấp, thăng chức vụ, điều chuyển sang các vị trí cao hơn vào dự thảo Nghị quyết.
Theo các đại biểu, việc công khai các thông tin sau tổ chức lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm cần phải kịp thời tới cử tri và nhân dân nhằm đảm bảo việc công khai, dân chủ, khách quan và minh bạch kết quả lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm. Tuy nhiên, cũng cần tránh lợi dụng việc lấy phiếu tín nhiệm để làm xấu hình ảnh hoặc làm ảnh hưởng đến danh dự của người được lấy phiếu tín nhiệm./.
Ngọc Bích