Đưa công nghệ số vào hoạt động kiểm toán(sav.gov.vn) - Trong bối cảnh các cơ quan, đơn vị được kiểm toán chuyển đổi số toàn diện, sâu rộng đối với hoạt động quản lý, điều hành cũng như triển khai các dịch vụ công, Kiểm toán nhà nước (KTNN) cũng đang “chuyển mình”, nỗ lực số hóa, ứng dụng các công nghệ mới vào hoạt động kiểm toán.Hạ tầng dữ liệu - nền tảng cho số hóa hoạt động kiểm toán Trên thực tế, chuyển đổi số đang làm thay đổi phương thức điều hành, lãnh đạo, quy trình làm việc và là xu hướng lớn được áp dụng rộng khắp trong các lĩnh vực của đời sống, kinh tế, xã hội. Đơn cử, với lĩnh vực ngân hàng, Vụ trưởng Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước) Phạm Anh Tuấn cho biết, việc ứng dụng công nghệ số được triển khai triệt để trong toàn hệ thống các tổ chức tín dụng nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường và hội nhập quốc tế. “Các ngân hàng, trung gian thanh toán được kết nối liên thông qua hạ tầng thanh toán số tập trung, hiện đại với thời gian xử lý giao dịch tính bằng giây” - ông Tuấn cho biết. Sự chuyển đổi của các cơ quan, đơn vị trong cách thức vận hành, quản lý đang đặt ra những yêu cầu thôi thúc KTNN phải không ngừng đổi mới, trong đó có việc ứng dụng mạnh mẽ hơn nữa công nghệ vào hoạt động kiểm toán. Nhận thức rõ điều này, thời gian qua, KTNN đã chú trọng xây dựng quy trình nghiệp vụ và các quy định liên quan đến quản lý công nghệ thông tin (CNTT) để cập nhật, lưu trữ và khai thác dữ liệu số phục vụ hoạt động kiểm toán; triển khai xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung, hệ thống nền tảng phục vụ việc kết nối, chia sẻ dữ liệu với các đơn vị được kiểm toán và cơ quan chức năng. Trong đó, công tác số hóa hồ sơ kiểm toán là yêu cầu tất yếu để phù hợp với xu thế chuyển đổi số cũng như nhằm xây dựng kho dữ liệu tập trung của KTNN. Theo Phó Cục trưởng Cục CNTT Nguyễn Văn Quang, đến nay, KTNN đã cơ bản số hóa đối với các báo cáo kiểm toán và hồ sơ của các cuộc kiểm toán năm 2024… Cục CNTT đang phối hợp cùng các đơn vị kiểm toán nghiên cứu phương án tổ chức, phân tích, xử lý dữ liệu phục vụ triển khai thí điểm ứng dụng AI trong việc tổng hợp kinh nghiệm kiểm toán, hỗ trợ kiểm toán viên tham khảo khi đưa ra kiến nghị kiểm toán, lựa chọn đơn vị phục vụ lập kế hoạch kiểm toán năm. Trong đó, phải kể đến một số lĩnh vực như kiểm toán doanh nghiệp và ngân sách địa phương… Là một trong những đơn vị thực hiện tốt công tác số hóa hồ sơ kiểm toán, KTNN khu vực V cho biết, ngay sau khi báo cáo kiểm toán được phát hành, bộ phận tổng hợp của đơn vị cũng “chạy đua” thực hiện các bước số hóa như in và dán mã vạch hồ sơ kiểm toán. Đơn vị cũng kịp thời cập nhật kết quả kiểm toán, kết quả kiểm tra thực hiện kiến nghị vào phần mềm của Ngành. “Số hóa đã góp phần quan trọng giúp nâng cao hiệu quả quản lý hồ sơ kiểm toán, cũng như thuận lợi trong khai thác dữ liệu phục vụ hoạt động kiểm toán” - lãnh đạo đơn vị cho biết. Cùng với việc tạo dựng được nền tảng hạ tầng số, KTNN cũng tăng cường kết nối, chia sẻ dữ liệu số với các cơ quan, đơn vị được kiểm toán thông qua Cổng trao đổi thông tin của KTNN; cũng như qua việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị. Điều đó đã mang lại những thuận lợi và hiệu quả cho hoạt động kiểm toán mà nếu chỉ tiếp cận theo cách truyền thống, thủ công thì sẽ khó thực hiện được. Đơn cử như việc KTNN và Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam đã ký Quy chế phối hợp về trao đổi thông tin giữa hai đơn vị. Theo lãnh đạo BHXH Việt Nam, nhờ được tiếp cận kịp thời thông tin, KTNN đã giúp ngăn chặn nguy cơ trốn đóng, gian lận, trục lợi chính sách BHXH, bảo hiểm y tế. Còn theo lãnh đạo KTNN chuyên ngành VII, từ dữ liệu được cung cấp, KTNN có thể nhanh chóng xác định rủi ro trọng yếu khi thực hiện kiểm toán tại các đơn vị có kết nối với hệ thống của BHXH Việt Nam. Thí điểm ứng dụng AI vào hoạt động kiểm toán     Hiện tại, các đơn vị kiểm toán đang tích cực triển khai tổ chức kiểm toán theo kế hoạch năm 2025. Trong đó, việc khai thác dữ liệu số, ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động kiểm toán ngày càng được KTNN chú trọng và bước đầu mang lại kết quả tích cực, tạo thuận lợi và giảm tải công việc cho kiểm toán viên. Việc khai thác dữ liệu số, ứng dụng công nghệ mới vào hoạt động kiểm toán tạo thuận lợi và giảm tải công việc cho kiểm toán viên. Ảnh: TL Trong đó, việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào hoạt động kiểm toán sẽ được KTNN áp dụng thí điểm, trước khi nhân rộng trong các lĩnh vực kiểm toán. Từ thực tiễn kiểm toán, kết hợp với tham khảo kinh nghiệm quốc tế, các kiểm toán viên tại KTNN chuyên ngành VII cho rằng, AI có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau trong toàn bộ quá trình kiểm toán, bao gồm thực hiện kiểm tra nhật ký bằng cách xác định các giao dịch bất thường giữa một lượng lớn dữ liệu phi cấu trúc và phân tích các giao dịch đó để tìm các mẫu và điểm bất thường. Bổ sung thêm vào vấn đề này, từ góc độ doanh nghiệp trong lĩnh vực kiểm toán đang áp dụng AI, đại diện một bộ phận nghiệp vụ thuộc PwC Việt Nam cho biết, trong quá trình lập kế hoạch và đánh giá rủi ro, kiểm toán viên có thể sử dụng AI để hỗ trợ xác định các rủi ro chính liên quan đến một quy trình hoặc phạm vi dự kiến ở cấp độ toàn cầu hoặc cấp ngành. Kiểm toán viên có thể sử dụng AI để giúp thiết kế các chương trình làm việc phù hợp nhằm hỗ trợ các thủ tục kiểm toán của PwC. “Điều này giúp tiết kiệm đáng kể thời gian nghiên cứu và thiết kế các chương trình làm việc trong phạm vi kiểm toán” - đại diện PwC cho biết. Có thể nói, việc số hóa và ứng dụng CNTT đang trở thành yêu cầu bắt buộc trong hoạt động kiểm toán. Thực tiễn cũng cho thấy, tiềm năng, cơ hội để áp dụng AI vào hoạt động kiểm toán của KTNN là rất lớn và triển vọng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, ứng dụng công nghệ nói chung, AI nói riêng vào hoạt động kiểm toán đòi hỏi sự thận trọng để tránh rủi ro. Đặc biệt, đây cần được nhìn nhận là kênh hỗ trợ, không thể thay thế khả năng phán đoán chuyên môn và trách nhiệm giải trình của kiểm toán viên. Việc nhận thức rõ về vấn đề này sẽ tránh được tâm lý coi nhẹ ứng dụng CNTT vào hoạt động kiểm toán, song cũng không lạm dụng, lệ thuộc vào công nghệ, dẫn đến những sai sót đáng tiếc trong đánh giá, kết quả kiểm toán, gây ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan KTNN./. Theo Báo Kiểm toán số 13/2025